Ζούμε ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μας στον ψηφιακό κόσμο, με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης να αποτελούν τον καθρέφτη όχι μόνο των εμπειριών και της καθημερινότητάς μας, αλλά και των πεποιθήσεών μας - κοινωνικών, θρησκευτικών και πολιτικών. Ρόλος που καταδεικνύεται σε κάθε σημαντικό γεγονός, πόσω μάλλον εκλογικό, και δη παγκόσμιας εμβέλειας όπως οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ τον περασμένο Νοέμβριο.
Η απόδειξη αυτής της πραγματικότητας δεν είναι μόνο εμπειρική μέσα από την προσωπική μας επαφή με τις γνωστές σελίδες που έχουν και τον ρόλο ενός ψηφιακού “καφενείου”, αλλά πλέον και επιστημονική χάρη στην πειραματική δουλειά μιας ομάδας επιστημόνων του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, διευθυντή στο Εργαστήριο Μικροεπεξεργαστών και Υλικού στο Πολυτεχνείο Κρήτης, και συνεργαζόμενο ερευνητή του ΙΤΕ-Ι.Π., διευθυντή ερευνών του Ινστιτούτου, αναπληρωτή καθηγητή στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πολυτεχνείου Κρήτης, δρ. Σωτήρη Ιωαννίδη.
Η έρευνα επικεντρώθηκε στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 2020 και αποτελεί τη μετεξέλιξη της προσπάθειας που ξεκίνησε με το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 εν μέσω της μνημονιακής θύελλας, των εκλογών που ακολούθησαν, αλλά και των τελευταίων βουλευτικών που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα.
Επιγραμματικά, η μελέτη εστιάζει στην επεξεργασία των αναρτήσεων στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης ώστε να διαπιστωθεί η τάση του εκλογικού σώματος και να επιχειρηθεί μια προσπάθεια πρόβλεψης του αποτελέσματος της κάλπης. Να φανεί δηλαδή κατά πόσον η υποστήριξη, εν προκειμένω για τις αμερικανικές εκλογές, σε Ντόναλντ Τραμπ ή Τζο Μπάιντεν, μέσω των αναρτήσεων και των σχολίων των χρηστών του διαδικτύου, αντιπροσωπεύει την επί των αποτελεσμάτων έκβαση της εκλογικής μονομαχίας.
Μόνο που τα πράγματα, όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κάποιος, δεν είναι και τόσο απλά... Και αυτό γιατί οι ερευνητές δεν έπρεπε μόνο να αποκρυπτογραφήσουν τις προθέσεις των ψηφοφόρων με βάση τη δεδηλωμένη προτίμησή τους σε κάποιον υποψήφιο μέσω των αναρτήσεών τους, αλλά να κάνουν ένα γερό “ξεκαθάρισμα” απορρίπτοντας αρχικά τα fake news και αφετέρου “καθαρίζοντας” τα δεδομένα από κάθε λογής “παρεμβολές”, “θορύβους” ή πιο απλά παραπλανητικές ενδείξεις. Και όταν μιλάμε για δεδομένα, οι αριθμοί προκαλούν πονοκέφαλο...
Για τη συγκεκριμένη έρευνα του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ, στην οποία ακολουθήθηκε η τεχνική “ανάλυσης του συναισθήματος”, αξιοποιήθηκαν περίπου 19,8 εκατομμύρια “τιτιβίσματα” (tweets) από 4,5 εκατομμύρια χρήστες, 22.784 σχετικοί σύνδεσμοι βίντεο από το YouTube από μηνύματα στο Twitter, μαζί με τις επισημάνσεις (mentions), τα likes και τα σχόλια (comments) αυτών των αναρτήσεων που σχετίζονται με τις εκλογές των ΗΠΑ το 2020, κατά την περίοδο Ιουνίου-Νοεμβρίου 2020.
Τα “fake news”
Από όλο αυτό το τεράστιο υλικό οι ερευνητές του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ σκοπεύουν σε μελλοντική εργασία να ξεκαθαρίσουν αρχικά τις πραγματικές από τις πλαστές αναρτήσεις, τα γνωστά πλέον τοις πάσι “fake news” (ψεύτικα νέα) από ψεύτικους λογαριασμούς που είναι ανιχνεύσιμα με διάφορες μεθόδους.
