Στο ευαγγελικό ανάγνωσμα του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης που θα ακουστεί απόψε στις εκκλησίες μας γίνεται έμμεσα λόγος για τους καρπούς της μετανοίας που αναζητεί ο Θεός μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή: ελεημοσύνη, θυσιαστική αγάπη, ταπεινοφροσύνη, έργα αρετής. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε όπως τα δέντρα που ποτίζει ο Θεός με τη Θεία Χάρη Του, μας λιπαίνει με την απέραντη αγάπη Του, μας κλαδεύει με τη στοργική Του παιδαγωγία.
Πολύ λυπηρό πράγματι να μην ανταποκρινόμαστε, να Τον απογοητεύουμε, παραμένοντας άκαρποι σαν τη συκιά που αναφέρει η συγκεκριμένη ευαγγελική περικοπή και να αυτοκαταδικαζόμαστε σε μια αιώνια ξηρασία και απώλεια της σωτηρίας μας εξαιτίας αυτής της αμέλειάς μας.
Αυτή την υπόμνηση της ξηρανθείσης συκιάς εισηγείται πάντοτε να έχουμε στο μυαλό μας ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο κείμενο που ακολουθεί.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει:
1. Μ? ?θε? ν? μιλ?σω ? ?νυπ?στατος Λ?γος το? Θεο?. Α?τ?ς πο? δ?ν ?πομακρ?νθηκε ?π? το?ς πατρικο?ς κ?λπους κα? κυοφορ?θηκε ?περ?γραπτα στ? σπλ?χνα τ?ς Παρθ?νου. Α?τ?ς πο? ?γινε γι? μ?να ?,τι ?γ? ε?μαι, Α?τ?ς πο? ε?ναι ?παθ?ς ?ς πρ?ς τ?ν θε?τητ? Του κα? περιβλ?θηκε ?στ?σο ?μοιοπαθ?ς μ? ?μ?να σ?μα. Α?τ?ς πο? στ?ν ο?ραν? ?ποχε?ται π?νω στ? χερουβικ? ?ρματα κα? π?νω στ? γ? καβαλικε?ει σ? γαϊδουρ?κι (πρβλ. Ματθ. 11, 7-9). ? βασιλι?ς τ?ς δ?ξας, Α?τ?ς πο? μαζ? μ? τ?ν Πατ?ρα κα? τ? Πνε?μα ε?φημε?ται ?π? τ? Σεραφ?μ ?ς ?γιος κα? δ?χεται τ? ψελλ?σματα τ?ν παιδι?ν ?π? τ?ν ?κακη γλ?σσα τους.
Α?τ?ς πο? ε?ναι Θε?ς κα? ?χει τ? μορφ? δο?λου κα? πο? ?λαβε τ? μορφ? το? δο?λου. Α?τ?ς πο? ε?ναι ?υλος κα? ??ρατος Θε?ς κα? δ?χτηκε ν? λ?βει ?ρατ? κα? ψηλαφητ? σ?μα. Α?τ?ς πο? β?δισε ?κο?σια στ? π?θος, γι? ν? μο? χαρ?σει τ?ν ?π?θεια. Α?τ?ς ? ?πο?ος βλ?ποντας τ?ν ?νθρωπο, πο? ?πλασε σ?μφωνα μ? τ?ν ε?κ?να Του κα? τ?ν ?μο?ωσ? Του, τ? πλ?σμα τ?ν χερι?ν Του, ν? ?χει δελεαστε? ?π? τ?ν ?π?τη το? φιδιο?, ?κε?νον ν? ?χει π?σει στ?ν παρ?βαση τ?ς ?ντολ?ς Του κα? ν? ?χει γ?νει ?ποχε?ριος τ?ς φθορ?ς κα? ?π?λογος θαν?του, δ?ν ?ντεξε.
