“Μισή ζωή”... Αυτός θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της έρευνας της “διαΝΕΟσις” με συντονιστή τον καθηγητή Μάνο Ματσαγγάνη, που δόθηκε στη δημοσιότητα, δείχνοντας πως οι νέοι και τα νοικοκυριά συνεχίζουν να δέχονται το ισχυρότερο πλήγμα αποτελώντας τα μεγάλα “θύματα” της κρίσης, κάτι που προκύπτει μέσα από τα συγκρινόμενα στοιχεία μεταξύ των περιόδων πριν και μετά την κρίση μέχρι και σήμερα.
Σύμφωνα με την έρευνα, το εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 42%, με αποτέλεσμα το βιοτικό επίπεδό τους να υποχωρήσει ραγδαία.
Συγκεκριμένα, την περίοδο 2003-2009, δηλαδή πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, το μέσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 14%. Όμως με την εκδήλωση της κρίσης, δηλαδή την περίοδο 2009-2014, το ισοδύναμο εισόδημα μειώθηκε πολύ περισσότερο από όσο αυξήθηκε προηγουμένως, κατά 42%, όπως αποκαλύπτει η έρευνα της “διαΝΕΟσις”.
Μάλιστα, στην ίδια έρευνα επισημαίνεται πως η μείωση αυτή δεν οφείλεται μόνο στην υποχώρηση του ΑΕΠ (-26%), αλλά και στη μεγάλη αύξηση της φορολογίας που συνέβη την ίδια περίοδο.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα εισοδήματα των γυναικών μειώθηκαν οριακά λιγότερο σε σχέση με εκείνα των ανδρών, ωστόσο η διαφορά είναι πολύ μικρή, κάτω από 1%. Η εικόνα γίνεται πιο ξεκάθαρη αναλύοντας τη μεταβολή των εισοδημάτων ανά ηλικία. Εκεί φαίνεται ότι οι νέοι ήταν οι μεγάλοι χαμένοι της κρίσης, ενώ μικρότερο μέρος του εισοδήματός τους έχασαν οι πολίτες ηλικίας 45-64 και ακόμη μικρότερο - το μικρότερο όλων - οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών. Όσον αφορά στη σύνθεση κάθε νοικοκυριού, οι απώλειες ήταν μεγαλύτερες για τις οικογένειες με ένα ή δύο παιδιά, παρά για εκείνες χωρίς παιδιά, ή με τρία παιδιά και άνω.
Χαμένοι της κρίσης υπήρξαν και εκείνοι με την καλύτερη εκπαίδευση. Το μέγεθος της απώλειας εισοδήματος, σύμφωνα με την ανάλυση των ερευνητών, δείχνει να αυξάνεται ανεβαίνοντας τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά στα στοιχεία δείχνει ότι οι απόφοιτοι λυκείου έχασαν περισσότερα στην πρώτη φάση της κρίσης (2009-2012), ενώ στη δεύτερη φάση η εισοδηματική κατάστασή τους παρέμεινε σταθερή.
Ενδιαφέρον έχει και η ανάλυση σε σχέση με την επαγγελματική κατηγορία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής, οι συνταξιούχοι έχασαν μικρότερο μέρος του εισοδήματός τους (-32%) από οποιαδήποτε άλλη ομάδα, και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τον γενικό μέσο όρο (-42%). Όσον αφορά στη σύνθεση κάθε νοικοκυριού, οι απώλειες ήταν μεγαλύτερες για τις οικογένειες με ένα ή δύο παιδιά.