Το φαινόμενο, γνωστό σε μαζική κλίμακα και ως astroturfing, αφορά σε συντονισμένες καμπάνιες οι οποίες, ενώ φαίνεται να οργανώνονται από το ευρύ κοινό ή ανεξάρτητες οντότητες, στην πραγματικότητα εξυπηρετούν συγκαλυμμένα κακόβουλα συμφέροντα με τη μορφή προπαγάνδας και στόχο τον επηρεασμό της κοινής γνώμης. Η πιο συνήθης τεχνική εντοπισμού τους, όπως μας εξήγησε ο δρ. Σωτήρης Ιωαννίδης, αφορά σε πανομοιότυπες πρωτότυπες αναρτήσεις (και όχι κοινοποιήσεις) που εξ ορισμού αποκλείουν την πιθανότητα δύο διαφορετικοί άνθρωποι να έχουν σκεφτεί, γράψει και αναρτήσει ακριβώς το ίδιο πράγμα.
Οι ιδιαιτερότητες των ΗΠΑ
Η πρόσφατη περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών δεν είχε όμως μόνο αυτή την παράμετρο. Οι “θόρυβοι” δεν ήταν απλοί ψίθυροι, καθώς περιελάμβαναν μια μεγάλη γκάμα ιδιαιτεροτήτων του πληθυσμού και κατά συνέπεια του εκλογικού σώματος. Πέρα από το κλασικό - η ηλικία (η οποία είναι δύσκολα ανιχνεύσιμη) και το φύλο - στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει ένα μωσαϊκό φυλών, λευκοί, Αφροαμερικανοί, Ασιάτες, Λατινοαμερικάνοι, Ευρωπαίοι, καθώς και μια εξίσου μεγάλη γκάμα θρησκειών, όπως και έντονη κοινωνική διαφοροποίηση σε όλα τα επίπεδα και κυρίως την εκπαίδευση. Αυτονόητα, όσο περισσότερες είναι οι παράμετροι άλλο τόσο μεγαλύτερος ο “θόρυβος”.
Από την άλλη οι ερευνητές, μέσα από σχετική ανάλυση και αναγνώριση σαρκασμού, σκοπεύουν σε μελλοντική εργασία να διακρίνουν αν οι χρήστες έλεγαν την αλήθεια κοινοποιώντας-αναρτώντας τη γνώμη και την προτίμησή τους ή έκαναν χιούμορ, αν είχαν αποκρυσταλλωμένη άποψη ή αμφιταλαντεύονταν και πάει λέγοντας. Κάτι που δεν είναι πάντα αναγνωρίσιμο, καθώς ένα μέρος του υλικού ερμηνεύεται στη βάση “λέξεων-κλειδιών”, όπως εν προκειμένω Μπάιντεν ή Τραμπ, και τα αντίστοιχα κόμματά τους, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, με αρκετούς χρήστες να κάνουν χρήση και των δύο “κλειδιών” στις αναρτήσεις τους, κάνοντας π.χ. σχόλια όπου συγκρίνουν τις πολιτικές των δύο υποψηφίων αναφέροντας στο ίδιο κείμενο και τα δύο ονόματα. Επίσης δεν είναι εύκολα αναγνώσιμο το δείγμα του πληθυσμού (π.χ. ηλικιακή ομάδα, καθοριστικός παράγοντας για το αν ψηφίζουν ή όχι).
Όλα αυτά δημιουργούν μια σειρά από δεδομένα που χρήζουν ιδιαίτερης προσέγγισης από τους ερευνητές διαφοροποιώντας την πειραματική αυτή μέθοδο από τις παραδοσιακές των δημοσκοπήσεων, όπου συνήθως με ένα τηλεφώνημα καταγράφεται και αναλύεται η πρόθεση ψήφου (ή γνώμης) του δείγματος.
Όμως και ο στόχος είναι διαφορετικός. Στη μέθοδο που αναπτύσσει και δοκιμάζει η ομάδα του καθηγητή Ιωαννίδη, η ανάλυση δεν έχει ως πρώτιστο στόχο την ακριβή πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος, αλλά τη διασύνδεση των πραγματικών γεγονότων με την έκφραση συναισθημάτων των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, “μετρώντας”, όπως μας είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής, «τα συναισθήματά τους για τους πρωταγωνιστές των γεγονότων αυτών, όπως στην περίπτωση των πρόσφατων προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ, του Τζο Μπάιντεν και του Ντόναλντ Τραμπ. Με πιο απλά λόγια, ο σκοπός δεν ήταν να ειπωθεί ποια είναι η πραγματικότητα προ κάλπης, αλλά το πώς εμφανίζεται αυτή στα κοινωνικά δίκτυα. Και αν δεχτούμε ότι τα δεδομένα είναι αληθινά, αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές προθέσεις του εκλογικού σώματος και φυσικά έχουν “καθαριστεί” από τους λογής-λογής “θορύβους” σωστά, τότε και τα αποτελέσματα των εκλογών θα είναι αντίστοιχα.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Θετικά και αρνητικά συναισθήματα
Όπως μας εξήγησαν οι επιστήμονες, τα αποτελέσματα της ανάλυσης συναισθημάτων (η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην τρίτη σελίδα) στη συλλογή του Twitter αλλά και στα σχόλια του YouTube που συγκεντρώθηκαν, δείχνουν την κατανομή των θετικών και αρνητικών συναισθημάτων για τους δύο υποψήφιους, καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Συνολικό συναίσθημα των χρηστών στο Twitter και Youtube ΕΔΩ
Πιο συγκεκριμένα, στο Twitter, το 35,2% εκφράζει θετικό συναίσθημα απέναντι στον Tραμπ και το 28% θετικό συναίσθημα προς τον Μπάιντεν, ενώ το 18% των χρηστών εκφράζει θετικά συναισθήματα στα μεταδεδομένα του YouTube για τον Tραμπ και το 12% για τον Μπάιντεν.