? γεμ?τος συμπ?θεια δ?ν μπ?ρεσε ν? ?πομε?νει τ? στ?ρηση ?κε?νου πο? ποθο?σε, ?λλ? τ?ν κ?λεσε μ? πολλο?ς τρ?πους σ? ?πιστροφ? κα? μετ?νοια, ?φο? τ?ν πα?δεψε σ?ν ?χ?ριστο δο?λο, σ?ν ?μυαλο κα? ν?πιο γι? "πολυμερ?ς κα? πολυτρ?πως" κα? ?φο? μηχανε?τηκε κ?θε μ?σο, γι? ν? ?ποτιν?ξει τ? δουλε?α πο? τ?ν τυραννο?σε κα? ?τσι ν? ?παν?λθει στ?ν Πλ?στη του. ?μως ?ταν ?δ?νατη ? ?πιστροφ? του, ?φο? μι? γι? π?ντα ε?χε καταδουλωθε? στ?ν ?μαρτ?α κα? ε?χε συζευχθε? θεληματικ? μ? τ?ν ?πιθυμ?α τ?ν γ?ινων. Γι? α?τ? ? ?περ?γαθος Κ?ριος ?ναλαμβ?νει τ? φ?ση μας, ?πειδ? ε?δε ?τι α?τ? ε?χε ?ξασθεν?σει.
Βλ?ποντας δηλαδ? τ?ν ?νθρωπο ν? μ? ?πακο?ει στ? λ?γο κα? τ?ς ?ντολ?ς κα? τ? προστ?γματα τ?ς σωτηρ?ας, τ? λ?ει; «Πρ?πει ν? παιδαγωγ?σω μ? ?ργα α?τ?ν πο? ?χει ?γνοια. Πρ?πει ν? τ?ν κατευθ?νω στ?ς ?ρετ?ς, γι? ν? τ?ς συνηθ?σει κα? ν? τ?ς ?πιτελ?σει ? ?διος. Πρ?πει ν? μ? δο?ν μ? τ? μ?τια τους ?ν?μεσ? τους, κα? ?τσι ν? θεραπε?σω τ?ν ?ρρωστο. Πρ?πει ν? κ?νω ν? ξαναγυρ?σει τ? πλανημ?νο πρ?βατο κα? ν? τ? ?δηγ?σω στ?ν ?ρχικ? του διαμον?, στ?ν παρ?δεισο. Π?ς ?μως θ? τ? ?πιστρ?ψω χωρ?ς ν? μ? βλ?πει; Π?ς θ? ?δηγ?σω α?τ?ν πο? δ?ν βλ?πει τ? ?χνη μου;»
Γι? α?τ? ?γινε ?νθρωπος, ?στε, μ? ?σα ?πραξε κα? ?παθε, ν? διδ?ξει ?μπρακτα α?τ?ν πο? ?γνοο?σε, π?ς ν? πρ?ξει τ?ν ?ρετ?. ?τσι βλ?ποντ?ς Τον ν? κατεβα?νει κατ? ο?κονομ?αν γι? χ?ρη μας στ? γ? ?π? το?ς πατρικο?ς κ?λπους, ν? ?νεβο?με κα? ?με?ς μ? τ? θ?λησ? μας πρ?ς Α?τ?ν ?π? τ? μητ?ρα μας γ?. Σαρκ?θηκε ?π?σης γι? ν? δε?ξει τ?ν ?νυπ?ρβλητο πλο?το τ?ς ?γ?πης Του πρ?ς ?μ?ς. Γιατ? μεγαλ?τερη ?γ?πη δ?ν μπορε? ν? δε?ξει καν?νας, παρ? μ?νο ?ν θυσι?σει τ?ν ψυχ? του γι? χ?ρη τ?ν φ?λων του (?ω. 15, 13). Κα? π?ς ?ποιος δ?ν ?χει ?νσαρκη ζω? θ? δε?ξει τ?ν ?γ?πη του;