Στο φτωχότερο 20% ανά ηλικιακή ομάδα προκύπτει ότι κατά την περίοδο της κρίσης αυξήθηκε σημαντικά ο σχετικός κίνδυνος φτώχιας των παιδιών
Όπως επισημαίνεται στην έρευνα, αναλύοντας τη σχετική αναλογία, στο φτωχότερο 20% ανά ηλικιακή ομάδα προκύπτει ότι κατά την περίοδο της κρίσης αυξήθηκε σημαντικά ο σχετικός κίνδυνος φτώχιας των παιδιών. Αντιθέτως, μειώθηκε το ποσοστό συμμετοχής των ηλικιωμένων στο φτωχότερο 20%. Δηλαδή, την ίδια στιγμή που ο κίνδυνος φτώχιας μεγάλωνε για τα παιδιά, μειωνόταν για τους ηλικιωμένους.
Σε απόλυτα μεγέθη, η μέση μηνιαία απώλεια του φτωχότερου 10% υπήρξε διπλάσια της απώλειας του πλουσιότερου 10% (404 ευρώ έναντι 205 ευρώ). Η μέση απώλεια για το σύνολο του πληθυσμού ήταν 322 ευρώ τον μήνα. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι, από τη σκοπιά του 2012, οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι, ενώ οι πλούσιοι υπέστησαν τις μικρότερες απώλειες.
Μιλώντας στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη” ο Senior Editor του “διαΝΕΟσις”, Ηλίας Νικολαΐδης, τόνισε τα εξής: «Μπορούν να γίνουν πολλές ερμηνείες στο ζήτημα που έχει να κάνει με το ερώτημα “γιατί αυξήθηκε η απασχόληση στους μεταπτυχιακούς”. Μια ερμηνεία είναι ότι αυξήθηκαν οι μεταπτυχιακοί σε αριθμό. Δηλαδή, οι νεότεροι παίρνουν πολύ περισσότερα μεταπτυχιακά απ’ ό,τι οι παλαιότεροι. Επειδή η έρευνα δεν μπορεί να κάνει αυτή την αντιστοίχιση που λέτε, μπορούμε να κάνουμε μια σειρά ερμηνειών, αλλά πάντα είμαστε σ’ ένα ολισθηρό έδαφος που δεν μπορούμε να πούμε ότι π.χ. έγινε γι’ αυτό. Δεν έχει αυτήν την απάντηση αυτή η έρευνα. Τι θα πρέπει να κάνουμε; Μεταξύ των άλλων, θα μπορούσαμε, συγκεκριμένα, να αυξήσουμε την παραγωγικότητά μας, να αυξήσουμε την εξωστρέφεια της οικονομίας με επένδυση στην καινοτομία, στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες με την ενίσχυση της προσχολικής αγωγής και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και φυσικά να κάνουμε αποτελεσματικό το κοινωνικό κράτος και να ενισχύσουμε τα εισοδήματα όσων έπληξε περισσότερο η κρίση. Και σε αυτό, για να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα, μπορούμε να πούμε ότι βοηθάει η συγκεκριμένη έρευνα ώστε να βρούμε ποια ήταν τα θύματα της κρίσης, ποιοι ήταν οι άνθρωποι που ισοπέδωσε η κρίση και φυσικά να προσδιορίσουμε αυτό που λέμε “δίκτυ προστασίας του κράτους”, το οποίο και να προσαρμοστεί στις ανάγκες τους».
Ποιοι κλάδοι επλήγησαν περισσότερο;
Μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης για τους άνδρες και για τους κλάδους της οικοδομής (63%), της βιομηχανίας, του ηλεκτρισμού και της ύδρευσης (38%) έφεραν στο φως τα αποτελέσματα της έρευνας. Αντιθέτως, η απασχόληση στη δημόσια διοίκηση μειώθηκε μόλις 2%, ενώ σχετικά μικρή ήταν η μείωση και στον πρωτογενή τομέα (9%). Ο αριθμός εργαζομένων μειώθηκε περισσότερο στις μικρότερες ηλικίες, με τους εργαζόμενους έως 29 ετών να μειώνονται στο μισό.
