Το «πόδι στο... γκάζι» θέλει να πατήσει τώρα ο Δήμος Μαλεβιζίου αναφορικά με τη προσπάθεια διάσωσης-αποκατάστασης της «πληγωμένης» από το πέρασμα του χρόνου, από τον Εγκέλαδο, αλλά και από τις κακοκαιρίες Μονή του Αγίου Παντελεήμονα στο Φόδελε.
Ο δρόμος για την παρέμβαση κτηριακής αποκατάστασης του μοναστηριού άνοιξε από τα τέλη του 2020, όταν και υπογράφτηκε σχετική προγραμματική σύμβαση μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας Κρήτης, της Ιεράς Μονής Αγ. Παντελεήμονα Φόδελε και του Δήμου Μαλεβιζίου.
Ωστόσο, μετά και το έγγραφο- «καμπανάκι» που απέστειλε η Εφορία Αρχαιοτήτων, τονίζοντας πως υπάρχει μεγάλη επικινδυνότητα και κατεπείγουσα ανάγκη παρέμβασης για την άρση της ετοιμορροπίας ιδίως του παλιού Ηγουμενείου, στον Δήμο Μαλεβιζίου αποφάσισαν να επισπεύσουν τις διαδικασίας και να δρομολογήσουν τη σχετική εργολαβία με την κατεπείγουσα διαδικασία της απευθείας διαπραγμάτευσης με ενδιαφερόμενους εργολάβους, αντί για την κλασική, χρονοβόρα διαδικασία του ανοιχτού διαγωνισμού.
Είναι προφανές ότι η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι εγκαταστάσεις της μονής, που έχει «πληγωθεί» έντονα από τον προ 15ετίας σεισμό και από τις σφοδρές κακοκαιρίες του 2019, έχει θορυβήσει άρδην τόσο την Εφορία Αρχαιοτήτων όσο και τον Δήμο Μαλεβιζίου. Άλλωστε, όλοι θυμόμαστε τις εικόνες κατάρρευσης σε σημεία του μοναστηριού, όπως το δυτικό τείχος, τον Φεβρουάριο του 2019, κατά το σαρωτικό πέρασμα της κακοκαιρίας «Ωκεανίς», ενώ χρόνο με τον χρόνο, μήνα με τον μήνα, βδομάδα με τη βδομάδα χειροτερεύει συνεχώς η κατάσταση στο κτηριακό συγκρότημα του παλιού Ηγουμενείου, το οποίο και βρίσκεται στο επίκεντρο της παρέμβασης αποκατάστασης που επισπεύδει τώρα ο Δήμος Μαλεβιζίου, με βάση φυσικά την προγραμματική σύμβαση με τη Μονή, το υπουργείο Πολιτισμού και την Περιφέρεια Κρήτης.
Δραματικά επιδεινούμενη κατάσταση
Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος βρίσκεται 25 χλμ. δυτικά του Ηρακλείου και 3 χλμ. νότια του Φόδελε. Το κτίσμα όπου πρόκειται να γίνει η επέμβαση βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του μοναστηριακού συγκροτήματος. Πρόκειται για δύο συνεχόμενους αλλά σε ελαφρά διαφορετική στάθμη θεμελίωσης ορθογώνιους χώρους, οι οποίοι, λόγω της φυσικής γήρανσης των υλικών, της έλλειψης συντήρησης και της εγκατάλειψης, παρουσιάζουν έντονα στατικά προβλήματα και δραματικά επιδεινούμενη κατάσταση.