2. - Γι? α?τ? ?ναλαμβ?νει τ? σ?ρκα, γι? ν? Τ?ν δο?με στ? γ? κα? ν? ζ?σει ?ν?μεσα στο?ς ?νθρ?πους (Βαρο?χ 3, 38). Γι? α?τ? ?ναλαμβ?νει ψυχ?, γι? ν? θυσι?σει τ?ν ψυχ? Του γι? χ?ρη τ?ν φ?λων Του. Κα? φ?λους δ?ν ?ννο? α?το?ς πο? Τ?ν ?γαπο?ν, ?λλ? α?το?ς πο? ποθε? ?κε?νος. Γιατ? ?με?ς Τ?ν μισ?σαμε κα? Το? στρ?ψαμε τ?ν πλ?τη κα? γ?ναμε δο?λοι σ? ?λλον, ?ν? Α?τ?ς δ?ν μετ?βαλε τ?ν ?γ?πη Του σ? ?μ?ς. Γι? το?το ?τρεξε π?σω μας. ?ρθε σ? ?μ?ς πο? Τ?ν μισ?σαμε, προσπ?θησε ν? προλ?βει ?μ?ς πο? φε?γαμε κι ?ταν μ?ς ?φτασε, δ? μ?ς ?λεγξε μ? σκληρ?τητα, δ? μ?ς γ?ρισε κοντ? Του μ? τ? μαστ?γιο, ?λλ? σ?ν ?ριστος γιατρ?ς πο? τ?ν ?βρ?ζει κ?ποιος μανιακ?ς, πο? τ?ν φτ?νει κα? το? δ?νει ραπ?σματα, Α?τ?ς πρ?σφερε τ? θεραπευτικ? Του ?πηρεσ?α. Σ? ?νδειξη το? μεγ?θους τ?ς θεραπε?ας πρ?σφερε στ?ν ?νθρ?πινη φ?ση τ?ν ?δια Του τ?ν θε?τητα ?ς φ?ρμακο. Φ?ρμακο πολ? δραστικ?, φ?ρμακο παντοδ?ναμο. Α?τ? ?π?δειξε τ? ?σθενικ? μας σαρκ?ο πι? ?σχυρ? ?π? τ?ς ??ρατες δυν?μεις. ?πως δηλαδ? ? σ?δηρος ?ταν ?νωθε? μ? τ? φωτι? ε?ναι ?δ?νατο ν? ?γγιχτε?, ?τσι κα? τ? χ?ρτο τ?ς δικ?ς μας φ?σης, ?φο? ?ν?θηκε μ? τ? φωτι? τ?ς θε?τητας, ?γινε ?πλησ?αστο ?π? τ? δι?βολο. Κι ?πειδ? ?να π?θος θεραπε?εται μ? τ? ?ντ?θετ? του -?πως λ?νε κι ο? μαθητ?ς τ?ν γιατρ?ν- καταβ?λλει κι Α?τ?ς τ? π?θη μας μ? τ? ?ντ?θετ? τους, δηλαδ? τ?ν ?δον? μ? το?ς μ?χθους, τ?ν ?περηφ?νεια μ? τ?ν ταπε?νωση. Δ?ν ταπε?νωσε δηλαδ? μ?νο τ?ν ?αυτ? Του μ? τ? ν? γ?νει ?νθρωπος, ?ν? ?ταν πλο?σιος στ? θε?τητα, ?λλ? ταπειν?θηκε κα? ?ν?μεσα στο?ς ?νθρ?πους (πρβλ. Φιλιπ. 2, 6-8).