Ημερήσιος αριθμός ενεργών χρηστών ανά οντότητα ΕΔΩ
Με βάση το συναίσθημα που έχουμε εξάγει για κάθε χρήστη αλλά και των μεταδεδομένων του χρήστη που μας παρέχουν την τοποθεσία στην οποία ανήκει και στέλνει μηνύματα, καταφέρνουμε να μετρήσουμε το θετικό συναίσθημα που εκφράζουν οι χρήστες για τον κάθε υποψήφιο, το οποίο φαίνεται στην εικόνα. Η ανάλυση όλων αυτών των δεδομένων οδήγησε στη σωστή πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων σε 39 από τις 50 πολιτείες της Αμερικής.
ΠΡΟΒΛΕΨΗ
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα
Αυτονόητα η ερώτηση που αναδύεται είναι αν “έπεσαν μέσα” στις έρευνες οι επιστήμονες... Με δεδομένους τους περιορισμούς που αναλύθηκαν, τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Στην περίπτωση του ελληνικού δημοψηφίσματος του 2015, των αμέσως επόμενων εκλογών και των πρόσφατων, η μέθοδος κατέδειξε το σωστό τελικό αποτέλεσμα με ποσοστιαίες ωστόσο αποκλίσεις.
Στη δε περίπτωση των αμερικανικών εκλογών, η ανάλυση όλων αυτών των δεδομένων οδήγησε στη σωστή πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων σε 39 από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ. Αν συνυπολογίσει κανείς τις ιδιαιτερότητες αυτής της αναμέτρησης, την πανδημία του κορωνοϊού και την επιστολική ψήφο που προκάλεσε και την τεράστια καθυστέρηση στην ανακήρυξη του νικητή, τότε η προσέγγιση μέσω αυτής της πειραματικής μεθόδου της ομάδας του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ είναι πραγματικά πολλά υποσχόμενη για το μέλλον, με δεδομένη και την αλματώδη κούρσα στην οποία έχουν επιδοθεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου “χώρου” που καταλαμβάνουν από παραδοσιακά μέσα.
«Πρόκειται για ένα σφάλμα το οποίο αναμέναμε», μας εξήγησε ο δρ. Ιωαννίδης, με δεδομένους τους περιορισμούς που έχει αυτή η έρευνα.
“HIDDEN VOTE”
Η “κρυμμένη ψήφος” των Αμερικανών
Σε αυτή την περίπλοκη εξίσωση που αφορούσε στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου για την προεδρία των ΗΠΑ υπάρχει ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να υπολογιστεί, εκείνο το οποίο αφορά στη λεγόμενη “κρυμμένη ψήφο” (“hidden vote”), για την οποία τόσα και τόσα έχουν γραφτεί, όπως και σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Πρόκειται για ψηφοφόρους που δεν αποκαλύπτουν την πρόθεσή τους σε δημοσκοπήσεις, ωστόσο το κάνουν στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης εκφράζοντας την άποψή τους. «Και αυτό είναι κάτι που το είδαμε σε αυτές τις εκλογές», μας εξήγησε ο δρ. Ιωαννίδης. «Μια που δεν πρόκειται για δημοσκόπηση αλλά επεξεργασία δεδομένων σε υψηλές ταχύτητες, στάθηκε δυνατόν να αναγνωριστεί αυτή η “κρυμμένη ψήφος” μέσω των αναρτήσεων στο διαδίκτυο».
