Ο βιομηχανικός πολιτισμός της Δύσης θα κυριαρχήσει στο συλλογικό πολιτισμό του κόσμου και θα επηρεάσει αποφασιστικά τις δομές των άλλων πολιτισμών.
Όμως θα υπάρχουν οι διαφορετικοί πολιτισμοί, που, ανεξαρτήτως μεγέθους, μπορεί να εντοπιστούν στο χάρτη. Η γεωγραφική εξάρτηση είναι ορισμένου αλλά σημαντικού βαθμού. Ο χώρος διαμορφώνει τον πολιτισμό και τον ίδιο τον άνθρωπο.
Ο συγκεκριμένος χώρος (γη, βουνά, κλίμα, θάλασσα, βλάστηση, ζώα) σημαίνει πλεονεκτήματα που προσφέρθηκαν αβίαστα στον άνθρωπο ή που τα απέκτησε με το μόχθο του. Κανένας πολιτισμός δε ζει χωρίς τη δική του κίνηση, ενώ όλοι εμπλουτίζονται από τις ανταλλαγές και τις συγκρούσεις που προκαλούν οι γειτνιάσεις και οι επαφές.
του Κωστή Μουδάτσου
Η ίδια η Φύση διδάσκει ότι η πρόκληση απαντάει στην πρόκληση. Ένας πολιτισμός αποφεύγει να υιοθετήσει πολιτισμικά αγαθά που αμφισβητούν θεμελιώδεις δομές. Αυτές οι αρνήσεις προκαλούν υποβόσκουσες εχθρότητες κι αντιπαλότητες.
Οι θεμελιώδεις δομές των πολιτισμών διακρίνονται:
* Στον γεωγραφικό χώρο.
* Στις κοινωνικές ιεραρχίες.
* Στους ομαδικούς ψυχισμούς.
* Στις οικονομικές ανάγκες κ.ά.
Οι δυνατοί πολιτισμοί προκαλούν αντιπάθειες και απορρίψεις. Όμως όλοι δανείζονται στοιχεία, που, αφού τα επεξεργαστούν, τα αφομοιώνουν. Η απόρριψη έρχεται μετά από πολλούς δισταγμούς και πειραματισμούς. Είναι απόσταγμα που απαιτεί χρόνο και κόπο και γι' αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.
Όμως τη διαδικασία απόρριψης, άρνησης ή αποδοχής ξένων πολιτισμικών στοιχείων, ο ίδιος ο πολιτισμός την εφαρμόζει με αργούς ρυθμούς και στον ίδιο τον εαυτό του. Οι επιλογές γίνονται με τρόπο ανεπαίσθητο ή καθόλου συνειδητό. Έτσι, αργά-αργά, μεταβάλλεται διαχωρίζοντας τη θέση του απέναντι από ένα μέρος τού δικού του παρελθόντος.
Ο πολιτισμός δεν αποτελεί μια δεδομένη οικονομία και δεδομένη κοινωνία.
Είναι αυτό που είναι μέσα από διαδοχικές οικονομικές και κοινωνικές καταστάσεις. Εξακολουθεί να επιβιώνει και δεν επιτρέπει παρά ελάχιστες και σταδιακές παρεκκλίσεις από την πορεία του. Είναι σταθμός στην εξέλιξη της σκέψης, μια στιγμή σημαντικών αλλαγών!
Η γένεση της παράδοσης χρειάζεται αμέτρητα χρόνια. Το ίδιο, τεράστια χρονικά διαστήματα, απαιτούνται για να διευθετήσουν το χώρο τους οι πολιτισμοί και να αρχίσουν να δημιουργούν. Έχουμε την τύχη να αναλαμβάνουμε τη διαχείριση μιας πλούσιας κληρονομιάς. Έχουμε σπουδαίο παρελθόν, σημαντικό παρόν και βλέπουμε μέλλον.
Εάν θέλουμε να επιτύχουμε πρέπει να δουλεύουμε για: α) επιστημονική δύναμη, β) οικουμενική εμβέλεια των κατακτήσεων του πνεύματος, γ) διάρκεια στο χρόνο, δ) πολιτική δύναμη και ε) οικονομική ανάπτυξη.
Η άνθηση εκφράζεται όχι μόνο μέσω της οικονομίας και της επιστήμης. Εκφράζεται από τους καλλιτέχνες και από την καλαισθησία όλων των τεχνικών και λειτουργικών μορφών, όλης της ζωής και της φύσης της Κρήτης. Η τέχνη της Κρήτης, εφόσον επιδρά σε άλλες τέχνες, έχει επιτυχίες.
Στην παιδεία και στην παράδοση νομίζουμε ότι είμαστε φοβεροί και τρομεροί, αλλά, εάν παρατηρήσουμε με κριτική ματιά και σε βάθος, υπάρχουν πολλά προβλήματα. Εάν ζούμε στην αυταρέσκεια του τίποτε και της εθνικής πόλωσης, θα χάσουμε την εθνική μας ταυτότητα.
Η πόλωση και οι αντινομίες όταν συνδέονται με μικρές κι ευτελείς αξίες οδηγούν στην απώλεια της εθνικής ταυτότητας. Οι ευτελείς αξίες, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, οι φασιστικές αντιλήψεις δείχνουν ότι το παλικαράκι είναι με αγύμναστο κορμί και παραλυμένο μυαλό.
Το σώμα και ο νους είναι σε μόνιμη ατροφία. Για να έχουμε αναγνωρίσιμη ταυτότητα πρέπει να μαθαίνουμε για το μινωικό πνεύμα και για την ψυχή της αρχαίας Ελλάδας. Πρέπει να διαβάσουμε πέρα από τα κολλυβογράμματα του σχολείου.