Πρ?γματι ποι?ς ?π? το?ς ?νθρ?πους ?π?ρξε τ?σο ταπειν?ς; «Δ?ν ?χει πο? ν? κλ?νει τ?ν κεφαλ? του» (Ματθ. 8, 20). Δ?ν ε?χε ?ποζ?γιο, δ?ν ε?χε διπλ? χιτ?να, δ?ν ε?χε ?λλο ρο?χο. «Δεχ?μενος προσβολ?ς, δ?ν τ?ς ?νταπ?διδε. Δ?ν ?πειλο?σε ?ταν το? ?καναν κ?ποιο κακ?»(Α' Π?τρ. 2, 23). ?δηγο?νταν σ?ν ?κακο ?ρν? στ? θυσ?α, χωρ?ς ν? διαμαρτ?ρεται, χωρ?ς ν? φων?ζει (?σ. 53, 7). Τ?ν ρ?πιζαν κι ?δινε πρ?θυμα τ? σιαγ?να Του σ? ?κε?νον πο? Τ?ν χτυπο?σε. Δ?ν ?στρεψε τ? πρ?σωπ? Του γι? ν? ?ποφ?γει τ? α?σχρ? φτυσ?ματα. ?ν? Τ?ν ?ποκαλο?σαν Σαμαρε?τη κα? δαιμονισμ?νο (?ω. 8, 48) κα? ?ν? Τ?ν καταδ?ωκαν, δε?χνει ?πομον? σ? α?τ?, γι? ν? ?κολουθ?σομε κι ?με?ς τ? ?χνη Του.
Τ? ?κανε ?λα α?τ? μ? τ?ν ε?δοκ?α το? Θεο?-Πατ?ρα. ?ντας δηλαδ? δικ?ς Του Υ??ς Μονογεν?ς κα? ?μοο?σιος, μ?ς γν?ρισε τ?ν Πατρικ? ?γ?πη το? Θεο?-Πατ?ρα. Γιατ? τ?σο πολ? μ?ς ?γ?πησε ? Θε?ς κα? Πατ?ρας, ?στε ?δωσε ?ς λ?τρο γι? χ?ρη μας τ?ν Μονογεν? Υ?? Του. ? ?γ?πη ?νυπ?ρβλητη! ?δωσε τ?ν Μονογεν? Υ?? Του, πο? ?ταν συμβασιλ?ας Του, γι? χ?ρη δο?λων πο? παρ?κουσαν, γι? χ?ρη ?χθρ?ν πο? Τ?ν βλασφημο?σαν κα? λ?τρευαν γι? θε? τους τ?ν ?χθρ?. ? β?θος πλο?του τ?ς ?γαθ?τητας το? Θεο? (Ρ?μ. 11, 33). Δ?ν ?ντιστ?θηκε ?μως ? Μονογεν?ς Υ??ς, δ?ν ?θ?τησε τ? θ?λημα το? Πατ?ρα. Γιατ? ?ταν Α?τ?ς ? βουλ? κα? ? θ?ληση το? Πατ?ρα. Γι? α?τ? λοιπ?ν, ?πειδ? ?ταν μ?τοχος κα? κοινων?ς τ?ς φ?σης Του (γιατ? ε?ναι μ?α ? φ?ση το? Πατ?ρα κα? το? Υ?ο?), ?κτελε? δικ? Του θ?λημα, γ?νεται ?νθρωπος κα? ?π?κοος το? Πατ?ρα μ?χρι θαν?του, κα? μ?λιστα θαν?του σταυρικο? (Φιλ. 2, 8), θεραπε?οντας ?τσι τ? δικ? μου παρακο?.