“Καφενείον” το... διαδίκτυον
Το μέλλον ανοίγει πάντως μια μεγάλη πόρτα ευκαιρίας σε αυτόν τον τομέα, καθώς η μέθοδος, σύμφωνα με τους ερευνητές, θα μπορούσε να εξελιχθεί για πιο ασφαλείς προβλέψεις αποτελεσμάτων... Ή, όπως το έθεσε ο επικεφαλής της εν λόγω έρευνας, «πιστεύω ότι υπάρχει μια ευκαιρία στα κοινωνικά δίκτυα με δεδομένη τη δύναμή τους». Και ταυτόχρονα αναγνωρίζεται ένα αξιοσημείωτο ποσοστό επιρροής, το οποίο ωστόσο δεν είναι εύκολα μετρήσιμο. «Έχουμε την αίσθηση ότι πολλές φορές υπάρχει ένα κλίμα οπαδών ομάδων», μας εξηγεί ο δρ. Ιωαννίδης, «όπου μέσα σε αυτές τις ομάδες ενισχύεται ο ήχος ή ο θόρυβος». Όμως ο συγκεκριμένος αφορά αποκλειστικά στην εκάστοτε ψηφιακή “κοινότητα”, καθώς σε αυτήν εκφράζεται ένα κοινό με κοινές αντιλήψεις που δύσκολα θα μπορούσαν να αλλάξουν άποψη στην “αντίπερα όχθη”. Για το μέλλον πάντως των κοινωνικών δικτύων και την εξέλιξή τους είναι αρκετό, μια που ο λόγος για τις ΗΠΑ, να αναλογιστεί κανείς πως τα τελευταία χρόνια, με επίκεντρο τις ΗΠΑ και τον ίδιο τον απερχόμενο πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, το Twitter μετατράπηκε σε βασικό μοχλό της πολιτικής και της διπλωματίας, πρακτική που υιοθετήθηκε, επεκτάθηκε, εφαρμόστηκε και γιγαντώνεται σε κάθε γωνιά του κόσμου, και φυσικά και στην Ελλάδα. Σκεφτείτε πόσοι ηγέτες και πολιτικοί χρησιμοποιούσαν το Twitter την εποχή της ελληνικής κρίσης για την άμεση κοινοποίηση ειδήσεων, θέσεων και γεγονότων και πόσοι πλέον, για να πάρετε μια καλή ιδέα για το τι μας περιμένει στο κοντινό μέλλον...
“ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ” ΣΤΙΣ ΗΠΑ
Η ερευνητική ομάδα που εκπόνησε την έρευνα
Η ερευνητική ομάδα, της οποίας ηγείται ο δρ. Σωτήριος Ιωαννίδης, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, διευθυντής στο Εργαστήριο Μικροεπεξεργαστών και Υλικού στο Πολυτεχνείο Κρήτης και συνεργαζόμενος ερευνητής του ΙΤΕ-Ι.Π. (διευθυντής ερευνών Ι.Π.-ITE), αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πολυτεχνείου Κρήτης, αποτελείται από τους: Alexander Shevtsov, διδακτορικό φοιτητή ΙΤΕ-Ι.Π. (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Μαρία Οικονομίδου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια ΙΤΕ-Ι.Π. (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Δέσποινα Αντωνακάκη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια ΙΤΕ-Ι.Π., και Πολύβιο Πρατικάκη, επίκουρο καθηγητή Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών (Παν. Κρήτης), συνεργαζόμενο ερευνητή ΙΤΕ-Ι.Π.
Γράφος των retweet για την ημερομηνία: 30/09/2020 ΕΔΩ
Τι έδειξε η ανάλυση των στοιχείων
Η διαπιστωμένη δυναμική των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιβεβαιώθηκε μια ακόμη φορά, και δη πιο έντονα, στις πρόσφατες αμερικανικές προεδρικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου. Ένα μέρος των συζητήσεων στα κοινωνικά μέσα προήλθε από χρήστες που συζητούσαν τις απόψεις τους για τους υποψηφίους, τις πολιτικές τους θέσεις ή το σχετικό περιεχόμενο που παρουσιάστηκε στην τηλεόραση. Ένα άλλο σημαντικό μέρος είχε ως πηγή οργανωμένες καμπάνιες, τόσο επίσημες όσο και κακόβουλες, προπαγάνδα ή astroturfing, δηλαδή συντονισμένες καμπάνιες, που, ενώ φαίνεται να οργανώνονται από το ευρύ κοινό ή ανεξάρτητες οντότητες, στην πραγματικότητα εξυπηρετούν συγκαλυμμένα συμφέροντα.