Αντιθέτως, οι εργαζόμενοι ηλικίας 45-64 μειώθηκαν μόνο κατά 9%. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μεταβολές στον αριθμό εργαζομένων ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο. Ενώ οι εργαζόμενοι απόφοιτοι Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου ή κάποιας μεταλυκειακής εκπαίδευσης μειώθηκαν σημαντικά (από 53% έως 20%), οι εργαζόμενοι με πτυχίο ΑΕΙ παρέμειναν σχεδόν σταθεροί, παρουσιάζοντας μικρή μείωση κατά 3%. Ο αριθμός εργαζομένων με μεταπτυχιακό, αντιθέτως, παρουσίασε σημαντική αύξηση: Εκτινάχτηκε κατά 57%.
Τέλος, η απασχόληση υποχώρησε περισσότερο στις μικρές επιχειρήσεις με 10 ή λιγότερους εργαζόμενους (-34%) παρά στις μεσαίες (-21%). Η μείωση των εργαζομένων στις μεγάλες επιχειρήσεις, με πάνω από 50 εργαζόμενους, ήταν αισθητά μικρότερη (-10%) από όλες τις
υπόλοιπες κατηγορίες επιχειρήσεων.
Μεταβολή Μέσου Διαθέσιμου Εισοδήματος ανά επαγγελματική κατηγορία (2009-2014) - Εισοδηματική μεταβολή (%) | |||
Επαγγελματική κατηγορία | |||
Άλλοι εκτός εργατικού δυναμικού | |||
Άλλοι εκτός εργατικού δυναμικού | |||
Πηγή: Ανάλυση των διαστρωματικών μικροδεδομένων της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (EU-SILC).
Σημειώσεις: Το Μέσο Διαθέσιμο Εισόδημα είναι “ισοδύναμο”, υπολογίζεται σε ατομική βάση, και είναι αποπληθωρισμένο (σε σταθερές τιμές 2016). Οι κατηγορίες “Μισθωτοί” και “Αυτοαπασχολούμενοι” συμπεριλαμβάνουν εργαζόμενους με μερική απασχόληση.
Τι λένε οι ειδικοί;
Μανόλης Πεπόνης, πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Λασιθίου
«Η πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή εάν συγκριθεί η περίοδος από τα μνημόνια και μετά ως τώρα με την περίοδο πριν από τα μνημόνια. Βλέπουμε ειδικά στον ιδιωτικό τομέα να καταβαραθρώνονται οι μισθοί και τα εισοδήματα, κάτι το οποίο, σε σχέση και με την υπέρμετρη αύξηση της φορολογίας, καταλαβαίνουμε ότι είναι αιτία στο ότι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας πέρασε στη φτωχοποίηση.
Από την άλλη, ο κλάδος της οικοδομής κυριολεκτικά έφτασε στον πάτο. Και ό,τι γίνεται, είναι ουσιαστικά κάποιες συντηρήσεις και ίσως σποραδικά χτίζονται κάποια ξενοδοχεία, αλλά ελάχιστα σε σχέση με τον αριθμό πριν. Κι ενώ ο κάθε άνθρωπος ήθελε να χτίσει ένα σπίτι, αυτό ουσιαστικά σήμερα αποτελεί ένα άπιαστο όνειρο. Εδώ έφτασαν στο σημείο... άνθρωποι που είχαν σπίτια να σκέφτονται πια, με τον ΕΝΦΙΑ και τους φόρους, καλύτερα να μην τα είχαν. Είναι τουλάχιστον θετικό ότι στον δημόσιο τομέα δεν υπήρξε μεγάλη μείωση των μισθών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και εκεί δεν υπήρξαν απώλειες σημαντικές...».
Μανόλης Κουμαντάκης, πρόεδρος Ομοσπονδίας Εμπορικών Συλλόγων Κρήτης και Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου
«Καταρχήν αυτή η έρευνα αφορά όλη την Ελλάδα. Και για να δούμε πώς διαμορφώνονται οι εξελίξεις, θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι εδώ και 18 χρόνια το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί κατά 25%. Η κεφαλαιακή υποδομή της χώρας έχει καταβαραθρωθεί, και του ιδιωτικού και του δημόσιου κεφαλαίου.