3. ?πε?γεται λοιπ?ν πρ?ς τ? π?θος κα? βι?ζεται ν? πιε? τ? ποτ?ρι το? θαν?του, τ? σωτ?ριο γι? ?λο τ?ν κ?σμο. ?ρχεται πεινασμ?νος γι? τ? σωτηρ?α τ?ς ?νθρωπ?τητας, κα? δ? βρ?σκει σ? α?τ?ν καρπ?. Γιατ? α?τ?ν ?παιν?σσεται μεταφορικ? ? συκι?. Ποι?ς δηλαδ? τρ?ει τ? πρω?; ? βασιλι?ς, ? Κ?ριος, ? Δ?σκαλος. Νι?θοντας πε?να πρω?-πρω?, δ?ν ?μποδ?ζει τ?ν ?πιθυμ?α το? φαγητο?. Δ?ν συγκρατε? τ? φ?ση Του, ?λλ?, σ?ν κ?ποιος ?κρατ?ς κι ?κ?λαστος, ?ρμ? ?ν?ητα στ? φαγητ?, σ? ?κατ?λληλη ?ρα. Π?ς τ?τε παιδαγωγε? το?ς μαθητ?ς Του ν? μ?ν το?ς νικ? τ? π?θος τ?ς ?πιθυμ?ας;
Δ?ν ε?ναι ?τσι τ? πρ?γμα. ?λλ? ?πως μιλο?σε διδ?σκοντας μ? παραβολικο?ς λ?γους, ?τσι ?κτελε? κα? τ?ς παραβολ?ς μ? ?ργο. Πλησ?ασε στ? συκι? πειν?ντας (Ματθ. 11, 19). ? συκι? ?ποδ?λωνε τ? φ?ση τ?ς ?νθρωπ?τητας. ? καρπ?ς τ?ς συκι?ς ε?ναι γλυκ?ς, τ? φ?λλα της τραχι? κι ?χρηστα κι ?τοιμα γι? τ? φωτι?. ?λλ? κα? ? φ?ση τ?ς ?νθρωπ?τητας ε?χε γλυκ?τατο τ?ν καρπ? τ?ς ?ρετ?ς, ?χοντας ?π? τ? Θε? τ?ν ?ντολ? ν? τ?ν καρποφορε?, ?ξαιτ?ας ?μως τ?ς ?καρπ?ας της στ?ν ?ρετ? ?βγαλε τ? τραχι? φ?λλα.
Πρ?γματι τ? ?π?ρχει τραχ?τερο ?π? τ?ς βιοτικ?ς μ?ριμνες (Γεν. 2, 25); ?ταν κ?ποτε γυμνο? ? ?δ?μ κα? ? Ε?α κα? δ?ν ?νιωθαν ντροπ?. Γυμνο? στ?ν ?πλ?τητα κα? τ?ν ?π?ριττη ζω? τους. Ο?τε τ?χνη ε?χαν ο?τε βιοτικ?ς μ?ριμνες. Δ?ν ?πινοο?σαν τρ?πους π?ς ν? σκεπ?σουν τ? γ?μνια το? σ?ματ?ς τους. Δ?ν ντρ?πονταν γι? τ?ν ?κτημοσ?νη τους ο?τε γι? τ? λιτ?τητα τ?ς ζω?ς τους, ?λλ?, ?ν κα? ?ταν γυμνο? στ? σ?μα, το?ς σκ?παζε ? Θε?α Χ?ρη. Δ?ν ε?χαν σωματικ? φ?ρεμα, ?λλ? φορο?σαν ?νδυμα ?φθαρσ?ας. ?ταν ?μως παρ?κουσαν, βρ?θηκαν μακρι? ?π? τ? Χ?ρη πο? το?ς σκ?παζε. ?πογυμν?θηκαν ?π? τ?ν ?κστασ? τους πρ?ς τ?ν Θε? κα? τ? θεωρ?α Του. Ε?δαν τ? γ?μνωση το? σ?ματ?ς τους (Γεν. 3, 7). Π?θησαν τ? ε?χ?ριστα τ?ς ζω?ς. Βρ?θηκαν μ?σα στ? φτωχικ? κα? στερημ?νη ζω?. ?ρραψαν φ?ρεμα ?π? φ?λλα συκι?ς κι ?καναν περιζ?ματα, ?καναν πολλο?ς λογισμο?ς κα? βρ?καν τ?ν τραχι? κα? γεμ?τη μ?ριμνες κα? π?νους ζω?. «Μ? τ?ν ?δρ?τα το? προσ?που σου θ? φ?ς τ? ψωμ? σου. Καταραμ?νη θ? ε?ναι γι? τ? ?ργα σου ? γ?, θ? βγ?λει γι? σ?να ?γκ?θια κα? τριβ?λια κα? θ? καταλ?ξεις στ? γ?» (Γεν. 3, 17, 19).