Να σκύψουμε σε μια τραγωδία ή σε μια ραψωδία του Ομήρου. Πρέπει να ξαναμάθουμε την τέχνη να καλλιεργούμε τη γη της γνώσης. Αυτά δείχνουν οι καλλιτέχνες, οι ποιητές και οι επιστήμονες.
Πρέπει να είμαστε γνώστες των παγκόσμιων εγκλημάτων: οικονομικό, κρίσεις, μεταναστευτικό, οικολογικό, πυρηνικό, αδικία που συσσωρεύεται γενεές τώρα στους αδυνάτους, ηλεκτρονική ασυδοσία, φανατισμός θρησκοληψίας και δεισιδαιμονίας.
Όμως ο καλός Θεός βρέχει επί δικαίους και αδίκους. Εάν δεν ξαναβρούμε την κρητική ματιά και την ψυχή της Ελλάδας, θα πεθάνουμε από τη Μεγάλη Τετάρτη, πριν τη σταύρωση της Μεγάλης Παρασκευής. Θα ζήσουμε ζωντανοί το θάνατό μας, μόνοι και παραμελημένοι.
Περίλυποι θα παραδοθούμε στα θελήματα των άλλων, για να ξεψυχήσουμε αργά και βασανιστικά, αισχρά κι ατιμασμένα. Ας ξαναδούν τα έργα τους οι "σωτήρες" των μνημονίων!
Η κοινωνία πρέπει να πάψει να προσκυνά το χρήμα σαν Μεσσία και τους διαφημιστές σαν αγίους ή τους τραπεζίτες με τους χρηματιστές σαν προφήτες. Πρέπει να ξαναβρεί την αίγλη που την έχει ντύσει η ιστορία και ο πολιτισμός.
Το Ηράκλειο είναι μια πόλη που κρύβει την εξέλιξη του ανθρώπου από τη μινωική Κρήτη μέχρι σήμερα... Ιστορική πόλη που υποφέρει από την αρρώστια και την υποκρισία του σύγχρονου υπερκαταναλωτισμού, αλλά και του άμετρου, αντιπαραγωγικού δανεισμού.
Ο πολιτισμός και οι τέχνες, η παιδεία και η επιστήμη μάς μαθαίνουν να μιλάμε κρυστάλλινα κι απλά. Όποιος θέλει να ανοίγει δρόμους, σηκώνει το δικό του σταυρό ανεβαίνοντας στο Γολγοθά. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.
Πρέπει να μάθουμε να βρίσκουμε τον τρόπο να ανοίγουμε πόρτες που κλείσαμε, ή να ανακαλύψουμε πόρτες που δεν υπάρχουν. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο σαν πολεμήσουμε την αμάθεια, την οκνηρία και το βόλεμα.
Γίνεται μόνο σαν πάψουμε να πιστεύουμε ότι ο καθένας από εμάς είναι το κέντρο του σύμπαντος κι όλα κινούνται γύρω μας ή είμαστε ο άξονας που κινείται η γης και η ιστορία: "το φάλι του κόσμου!".
Το δρόμο θα τον ανοίγει εκείνος που επιλέγει το παιγνίδι της ζωής και της γνώσης. Αυτός που θα ξεκόψει από τους κάλπηδες και τους καπηλευτές του ξένου ιδρώτα. Αυτός που θα μάθει να παρατηρεί ώστε να βρει το σημείο εκείνο που πρέπει να το διευρύνει, να το βαθύνει και να το επεκτείνει.
Είναι το σημείο της δοκιμασίας και της αγωνίας ώστε να δημιουργήσει διάσταση, έκταση, διάρκεια, χώρο και χρόνο. Ανάμεσα στο "ναι" και στο "όχι" να πλάσει ζωή και αλήθειες.
Τη λύτρωση θα τη βρει εκείνος που θα μπορέσει να περάσει τις Συμπληγάδες Πέτρες που ανοιγοκλείνουν ακατάπαυστα. Αυτός που επιζητά το άγνωστο.
Αυτός που ψάχνει να περάσει τοίχους που δεν έχουν πορτοπαράθυρα. Αυτός που κάνει την απορία... δημιουργία, επιζητώντας τη λύτρωση. Με τη γνώση και τον πολιτισμό θα δουλέψουμε στα περβόλια της άνοιξης.
Η δράση είναι ανάμεσα στις συντηρητικές και τις προοδευτικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο. Ο πολιτισμός είναι κινητήριος δύναμη για την κοινωνία!
Υπάρχουν οράματα και φιλοδοξίες. Μπορούν οι θεσμικοί και κοινωνικοί φορείς να βοηθήσουν με τις δραστηριότητές τους να βρίσκουμε την κρητική ματιά και το ελληνικό φως της γαλήνης, της δύναμης και της διαύγειας. Καλά οργανωμένες υποδομές πολιτισμού αποτελούν σημεία δικαιωμένης μνήμης στον τόπο και στο χρόνο.
Τόσα χρόνια πάθαμε και μάθαμε. Ας βρούμε τη δικαίωση πάνω στην πέτρα της δοκιμασίας ξεκινώντας νέες διαδρομές. Με τη γνώση θα μάθουμε να ζούμε, κι εμείς και οι μετά από εμάς, σαν γήινοι και αληθινοί, απλοί κι εξαγνισμένοι. Θα μάθουμε να διορθώνουμε τα λάθη μας.
Ο Έλληνας δεν είναι αφελής. Ο αρχαίος Έλληνας ή ο Κνώσιος δεν ήταν αφελής. Ούτε πρωτόγονος και δεισιδαίμονας. Ήταν άφταστος καλλιτέχνης και φτασμένος ρεαλιστής.
