Στην τέταρτη χειρότερη θέση σε όρους σπατάλης ανά άτομο βρίσκεται η Ελλάδα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που δημοσιεύεται σε μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Πρόκειται για 196 κιλά τροφίμων τον χρόνο ανά άτομο...
Το υψηλότερο επίπεδο σπατάλης καταγράφεται στη Βουλγαρία με... 305 κιλά ανά άτομο.
Μάλιστα, η Ελλάδα έχει και το εξής αρνητικό ρεκόρ: Το 5,1% της παραγωγής τροφίμων της χώρας καταλήγει ως «βρώσιμο πλεόνασμα», στοιχείο το οποίο την κατατάσσει στην πέμπτη χειρότερη θέση ανάμεσα στα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε.!
Προηγούνται η Σλοβενία (11%), η Μάλτα (8,7%), η Βουλγαρία (7%) και η Κύπρος (6,4%), ενώ το χαμηλότερο ποσοστό σπατάλης τροφίμων καταγράφεται στη Φιλανδία (0,4%), την Εσθονία (0,7%) και τη Λετονία (1,2%).
Η σπατάλη ανά άτομο
Αναλυτικότερα, σε όρους σπατάλης ανά άτομο, η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη χειρότερη θέση, με 196 κιλά τροφίμων τον χρόνο ανά άτομο. Το υψηλότερο επίπεδο σπατάλης καταγράφεται στη Βουλγαρία (305 κιλά ανά άτομο). Ακολουθούν η Δανία (204 κιλά) και η Σλοβακία (197 κιλά). Αντίθετα, το χαμηλότερο κατά κεφαλήν επίπεδο σπατάλης παρατηρείται στη Φιλανδία (15 κιλά), την Εσθονία (27 κιλά) και τη Μεγάλη Βρετανία (35 κιλά).
Στον τομέα των νοικοκυριών, συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι η σπατάλη τροφίμων για την Ελλάδα ανέρχεται σε 98,9 κιλά ανά άτομο τον χρόνο. Από αυτή την ποσότητα, το 69,9% (69,1 κιλά) αποτελεί βρώσιμο τροφικό υπόλειμμα που θα μπορούσε να κατευθυνθεί στην παραγωγή ζωοτροφών και το υπόλοιπο 30,1% (29,8 κιλά) θεωρείται τροφικό πλεόνασμα κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση.
Από το τροφικό πλεόνασμα, περίπου το ένα τέταρτο αντιστοιχεί σε φρούτα (24,9% ή 7,42 κιλά ανά άτομο τον χρόνο) και περίπου άλλο ένα τέταρτο σε έτοιμα γεύματα (24,5% ή 7,3 κιλά). Υψηλό ποσοστό έχουν και τα λαχανικά (14,9% ή 4,44 κιλά), το ψωμί (13,6% ή 4,05 κιλά) και τα γαλακτοκομικά (11,3% ή 3,37 κιλά). Όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τρίτη υψηλότερη θέση ανάμεσα σε 32 ευρωπαϊκές χώρες με βάση την ποσότητα εδαφικής διάθεσης μικτών συνήθων αποβλήτων, τα οποία περιλαμβάνουν και απορρίμματα τροφίμων.
Συγκεκριμένα, με βάση στοιχεία της Eurostat για το 2014, υπολογίζεται ότι η εδαφική διάθεση μικτών αποβλήτων στην Ελλάδα ανέρχεται σε 4,3 εκατ. τόνους ή 401 κιλά ανά άτομο, υπερδιπλάσιο επίπεδο σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. (198 κιλά ανά άτομο). Σε χειρότερη θέση ως προς τον συγκεκριμένο δείκτη είναι μόνο η Μάλτα με 487 κιλά, και το Μαυροβούνιο με 402 κιλά ανά άτομο. Αντίθετα, η εδαφική διάθεση αυτού του είδους αποβλήτων περιορίζεται σε μόλις 18 κιλά το άτομο στη Δανία και σε 22 κιλά το άτομο στην Ολλανδία και την Αυστρία.
Στα στάδια της αλυσίδας αξίας
Όπως αναφέρεται στην έρευνα του ΙΟΒΕ, ο περιορισμός της σπατάλης τροφίμων απαιτεί να υπάρχει επίγνωση των λόγων για τους οποίους μέρος της παραγωγής τροφίμων καταλήγει ως απόρριμμα. Οι λόγοι της σπατάλης τροφίμων ποικίλλουν στα διάφορα στάδια της αλυσίδας αξίας.
