Στην απόφαση να προχωρήσει κανονικά η διαδικασία προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Πανορθόδοξης Συνόδου προσανατολίζεται, σύμφωνα με πληροφορίες, η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο συνεδριάζει υπό την προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου ενώ πολλοί Συνοδικοί Μητροπολίτες φέρονται να είναι αρνητικοί σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο αναβολής ή καθυστέρησης της Συνόδου.
Μάλιστα, Μητροπολίτης που συμμετέχει στη Σύνοδο του Πατριαρχείου φέρεται να σχολίασε τις διεργασίες και τις αντιρρήσεις που εκφράζονται από περιορισμένους Εκκλησιαστικούς κύκλους, αναφερόμενος στο χαρακτηριστικό απόσπασμα από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθήτω μοι».
Υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, είναι καθοριστικής σημασίας πλέον η απόφαση που ελήφθη μέσα στο σαββατοκύριακο στο Φανάρι, για την πραγματοποίηση σήμερα εκτάκτως της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, προκειμένου να εξετάσει την κατάσταση που έχει προκύψει μετά την απόφαση της Βουλγαρίας να μη συμμετάσχει στην ΑΜΣΟΕ και τις τοποθετήσεις των Εκκλησιών Μόσχας και Αντιοχείας.
Το Φανάρι, που μέχρι σήμερα κρατάει χαμηλούς τόνους, είναι προφανές ότι πρώτα περίμενε να εκδηλωθούν άπαντες, συσχετισμοί και συμμαχίες, πριν πει την τελευταία του λέξη, ως "πρώτο μεταξύ ίσων". Είτε λοιπόν θα αποδεχθεί μια Προσύνοδο έως τις 10 Ιουνίου, ώστε να εκτονωθούν περαιτέρω οι όποιες τριβές επιδεικνύοντας εμμονή σε μια προσπάθεια σύνθεσης όλων. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, επουδενί συζητά μια χρονική αναβολή της Πανορθοδόξου στο Κολυμπάρι, που είναι προγραμματισμένη για τις 16-26 Ιουνίου, παρά μόνο άμβλυνση των αντιθέσεων, είτε θα ανακοινώσει ότι προχωρά χωρίς καμία άλλη "έκπτωση" στην Πανορθόδοξο, υπενθυμίζοντας πως, από τη στιγμή που είναι ομόφωνα αποφασισμένη εδώ και δύο έτη, όποιος την "υπονομεύσει" διά της απουσίας του ουσιαστικά αυτός διαλέγει το δρόμο της απομόνωσης και της προσωπικής στρατηγικής. Την ώρα που η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας αποτελεί ιστορικής σημασίας γεγονός μετά από μια χιλιετηρίδα και πλέον για την Ορθόδοξη Εκκλησία, που η βάση της είναι Συνοδική και όχι με σχέσεις ισχύος μεταξύ Εκκλησιών, αλλά στη βάση της πλειοψηφίας και της κανονικότητας.
Προσύνοδο ζητάει η Μόσχα
Η ομόφωνη απόφαση της Συνόδου του Πατριαρχείου Βουλγαρίας να μη λάβει μέρος στη Πανορθόδοξη Μεγάλη Σύνοδο στην Κρήτη, δύο βδομάδες πριν την έναρξή της και ενώ υποτίθεται ότι εδώ και δύο χρόνια όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, με τις επιμέρους διαφορές τους, έχουν συμφωνήσει γι' αυτήν, πυροδοτεί ραγδαίες εξελίξεις.
Χωρίς υπερβολή, η εβδομάδα που διανύουμε είναι καθοριστικής σημασίας με όλα τα σενάρια ανοιχτά. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που έχει την τελική ευθύνη, είναι αποφασισμένο να την πραγματοποιήσει, ακόμη κι αν χρειαστεί να "απομονώσει" όσους επιχειρήσουν να σπάσουν την ομόφωνη αρχικά συμφωνία για την τέλεσή της. Παρά το ότι επιδιώκει μέχρι τέλους καταλαγή και συναίνεση, εντούτοις, έχοντας επίγνωση του ιστορικού της ρόλου, σήμερα πραγματοποιεί έκτακτη Σύνοδο στο Φανάρι της Ιεραρχίας της. Αυτό και υπό το βάρος των κινήσεων της Ρωσικής Εκκλησίας, που τώρα ζητάει Προσύνοδο διευθετήσεων στις 10 Ιουνίου, μία Ρωσική Εκκλησία οι σχέσεις της οποίας με Εκκλησίες όπως της Βουλγαρίας, της Γεωργίας της Αντιόχειας και τμήματος του Αγίου Όρους είναι αυταπόδεικτες και παραδοσιακά γνωστές.
