Η επίκαιρη απόκτηση ενός υπέροχου τηγανόσχημου και ενός καλλίγραμμου και ευμεγέθους κυκλαδικού ειδωλίου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, που έγινε πριν λίγες ημέρες, ξαναφέρνει στο προσκήνιο μια πρόσφατη ανακάλυψη που δημοσιεύτηκε πριν δύο εβδομάδες στη "Νέα Κρήτη" σχετικά με την αρχαία Αστρονομία και τα Μαθηματικά στην Πρωτοελλαδική Περίοδο και ίσως πριν από αυτήν.
Μιλώντας στο Ράδιο 9,84 και στον Γιώργο Σαχίνη ο ερευνητής δρ Μηνάς Τσικριτσής ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «τα τηγανόσχημα είναι προϊστορικά αγγεία με επίπεδη βάση, με μορφή που μοιάζει με τηγάνι, δοχεία που μπορούν να συγκρατήσουν υγρό, τα οποία έχουν βρεθεί στα νησιά του Αιγαίου και τα παράλιά του.
Κύριο χαρακτηριστικό των τηγανόσχημων είναι οι περίτεχνες διακοσμήσεις με επαναλαμβανόμενα μοτίβα σε μεγάλους αριθμούς. Διαπιστώνεται ότι τα περισσότερα τηγανόσχημα (σχεδόν τα μισά) έχουν τις περιοδικότητες του πλανήτη Αφροδίτη.
Η κίνηση της Αφροδίτης όπως τη βλέπουμε από τη Γη εμφανίζει μια πολύ σημαντική περίοδο εννέα μηνών, η οποία, επειδή συμπίπτει με την περίοδο κύησης των γυναικών, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο πλανήτης αυτός συνδέεται πολύ λογικά με τη γονιμότητα.
Συχνά οι περιοδικότητες της Αφροδίτης συνυπάρχουν με την περίοδο του πλανήτη Δία. Ίσως οι δυο αυτοί πλανήτες συνυπάρχουν επειδή έχουν περίπου την ίδια λαμπρότητα και χρώμα.
Τα τηγανόσχημα που έχουν τις περιοδικότητες του πλανήτη Αφροδίτη έχουν και πολύ σχηματικά την απεικόνιση του εφηβαίου, των εξωτερικών γεννητικών οργάνων της γυναίκας.
Ένα άλλο ζεύγος πλανητών είναι αυτό των πλανητών Κρόνου και Ερμή, που επίσης έχουν σχεδόν το ίδιο χρώμα και λαμπρότητα, ενώ ο πλανήτης Άρης εμφανίζεται σπανιότερα».
Σύμφωνα με τον ερευνητή, τα τηγανόσχημα ήταν πολύτιμα όργανα για την Αστρονομία και τη μέτρηση του χρόνου.
Σε ό,τι αφορά το τηγανόσχημο που επαναπατρίστηκε πρόσφατα, οι αρχαιολόγοι το περιγράφουν ως εξής: «Το σκεύος με την κοντή τριγωνική λαβή έχει διάμετρο 18 εκατοστά. Διακοσμείται με ανάγλυφη αλληλοσυνδεόμενη σπείρα, η οποία κατανέμεται με ακρίβεια στην επιφάνεια του αγγείου. Η σπείρα υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλές διακοσμητικό θέμα στον Πρωτοκυκλαδικό Πολιτισμό και πιθανώς συμβολίζει τη θάλασσα ή τον ήλιο. Αντίστοιχος διάκοσμος απαντάται και σε πυξίδες... Είναι το μοναδικό δείγμα που έχει κατασκευαστεί από χλωρίτη λίθο και χρονολογείται στο διάστημα από 2700-2400 π.Χ.».
Με αφορμή την ανωτέρω περιγραφή, επικοινωνήσαμε με την ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, για να μας πουν την άποψή τους για το εύρημα και το συμβολισμό του.
Ο καθηγητής Ξενοφών Μουσάς μάς αναφέρει ότι «πρόσφατες μελέτες των προϊστορικών αγγείων που ονομάζονται τηγανόσχημα παρέχουν ενδείξεις αστρονομικών γνώσεων και μαθηματικών ικανοτήτων των παλαιοελλαδικών πληθυσμών από την 5η χιλιετία π.Χ., πολύπλοκων, όσο και ακριβών ημερολογίων, βασισμένων σε πολύπλοκες κινήσεις όχι μόνο στις περιοδικότητες του Ήλιου και της Σελήνης, όπως σε όλους τους άλλους λαούς, αλλά σε πολύ προηγμένες γνώσεις των κινήσεων των πλανητών, στις περιοδικότητες των πλανητών σε σχέση με τη Γη και ακόμη και στις φάσεις της Αφροδίτης, οι οποίες φαίνεται ότι χρησιμεύουν και ως ημερολόγιο κύησης και πρόβλεψης της ημερομηνίας γεννήσεως ενός ατόμου.