Γράφος των netweet για την ημερομηνία: 03/11/2020 ΕΔΩ
Σε αυτήν τη μελέτη η ομάδα του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ εφάρμοσε ανάλυση του συναισθήματος χρησιμοποιώντας μεγάλο όγκο δεδομένων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: περίπου 19,8 εκατ. tweets από 4,5 εκατ. χρήστες, 22.784 σχετικούς συνδέσμους βίντεο από το YouTube από μηνύματα στο Twitter, μαζί με τις επισημάνσεις (mentions), τα likes και τα σχόλια (comments) αυτών των αναρτήσεων που σχετίζονται με τις εκλογές των ΗΠΑ το 2020, κατά την περίοδο μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου 2020.
Μέσω αυτής της ανάλυσης διασυνδέθηκαν τα πραγματικά γεγονότα με την έκφραση των συναισθημάτων των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, “μετρώντας” τα συναισθήματά τους για τους πρωταγωνιστές των γεγονότων αυτών (όπως π.χ. τους Τραμπ και Μπάιντεν).
Πρόβλεψη ψήφου ανά πολιτεία ΕΔΩ
Μεθοδολογία και αποτελέσματα
Το πρώτο βήμα ήταν η ανάλυση του όγκου των μηνυμάτων που περιέχονται στο σύνολο δεδομένων που είχαν οι επιστήμονες στη διάθεσή τους από το Twitter και το YouTube. Μέρος αυτής της ανάλυσης περιελάμβανε την ανάλυση του γραφήματος των retweets, των μηνυμάτων δηλαδή που ξαναστέλνουν οι χρήστες στο Twitter.
Όπως μας εξήγησαν οι επιστήμονες, για να γίνει αυτό αρχικά αναπαραστάθηκε μια σχέση retweet ως μια κατευθυνόμενη ακμή μεταξύ δύο χρηστών (κόμβοι). Σε αυτές τις κατευθυνόμενες σχέσεις ο κόμβος προορισμού είναι ο αρχικός χρήστης που δημοσίευσε το tweet και ο κόμβος προέλευσης είναι ο χρήστης που έκανε retweet στην πραγματικότητα του συγκεκριμένου tweet. Μια τέτοια αναπαράσταση επιτρέπει την αναγνώριση των κοινοτήτων των χρηστών που μοιράζονται την ίδια πηγή πληροφοριών. Στη συνέχεια, για να καταδειχτεί πόσο στενές είναι οι σχέσεις, αντιστοιχίστηκε ο αριθμός των retweets που είδαν οι αναλυτές για έναν συγκεκριμένο κόμβο με ένα βάρος. Πραγματοποιήθηκε επίσης φιλτράρισμα, αφαιρώντας τα μη σημαντικά άκρα με βάρος μικρότερο από 8. Πριν από το φιλτράρισμα, ο retweet-γράφος ήταν 2.874.090 κόμβοι και 9.993.122 ακμές και μετά το φιλτράρισμα μειώθηκε ο αριθμός των κόμβων σε 56.853 και ο αριθμός των ακμών σε 86.668.
Όπως μας εξήγησε ο επικεφαλής της έρευνας δρ. Σωτήριος Ιωαννίδης, «για την οπτικοποίηση του γράφου (γράφημα) χρησιμοποιούμε δύο χρώματα για τις οντότητές μας: με κόκκινο χρώμα αντιπροσωπεύουμε την οντότητα του Ντόναλντ Τραμπ και σε μπλε χρώμα την οντότητα του Τζο Μπάιντεν. Εφαρμόζουμε ανάλυση συναισθήματος για κάθε μέρα και μετράμε τον αριθμό των tweets για κάθε χρήστη που περιέχει μια συγκεκριμένη οντότητα. Χρησιμοποιούμε αυτόν τον μετρητή για να παρέχουμε χρωματισμό του κόμβου του αντίστοιχου χρήστη, επιλέγοντας την πιο δημοφιλή οντότητα του χρήστη σε κάθε συγκεκριμένη ημερομηνία. Αναπτύσσουμε επίσης μια γραφική παράσταση με τον όγκο των χρηστών που μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τον καθημερινό όγκο ανά οντότητα. Οι χρήστες που δε χρησιμοποιούν οντότητες στα tweets τους παραμένουν χωρίς ιδιαίτερο χρωματισμό. Αυτό που παρατηρούμε στο σχήμα είναι τη βασική συνδετική συνιστώσα να γίνεται πιο πυκνή στην περίοδο πιο κοντά στις εκλογές, ενώ παράλληλα παρατηρούμε να σχηματίζονται διάφοροι πυρήνες και οι αναφορές προς τους δύο κύριους υποψηφίους να αυξάνονται ή σε άλλες περιόδους να μειώνονται, ενδεχομένως επηρεασμένες από πραγματικά γεγονότα όπως το debate».