Νέα ανακοίνωση
Το Σάββατο, δύο μέρες μετά την απόφασή της, η Εκκλησίας της Βουλγαρίας προέβη σε νέα ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία «δε θα συμμετάσχει στην Πανορθόδοξη Σύνοδο για λόγους που έχουν ήδη ανακοινωθεί».
Υπογραμμίζει, μάλιστα, ότι η εν λόγω απόφαση πάρθηκε με ομοφωνία και υπεγράφη από τον Πατριάρχη Νεόφυτο και τα μέλη της Συνόδου. Αναλυτικά αναφέρει: «1. Η απόφαση υιοθετήθηκε ομόφωνα από την Ιερά Σύνοδο, υπεγράφη επίσημα από το Βούλγαρο Πατριάρχη και τους Σεβασμιότατους Μητροπολίτες-μέλη της Ιεράς Συνόδου της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. 2. Η απόφαση της Ιεράς Συνόδου είναι κατηγορηματική: η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία δε θα συμμετάσχει στην Πανορθόδοξη Σύνοδο για λόγους που έχουν ήδη ανακοινωθεί. 3. Η απόφαση εστάλη στους Προκαθήμενους της κάθε τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. 4. Η πτήση της αντιπροσωπίας της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Κρήτη με κυβερνητικό αεροπλάνο ακυρώθηκε. 5. H εξουσιοδότηση της βουλγαρικής αντιπροσωπίας έχει ακυρωθεί και διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη για την ευνοϊκή κατάληξη...».
Ρωσική Εκκλησία: Θέτει θέμα Προσυνόδου
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η εκδήλωση της αντίδρασης του Πατριαρχείου Βουλγαρίας ενεργοποίησε σχεδόν αυτόματα την παρέμβαση της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία επιχειρεί μια συνολική επανατοποθέτηση των ζητημάτων, μιλώντας για διαφοροποιήσεις στα συμφωνηθέντα συνοδικά θέματα τόσο από την ίδια, αλλά και από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες Βουλγαρίας, Αντιοχείας, Γεωργίας, Σερβίας, Ελλάδος και Αγίου Όρους. Διαφοροποιήσεις που δεν είναι ούτε της ίδιας υφής, ούτε για τα ίδια θέματα, που όμως η Ρωσική Εκκλησίας επιχειρεί να τις εμφανίσει ως ενιαίο μπλοκ.
Η Ρωσική Εκκλησία επικαλείται ότι η μη συμμετοχή έστω και μίας εκ των Εκκλησιών στην Πανορθόδοξη Σύνοδο αποτελεί απόλυτο κώλυμα για τη διεξαγωγή της και ζητάει σύγκληση εκτάκτου Πανορθοδόξου Προσυνοδικής Διασκέψεως έως τις 10 Ιουνίου. Μάλιστα, η Ρωσική Εκκλησία σε ανακοίνωσή της επιχειρεί μια συνολική αποτύπωση των αδιεξόδων που έχουν προκύψει, σύμφωνα με τη δική της εκδοχή, δύο εβδομάδες προ της Πανορθοδόξου Συνόδου στο Κολυμπάρι, ώστε να αιτιολογήσει γιατί ζητάει την έκτακτη σύγκληση Προσυνόδου στις 10 Ιουνίου, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: «...Παρά τη συνεχή ελάττωση του χρόνου μέχρι την έναρξη της Συνόδου, ωστόσο παραμένουν αρκετές εκκρεμότητες οι οποίες θέτουν υπό αμφισβήτηση το ενδεχόμενο της εξασφαλίσεως της πανορθοδόξου συναινέσεως στη Σύνοδο...».