Για το εν λόγω έργο έχει υπογραφεί Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Δήμου Μαλεβιζίου και του Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΔΔ) Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονα, με αντικείμενο την εκτέλεση του έργου “Άρση ετοιμορροπίας κτηριακής αποκατάστασης παλαιού Ηγουμενείου Μονής Αγίου Παντελεήμονα Φόδελε”. Με την αριθ. πρωτ. 49467/28.02.2019 (ΑΔΑ: ΩΨΔΗ7ΛΚ - ΞΧΠ) απόφαση του περιφερειάρχη Κρήτης εγκρίθηκε η διάθεση πίστωσης ποσού 100.000 ευρώ για το έργο με τίτλο “Άρση ετοιμορροπίας κτηριακής αποκατάστασης παλαιού Ηγουμενείου Μονής Αγίου Παντελεήμονα Φόδελε” από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, σε βάρος των πιστώσεων του έργου με τίτλο “Ανάδειξη - αυντήρηση - βελτίωση - προστασία Μνημείων Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος” της ΣΑΕΠ Κρήτης 2017ΕΠ50200004 με Κ.Α. 502.
Μεγάλη η επικινδυνότητα
Το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα στην περιοχή του Φόδελε στέλνει “σήμα κινδύνου”! Όπως περιγράφεται σε απόφαση του Δήμου Μαλεβιζίου, με βάση αυτοψίες:
«Η σημερινή κατάσταση των δομικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων του κτηρίου διαμορφώνονται ως εξής:
- Από το συγκρότημα διατηρείται σε κακή κατάσταση το νότιο τμήμα του ανατολικού κελιού.
- Τα συνδετικά υλικά της τοιχοποιίας είναι χαλαρά και αποσαθρωμένα, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται τοπικές αποδιοργανώσεις της λιθοδομής των τοιχοποιιών, ετοιμορροπίες, παραμορφώσεις, έντονες κλίσεις από την κατακόρυφο, καταρρεύσεις τμημάτων της λιθοδομής στη βόρεια και δυτική όψη του Ηγουμενείου και διαμπερείς ρηγματώσεις στο βόρειο τμήμα της δυτικής όψης του Ηγουμενείου.
- Τα σωζόμενα επιχρίσματα παρουσιάζουν έντονα ίχνη αποχρωματισμού (υγρασίες) και αποκολλήσεις από την επιφάνεια της τοιχοποιίας.
- Η στέγη έχει καταρρεύσει.
- Το μεσοπάτωμα έχει καταρρεύσει στο σύνολό του.
- Τα κουφώματα έχουν καταστραφεί στο σύνολό τους.
- Η εσωτερική ξύλινη κλίμακα επικοινωνίας του ισογείου με τον όροφο, στο δυτικότερο κελί, έχει καταρρεύσει.
- Το δάπεδο στο ισόγειο είναι καλυμμένο από απορρίμματα (διάφορα εγκαταλελειμμένα αντικείμενα, κοπριά κ.ά.).
- Τοπικές φθορές εμφανίζονται σε ορισμένα από τα λαξευτά πλαίσια των ανοιγμάτων.
Λόγω της επικινδυνότητας της κατάστασης, η Εφορία Αρχαιοτήτων με έγγραφό της (υπ' αρ. πρωτ. 211291/ΥΠΠΟΑ/12-05-2021) προς τον Δήμο Μαλεβιζίου ζητά την επίσπευση έναρξης των εργασιών άρσης ετοιμορροπίας του Ηγουμενείου της Ι.Μ. Αγίου Παντελεήμονα και επιπλέον αποτελεί εξ ορισμού κατεπείγουσα διαδικασία που πρέπει να υλοποιηθεί σε σύντομο χρόνο.
Η παραπάνω ενέργεια συνεπικουρείται από την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης μεταξύ ΥΠΠΟΑ - Περιφέρειας Κρήτης - Δ. Μαλεβιζίου και Ι.Μ. Φόδελε και επιπλέον με την εξασφάλιση πίστωσης 100.000 ευρώ από τον Δ. Μαλεβιζίου.