Στον πρωτογενή τομέα, οικονομικοί λόγοι μπορεί να οδηγήσουν στη μη συγκομιδή ώριμης σοδειάς. Η συγκομιδή ενδέχεται να μη συμφέρει λόγω απρόσμενης πτώσης στις τιμές του αγροτικού προϊόντος ή ανόδου στο κόστος συγκομιδής (π.χ. κόστος ενέργειας ή εργασίας). Απορρίμματα τροφίμων μπορεί να προκύψουν και μετά τη συγκομιδή, εάν κριθεί ότι τα προϊόντα τελικά δεν είναι κατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση ή δεν τηρούν ορισμένες προδιαγραφές (όπως μέγεθος, σχήμα, χρωματώσεις και χαμηλή περιεκτικότητα πρωτεΐνης στα σιτηρά). Ζωικά προϊόντα ενδέχεται να μολυνθούν (όπως το γάλα με κοπριά) και να χρειαστεί να απορριφθούν.
Ζωικά υποπροϊόντα, όπως αίμα και κόκκαλα, απορρίπτονται ως ακατάλληλα για κατανάλωση σε αυτό και στα επόμενα στάδια της αλυσίδας αξίας. Απώλειες τροφίμων ενδέχεται να σημειωθούν και κατά τη διαδικασία μεταφοράς και αποθήκευσης.
Τέλος, ένα μέρος της αγροτικής παραγωγής ενδέχεται να παραμείνει απούλητο και να κατευθυνθεί σε άλλες χρήσεις ή να απορριφθεί ως ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση λόγω αλλοίωσης με το πέρασμα του χρόνου.
Απορρίπτονται ως υποπροϊόντα
Στο στάδιο της επεξεργασίας και της μεταποίησης των τροφίμων, μέρος των ζωικών και των φυτικών προϊόντων (όπως τα φτερά πουλερικών και το κέλυφος αβγών και οστράκων) απορρίπτεται από την τροφική αλυσίδα ως υποπροϊόντα. Απορρίπτονται όμως και επεξεργασμένα προϊόντα, είτε επειδή δεν τηρούν τις προδιαγραφές ποιότητας και εμφάνισης (π.χ. προβλήματα στη συσκευασία και στις ετικέτες), είτε επειδή παραμένουν απούλητα και η περαιτέρω αποθήκευσή τους κρίνεται επιζήμια. Για τους ίδιους λόγους παρατηρείται απόρριψη επεξεργασμένων προϊόντων στο εμπόριο (π.χ. αλλοίωση της συσκευασίας κατά τη μεταφορά των προϊόντων).
Τέλος, τρόφιμα απορρίπτονται και στο στάδιο της κατανάλωσης. Τόσο στην εστίαση όσο και στα νοικοκυριά απορρίπτεται το μη βρώσιμο μέρος τροφίμων κατά την παρασκευή γευμάτων ή κατά την τελική τους κατανάλωση (όπως ο φλοιός φρούτων και λαχανικών). Τρόφιμα απορρίπτονται και λόγω της παλαιότητάς τους ή της αλλοίωσης της ποιότητάς τους κατά την αποθήκευσή τους. Σε αυτό συμβάλλουν ο ανεπαρκής προγραμματισμός των αγορών και της παρασκευής γευμάτων από τα νοικοκυριά, οι προσφορές που ωθούν τους καταναλωτές να αγοράζουν μεγάλες ποσότητες (τύπου «2 στην τιμή 1») και η ελλιπής κατανόηση των σημάνσεων «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από...» και «κατανάλωση πριν από...».
Ειδικά στην εστίαση, συχνά η ποσότητα των γευμάτων που παρασκευάζονται υπερβαίνει τον αριθμό των μερίδων που καταναλώνονται εντέλει, με αποτέλεσμα το περίσσευμα να καταλήγει ως απόρριμμα. Απόρριψη φαγητού παρατηρείται και λόγω υπερβολικού μεγέθους των μερίδων.
Αλέκος Στεφανάκης: «Πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία»
Σχολιάζοντας όλα αυτά τα στοιχεία χθες προς την εφημερίδα μας, ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος κ. Αλέκος Στεφανάκης τόνισε χαρακτηριστικά: «Όλα αυτά έχουν να κάνουν με την εικονική πραγματικότητα στην οποία βρεθήκαμε για 25 και πλέον χρόνια. Και ασφαλώς, όπως δεν προσέχαμε πάρα πολλά πράγματα στη ζωή μας, δεν προσέχαμε και τα τρόφιμά μας. Από την άλλη, ασφαλώς η Ελλάδα σε ό,τι αφορά την κατανάλωση τροφίμων, είναι μια χώρα που τα τρόφιμα τελικά είναι φτηνά. Τα περισσότερα εισαγόμενα, και τα οποία ασφαλώς δεν μπορούμε και να τα διαχειριστούμε. Ως λαός δεν έχουμε την κουλτούρα της ορθολογικής διαχείρισης. Δεν έχουμε την κουλτούρα της ανακύκλωσης. Και αυτά είναι θέματα τα οποία θα τα βρούμε αύριο μπροστά μας, γιατί σαν δυτικός πολιτισμός ξεχάσαμε ή αγνοούμε επιδεικτικά ότι τα 2/3 του πληθυσμού αυτού του πλανήτη πεινάνε»...