Οι αντιπροσωπίες των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Γεωργίας δεν υπέγραψαν σχέδιο κειμένου "Το μυστήριον του Γάμου και τα κωλύματα αυτού". Έχει απορριφθεί η πρόταση του εκπροσώπου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας στην Πανορθόδοξη Γραμματεία να συζητηθεί το θέμα συνεννοήσεως των κειμένων.
Ανεπίλυτες παραμένουν οι διαφωνίες μεταξύ των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων στο θέμα της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας του Κατάρ και η εξ αυτού διακοπή ευχαριστιακής κοινωνίας μεταξύ αυτών, κάτι το οποίο παρουσιάζει ουσιαστικό κώλυμα για τη συμμετοχή της Εκκλησίας της Αντιοχείας στη Σύνοδο... Οι Αρχιερείς της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας επισημαίνουν τις ελλείψεις του σχεδίου του Κανονισμού της Συνόδου, διερωτώνται δε για το ρόλο και τη θέση των Επισκόπων στη Σύνοδο, για το μη ητιολογημένο περιορισμό των μετεχόντων της Συνόδου. Ακόμα κρίνουν απαραίτητο την ενασχόληση της Συνόδου με το θέμα του αυτοκεφάλου και του τρόπου ανακηρύξεως αυτού (κάτι στο οποίο επέμενε επίσης και η Ρωσική Εκκλησία παράλληλα με άλλες Εκκλησίες)...
Το Πατριαρχείο Αντιοχείας
Αλλά τριβές και ενστάσεις υπάρχουν και από το Πατριαρχείο Αντιοχείας, που κυρίως έργο του είναι οι επαρχίες της Συρίας, όπου η ρωσική εμπλοκή είναι δεδομένη. Εδώ βασικό θέμα είναι η διένεξη με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και το ποιος ορίζει Επισκόπους σε περιοχές όπως το Κατάρ. Η Αντιόχεια θέλει επίλυση προ της Πανορθοδόξου Συνόδου υπέρ της, ενώ το Οικουμενικό Πατριαρχείο αντιτείνει ότι το θέμα θα μπορούσε να διευθετηθεί μετά την Πανορθόδοξη της Κρήτης.
Στις 27 Μαΐου 2016 η Ιερά Σύνοδος της κατά Αντιόχειαν Ορθοδόξου Εκκλησίας προέβη σε δήλωση, όπου αναφέρει ότι οι Συνοδικοί του σημείωσαν την ανάγκη της «τελικής εκκλησιαστικής διευθετήσεως της διαφοράς με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων». Στις 31 Μαΐου 2016 η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως «προς μελέτην του ζητήματος» στις σχέσεις μεταξύ των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων «και εξεύρεσιν κοινής αποδεκτής λύσεως» αποφάσισε να προτείνει «την σύστασιν, αμέσως μετά την Αγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον, Επιτροπής εξ αντιπροσώπων αμφοτέρων των ενδιαφερομένων Εκκλησιών, υπό την συντονιστικήν ευθύνην του Οικουμενικού Πατριαρχείου». Ως εκ τούτου, η Γραμματεία της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Αντιοχείας εξέδωσε ανακοίνωση την 1 Ιουνίου 2016, όπου «με μεγάλη λύπη και έκπληξη» πληροφορήθηκε την εν λόγω πρόταση και δέχτηκε ότι «η ως άνω απόφαση επιβεβαιώνει ότι όλες οι προσπάθειες οι οποίες καταβλήθηκαν κατά την τριετία δεν καρποφόρησαν».
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Αντιοχείας συνέρχεται μεθαύριο Τετάρτη για να εξετάσει τις εξελίξεις και να πάρει την οριστική του απόφαση για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, γεγονός που υποδηλώνει ότι Εκκλησία Ελλάδος και Άγιον Όρος η συμμετοχή του δεν είναι ακόμη δεδομένη.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι το Πατριαρχείο Μόσχας, σε ενημερωτικό του σημείωμα προς τους Συνοδικούς της Ρωσικής Εκκλησίας, παρότι ο Αθηνών Ιερώνυμος μιλάει για ανάγκη «ειρήνευσης και καταλαγής, ώστε συντεταγμένα η Εκκλησίας της Ελλάδος να παραστεί στην Πανορθόδοξο Σύνοδο στο Κολυμπάρι», επιχειρεί να πείσει ότι Ελλαδική Εκκλησία και Άγιον Όρος στις περισσότερες θέσεις τους ταυτίζονται με το Πατριαρχείο Μόσχας.