Είχαν επίσης αντιληφθεί και αναπτύξει την ικανότητα αναπαράστασης και πρόβλεψης πολύπλοκων φυσικών φαινομένων, δηλαδή είχαν αντιληφθεί αυτό που λακωνικά αναφέρεται στους ορφικούς ύμνους ως "ουράνιος νόμος αστροθέτης"... δηλαδή ότι η φύση περιγράφεται με κανονικότητες, με τους νόμους της Φυσικής που βάζουν τα άστρα στη θέση τους στον ουρανό».
Ο κ. Μηνάς Τσικριτσής εξηγεί, από την πλευρά του, τη λειτουργία του συγκεκριμένου τηγανόσχημου. «Στην περίπτωση του επαναπατρισμένου τηγανόσχημου που ήρθε από την Karlsruhe», λέει ο ερευνητής, «θα σας δείξω πώς απεικονίζει τη συνοδική κίνηση του πλανήτη Άρη. Είναι το μοναδικό λίθινο από χλωρίτη τηγανόσχημο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Τα στίγματα και οι γραμμές, αλλά και τα άλλα σύμβολα που συχνά εμφανίζονται στα τηγανόσχημα, κυρίως οι έλικες (σπείρες), αντιπροσωπεύουν συνήθως ημέρες, επταήμερα ή μήνες, αλλά και σπανιότερα άλλες χρονικές περιόδους. Ο αριθμός των ημερών σε μερικές περιπτώσεις προσδιορίζεται με βάση έναν αριθμό που βρίσκεται στο κέντρο του τηγανόσχημου. Το σύνολο των σπειρών στην περιφέρεια είναι 14 και στο εσωτερικό 8. Αν θεωρηθεί ότι η μεγάλη σπείρα στο κέντρο αντιστοιχεί σε 28 ημέρες και πολλαπλασιαστεί με το σύνολο των 22 σπειρών, τότε έχουμε 22 x 28 = 616 ημέρες. Αν προσθέσουμε το πλήθος των 82 διπλών εμπίεστων τριγωνικών σημείων που βρίσκονται στην άκρη του πυθμένα, τότε έχουμε 616 + 82 x 2 = 616 + 164 = 780 ημέρες, που αντιστοιχεί με ακρίβεια στη συνοδική κίνηση του πλανήτη Άρη.
Τελικά η μορφή στη λαβή δεν έχει θηλυκά στοιχεία. Έτσι ήταν αναμενόμενο να προκύψει συνοδική κίνηση άρρενος πλανήτη όπως του Άρη».
Αστρονομικές... ανακαλύψεις
Στην ερώτηση αν υπάρχει και άλλο τηγανόσχημα με αυτά τα χαρακτηριστικά, ο κ. Τσικριτζής απαντά: «Βέβαια, βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και είναι από τη Χαλανδριανή της Σύρου. Το τηγανόσχημο αυτό, με κωδικό 5012, είναι και το μεγαλύτερο σε διαστάσεις, έχει διάμετρο περίπου 35 cm και είναι λογικό να είναι μεγαλύτερο από τα άλλα τηγανόσχημα, αφού, όπως έχουμε δημοσιεύσει, αποτυπώνει 780 έκτυπα μικρά τρίγωνα που αντιστοιχούν στη συνοδική περίοδο του πλανήτη Άρη.
Θέλω να συγχαρώ, τέλος, όσους ενεπλάκησαν στη διαδικασία του επαναπατρισμού αυτού του μοναδικού ευρήματος, αλλά συγχρόνως πρέπει να επαναπατριστούν και τα άλλα τηγανόσχημα που βρίσκονται στο εξωτερικό, όπως αυτό που είναι ακόμα στη Γερμανία, στο Courtesy Badisches Landesmuseum, στην Karlsruhe, με προέλευση από τις Κυκλάδες, το οποίο έχει ενδιαφέρουσα αστρονομική πληροφορία σχετική με τη συνοδική κίνηση του πλανήτη Κρόνου (378 ημέρες)».
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι αυτή η ανακάλυψη έχει ως συνέπεια να αλλάζει δραστικά η ιστορία όχι μόνο των ημερολογίων, αλλά της Αστρονομίας, των Μαθηματικών, της γραφής και του πολιτισμού, του οποίου πλέον μπορεί να υποστηριχτεί ότι οι σημαντικότερες εξελίξεις αρχίζουν στον ελλαδικό χώρο, γύρω από το Αιγαίο, τις Κυκλάδες και την Κρήτη, όπως μας ανέφεραν οι μελετητές.
Του Γιώργου Σαχίνη