?π?χτησες γ?ινα φρον?ματα, γι? α?τ? ? στροφ? σου θ? γ?νει πρ?ς τ? γ?. ?γινες ?να μ? τ? ?λογα ζ?α, ?φο? δ?ν κατ?λαβες ?τι ε?χες τιμητικ? θ?ση (Ψαλμ. 48, 13). ?σουν στο?ς κ?λπους το? Θεο? κα? δ?ν κατ?λαβες τ?ν καρποφ?ρο ?ρετ?. Προτ?μησες τ?ν ?π?λαυση τ?ν γ?ινων κι ?γ?πησες τ? ζω? τ?ν ?λ?γων ζ?ων. Ε?σαι γ? κα? θ? καταλ?ξεις στ? γ?. Θ? κληρονομ?σεις τ? θ?νατο, ?πως τ? ?λογα ζ?α. Α?τ?ς ε?ναι ? λ?γος πο? φορ?ει κα? το?ς δερμ?τινους χιτ?νες (Γεν. 3, 21). ?ντας μ? τ? σ?μα του ?ν?μεσα στ? ζω? κα? στ? θ?νατο - ?ν? πρ?τα ζο?σε στ?ν παρ?δεισο τ?ς τρυφ?ς κα? κατοικο?σε σ? βασιλικ? διαμερ?σματα - ?π?κτησε ?πειτα θνητ? κα? παχ? σ?μα, ?καν? ν? ?ντ?χει στο?ς κ?πους. Ε?ναι ?ληθιν? τραχι? τ? φ?λλα τ?ς συκι?ς τ?ς φ?σης μας, τ?ς ?πειθ?ρχητης κακ?ας τ?ς φ?σης μας. Σ? α?τ? τ? συκι?, τ? φ?ση δηλαδ? τ?ς ?νθρωπ?τητας, π?γε ? Σωτ?ρας πειν?ντας κα? ζητ?ντας ?π? α?τ?ν τ? γλυκ?τατο καρπ?, δηλαδ? τ?ν γλυκ?τατη γι? τ? Θε? ?ρετ?, μ? τ?ν ?πο?α πραγματοποιε? τ? σωτηρ?α μας. Κα? δ? βρ?κε καρπ?, παρ? φ?λλα μον?χα, τ?ν τραχι? κα? πικρ? ?μαρτ?α κα? ?,τι κακ? φυτρ?νει ?π? α?τ?ν.
Γι? α?τ? κα? τ?ς λ?ει ?πιτιμητικ?: «Ποτ? πι? δ?ν θ? δ?σεις καρπο?ς» (Ματθ. 11, 19). Γιατ? ? σωτηρ?α δ?ν προ?ρχεται ?π? το?ς ?νθρ?πους. ? ?ρετ? δ?ν προ?ρχεται ?π? ?νθρ?πινη δ?ναμη. ?γ? θ? φ?ρω τ? σωτηρ?α σας κα? μ? τ? π?θος μου θ? σ?ς χαρ?σω τ?ν ?ν?σταση. Θ? σ?ς χαρ?σω ?πιπλ?ον κα? τ?ν ?παλλαγ? σας ?π? τ?ν πολ? σκληρ? α?τ? ζω? πο? τ?ρα ζε?τε. Α?τ? ε?πε κα? β?βαια ?πως τ? ε?πε κα? τ? πραγματοπο?ησε.
?π?σπασμα ?π? τ?ν ?μιλ?α στ?ν Ξηρανθείσα Συκιά και στην παραβολή του αμπελώνα.