Τα εισοδήματα έχουν μειωθεί γύρω στο 25% με 30% και πολλές φορές σε ειδικές περιπτώσεις έως και 40%. Όταν έχουμε μεγάλες μειώσεις των τζίρων επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους, που έχουν εκλείψει από την αγορά και από την οικονομία, όταν αυτή τη στιγμή όλα τα οικονομικά επίπεδα της οικονομίας μας και του οικονομικού κυκλώματος έχουν πέσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, όταν συμβαίνουν όλα αυτά... δεν είναι και αυτονόητο να έχουμε τόσο μεγάλη μείωση και στα εισοδήματα των νοικοκυριών; Βεβαίως. Ξεκάθαρα. Αυτό είναι απόρροια αυτής όλης της γενικότερης κατάπτωσης της γενικής οικονομίας και όλων των μεγεθών».
Γιάννης Γωνιανάκης, πρόεδρος Συνδικάτου Οικοδόμων Νομού Ηρακλείου
Φανταστείτε λοιπόν μια οικογένεια... Πώς θα ζήσει με μεροκάματα των 20, των 25 και των 30 ευρώ και το κόστος ζωής αυξημένο σε διπλάσια ή και τετραπλάσια ποσοστά;
«Η μείωση του εισοδήματος, ειδικότερα στους καιρούς της κρίσης, είναι γύρω στο 40 με 50%. Δηλαδή, χάσαμε συνολικά το μισό εισόδημα εμείς οι εργαζόμενοι από την κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. Σε κλάδους όπως τις οικοδομές, όπου η ανεργία έπιασε πανελλαδικά το 90% - σε έναν κλάδο στον οποίο ήταν 390.000 οικοδόμοι και ξαφνικά βρέθηκαν να δουλεύουν μόλις 13.000 - είναι εμφανέστατο το πλήγμα που δέχτηκε ο κλάδος των κατασκευών, με τα μεροκάματα να κατεβαίνουν στο χαμηλότερο σημείο, δηλαδή της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης, με την πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου που κατέβασε τον μισθό από τα 750 στα 580 ευρώ.
Φανταστείτε λοιπόν μια οικογένεια... Πώς θα ζήσει με μεροκάματα των 20, των 25 και των 30 ευρώ και το κόστος ζωής αυξημένο σε διπλάσια ή και τετραπλάσια ποσοστά; Και ταυτόχρονα έχουμε και τη φορολογία - έμμεση και άμεση - με όλα τα αυτά τα κόστη να φτωχοποιούν τους εργαζόμενους...».
Ιωάννα Μελάκη, πρόεδρος Ένωσης Προστασίας Καταναλωτών Κρήτης
«Αντί να έχουμε ελάφρυνση της φτώχιας, η φτώχια βαθαίνει. Άνθρωποι που μέχρι χθες μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, με σκληρή προσπάθεια, σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με πάρα πολλά κρατικά, σε πρώτη φάση, έξοδα και σε δεύτερη φάση με τα καθημερινά τους έξοδα. Οι φόροι, ο ΕΝΦΙΑ κι η ανεργία, σε συνάρτηση με τη μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών και την αύξηση στις τιμές των αγαθών, έχουν φέρει σε πολύ δύσκολη οικονομική θέση τους πολίτες.
Το πρόβλημα γίνεται αισθητό και στην Κρήτη. Στο νησί υπάρχει η κρητική περηφάνια και ο κόσμος δε θέλει να φανεί το πρόβλημά του. Κάθε οικογένεια προσπαθεί να επιβιώσει και να καλύψει την οικονομική στενότητα βοηθώντας ο ένας συγγενής τον άλλο. Όμως και ο συγγενής πόσο να συνεχίσει να βοηθά, όταν και εκείνος δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα; Αν και η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, ο κόσμος δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον».