Λαμβάνοντας συνεπώς υπόψη:
Α) Την κατεπείγουσα ανάγκη άμεσης αποκατάστασης της επικινδυνότητας της κατάστασης, όπως ρητώς διατυπώνεται στο υπ' αρ. πρωτ. 211291/ΥΠΠΟΑ/12-05-2021 έγγραφο της Εφορίας Αρχαιοτήτων,
Β) Το γεγονός ότι οι περιστάσεις της κατεπείγουσας ανάγκης εκ φύσεώς τους σε καμία περίπτωση δεν απορρέουν από καθ’ οποιονδήποτε τρόπο από ευθύνη του Δήμου,
Γ) Το γεγονός ότι δεν είναι δυνατή η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τις ανοικτές ή με διαπραγμάτευση διαδικασίες με δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, διότι αυτό θα επέφερε ακόμη μεγαλύτερη καθυστέρηση στην αποκατάσταση του Ηγουμενείου, με αναμφίβολα δυσμενείς συνέπειες στην ασφάλεια της κατάστασης του κτηρίου,
Η Οικονομική Επιτροπή του Δήμου Μαλεβιζίου αποφάσισε:
Εγκρίνει την 84/2021 μελέτη και τα τεύχη διακήρυξης συνολικού προϋπολογισμού 99.995,15 ευρώ του έργου “Άρση ετοιμορροπίας κτηριακής αποκατάστασης παλαιού Ηγουμενείου Μονής Αγίου Παντελεήμονα Φόδελε”.
2) Εγκρίνει την προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση και χωρίς υποχρεωτική χρήση ΕΣΗΔΗΣ, σύμφωνα με τα άρθρα 32, παρ. (γ) και 32Α του Ν. 44121/2016 και όπως αυτό έχει αντικατασταθεί με το άρθρο 32Α του Ν. 4782/2021, καθώς και σύμφωνα με τον Ν. 4605/2019, άρθρο 43, λόγω κατεπείγουσας ανάγκης για την ανάθεση του έργου.
Εγκρίνει τη διακήρυξη πρόσκλησης διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση για την επιλογή αναδόχου κατασκευής του έργου “Άρση ετοιμορροπίας κτηριακής αποκατάστασης παλαιού Ηγουμενείου Μονής Αγίου Παντελεήμονα Φόδελε”».
ΔΙΑΣΩΣΗ
Η προγραμματική σύμβαση για το μοναστήρι
Ο δρόμος για να προχωρήσει η παρέμβαση διάσωσης του ιστορικού μοναστηριού στο Φόδελε άνοιξε, θυμίζουμε, τον περασμένο Νοέμβριο, όταν και υπογράφηκε η προγραμματική σύμβαση μεταξύ υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Περιφέρειας Κρήτης, Ιεράς Μονής Αγ. Παντελεήμονα Φόδελε και Δήμου Μαλεβιζίου, για την κτηριακή αποκατάσταση της Μονής.
Η ίδρυση της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονα Φόδελε ανάγεται στην περίοδο της ύστερης Ενετοκρατίας στην Κρήτη (16ος-17ος). Σήμερα, από τον αρχικό πυρήνα της Μονής διατηρείται το Καθολικό και η κρήνη.
Κατά την τελετή υπογραφής από τον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη συμμετείχε, μέσω τηλεδιάσκεψης, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ενώ διά ζώσης μετείχαν ο δήμαρχος Μαλεβιζίου Μενέλαος Μποκέας, ο ηγούμενος της Μονής, Αρχιμανδρίτης Παντελεήμων, ο ταμίας της Μονής πατήρ Ευάγγελος Παπουτσάκης και ο αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού-Αποδήμου Ελληνισμού Κώστας Φασουλάκης.
Το έργο έχει σκοπό την άρση της ετοιμορροπίας και την αποκατάσταση του ΒΔ τμήματος διώροφου κτίσματος που απέκτησε χρήση Ηγουμενείου (“αρχονταρίκι”), μετά την κατεδάφιση του αρχικού Ηγουμενείου και των λοιπών κτισμάτων της Μονής Αγίου Παντελεήμονα στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και μέχρι την εγκατάλειψή του στις αρχές του 2000.