Μεταξύ άλλων, η Μόσχα αναφέρει: «Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες της Γεωργίας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδος, όπως και η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους, υπέβαλαν ουσιαστικές τροπολογίες, οι οποίες συγκλίνουν εν πολλοίς με προτάσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας. Αυτές χρήζουν επισταμένης μελέτης επί τω σκοπώ της εξασφαλίσεως της πανορθοδόξου συναινέσεως.
Έχοντας υπόψη ότι οι αποφάσεις της Πανορθοδόξου Συνόδου λαμβάνονται αποκλειστικώς καθ' ομοφωνίαν (απόφαση της από 6 έως 9 Μαρτίου 2014 Συνάξεως των Ορθοδόξων Προκαθημένων άρθ. 2α), δηλαδή με ομόφωνη εκδήλωση θελήσεως όλων των κοινώς ανεγνωρισμένων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, να υπογραμμίσει ότι η μη συμμετοχή έστω και μίας εξ αυτών στη Σύνοδο αποτελεί απόλυτο κώλυμα για τη διεξαγωγή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου».
Η βουλγαρική "τρίπλα"
Σύμφωνα με πληροφορίες, μετά από αυτές τις εξελίξεις, η Εκκλησία της Βουλγαρίας όχι μόνο αρνείται τη συμμετοχή της στην Πανορθόδοξο Σύνοδο 16-26 Ιουνίου στην Κρήτη, αλλά ζητάει να αναβληθεί αυτή και να συνεχιστούν οι προετοιμασίες για τη σύγκλησή της σε επόμενη ημερομηνία. Προφανώς γνωρίζοντας ότι το Φανάρι μπορεί να επικαλεστεί την ομοφωνία όλων, εδώ και δύο έτη, για τη σύγκληση της Πανορθοδόξου και αν η υπόθεση πάει στα "άκρα" να εισηγηθεί, κατά τα "πρότυπα έναντι Χριστόδουλου", επιτίμιο "απομόνωσης" για τη Βουλγαρική Εκκλησία, η τελευταία με ένα ελιγμό δε μιλάει για ματαίωση της Πανορθοδόξου Συνόδου, αλλά για χρονική αναβολή της. Η Ορθόδοξη Βουλγαρία σε καμία περίπτωση δε θα ήθελε ένα επιτίμιο "απομόνωσης", ούσα Εκκλησία με σοβαρά προβλήματα διείσδυσης της λεγόμενης "Εκκλησίας της Ουνίας".
Παράλληλα, μόλις την περασμένη Πέμπτη η Εκκλησία της Βουλγαρίας κάνει και μια δεύτερη κίνηση, μέσω επιστολής του Πατριάρχη Βουλγαρίας Νεόφυτου, που όπως αναφέρει «εγκρίνει τις προσπάθειες τις οποίες καταβάλλει ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλος και εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Μόσχας, ως λύση για άρση του αδιεξόδου, με τη σύγκληση μιας εκτάκτου Πανορθοδόξου Προσυνοδικής Διασκέψεως προς εξέταση της διαμορφωθείσης καταστάσεως».
Μετά από αυτά, μόλις το περασμένο Σάββατο η Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας αποφάσισε να εξουσιοδοτήσει τον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλο να υποβάλει στον Παναγιότατο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίο το αίτημα για τη σύγκληση Προσυνόδου, όπως λέει σε κείμενό της, «που πρέπει να γίνει άνευ αναβολής και το αργότερον στις 10 Ιουνίου ε.ε., προκειμένου να αποφανθούν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες σχετικά με τη σύγκληση της Πανορθοδόξου Συνόδου στις προκαθορισμένες ημερομηνίες, με βάση την απόφαση την οποία θα λάβει η Διάσκεψη».
Με άλλα λόγια, μένει έτσι ανοιχτό εκ νέου το θέμα των ημερομηνιών τέλεσης της Πανορθοδόξου Συνόδου, δύο βδομάδες προ της έναρξής της στο Κολυμπάρι Χανίων.
Ρεπορτάζ:Γιώργος Σαχίνης
