Γράφει η Επικ. Καθηγήτρια Μ. Ντ. Μαρούδα
Καταδικάστηκε σήμερα από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ο Bosco Ntaganta, γνωστός και ως «εξολοθρευτής» αμάχων και στρατιωτικός επικεφαλής αντάρτικης ομάδας στο Κογκό (UPC) στην Επαρχία Ituri στα σύνορα με την Ουγκάντα.
Οι 18 κατηγορίες σε βάρος του αφορούν τόσο εγκλήματα πολέμου, όσο και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που έλαβαν χώρα το 2002/3 στην επαρχία Ituri του Κογκό στη διάρκεια σύρραξης μη διεθνούς χαρακτήρα ανάμεσα στην κυβέρνηση και πολλά αντάρτικα κινήματα (για ορισμένα από τα οποία ευθύνεται και η Ουγκάντα ως κατέχουσα δύναμη).
Στη διάρκεια μιας δίκης που κράτησε από το 2015, έγιναν 248 ακροάσεις, εκδόθηκαν 347 γραπτές αποφάσεις και 257 προφορικές (για την αποδοχή αποδεικτικών στοιχείων), ενώ κατέθεσαν 80 μάρτυρες και εμπειρογνώμονες από την πλευρά της Εισαγγελέως, 19 από την Υπεράσπιση, και 3 θύματα. Δύο συνήγοροι εκπροσώπησαν στη διάρκεια της δίκης 2.129 θύματα των εγκλημάτων.
Λίγα λόγια για τον Bosco
Πρώτον, ο Bosco, ή Terminator, όπως είναι ευρέως γνωστός, υπήρξε στρατιωτική ηγετική φιγούρα του UPC (Πατριωτικού Μετώπου του Κογκό), δρούσε υπό τις εντολές του Lubanga (πρώτος που καταδικάστηκε από το ΔΠΔ) και ήταν υπεύθυνος υλοποίησης της στρατηγικής εξόντωσης του άμαχου πληθυσμού που σχεδίασε μαζί με ανωτέρους του. Ο ίδιος παραδόθηκε στο ΔΠΔ το 2013 –με την συνεργασία των ΗΠΑ (αφού κατέφυγε στην Αμερικανική Πρεσβεία και από εκεί έγινε η παράδοση στη Χάγη).
Οι κατηγορίες σε βάρος του αφορούν εκτός της στρατολόγησης και χρήσης παιδιών στις εχθροπραξίες, επιθέσεις σε βάρος αμάχων σε μια σειρά από πόλεις και περιοχές σε δύο περιφέρειες του Ituri, σε δύο συγκεκριμένες χρονικές περιόδους το 2002 και το 2003. Οι μάρτυρες κατηγορίες ήταν πρώην στελέχη του Πατριωτικού Ενωτικού Μετώπου του Κογκό, που στρατολογήθηκαν και πήραν μέρος στις εχθροπραξίες όντας ακόμη παιδιά κάτω των 15. Η μαρτυρία τους υπήρξε καθορίστηκε και με την χρήση βίντεο και φωτογραφικού υλικού από την απαγωγή παιδιών προς στρατολόγηση έπεισαν πέραν κάθε αμφιβολίας για την ενοχή του πρωτεργάτη των στρατολογήσεων.
Ο Bosco καταδικάστηκε όμως και για πολλά περισσότερα εγκλήματα πέραν της στρατολόγησης παιδιών, όπως φόνους, επιθέσεις εναντίον αμάχων, βιασμούς, σεξουαλική υποδούλωση μεαρών κοριτσιών μαχητριών, για διαταγές βίαιης απομάκρυνσης αμάχων από συγκεκριμένες περιοχές ευθύνης του, και βέβαια για την στρατολόγηση και κυρίως την χρησιμοποίηση παιδιών κάτω των 15 ετών σε ένοπλες ομάδες. Τέλος καταδικάστηκε για πολλαπλές καταστροφές προστατευομένων αντικειμένων και μνημείων του αντιπάλου στις περιοχές που έδρασε.
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ήταν ο φυσικός αυτουργός τουλάχιστον 3 κατηγοριών εγκλημάτων όπως φόνοι και δίωξη αμάχων, και έμμεσος αυτουργός όλων των λοιπών πράξεων.
Οι κατηγορίες εναντίον του επεκτάθηκαν στη διάρκεια της δίκης -με μια πρωτοφανή για την δικαστική πρακτική διαδικασία - ώστε να συμπεριλάβουν εγκλήματα πολέμου όπου θύτης και θύμα βρίσκονταν στον ίδιο στρατό. Συγκεκριμένα, οι δικαστές έπρεπε να αποφανθούν εάν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο μπορεί να προστατεύσει κορίτσια, που στρατολογήθηκαν και συμμετείχαν στις εχθροπραξίες, αλλά παράλληλα έπρεπε να παντρεύονται αναγκαστικά με τους διοικητές τους (σεξουαλική υποδούλωση).
Ως γνωστόν, αυτό δεν προβλέπεται από το εφαρμοστέο δίκαιο, δηλαδή από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και τις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 ή τα Πρόσθετα Πρωτόκολλα του 1977, το οποίο προστατεύει πρόσωπα που δεν συμμετέχουν πια στις εχθροπραξίες και μόνο εφόσον βρίσκονται υπό την εξουσία του αντιπάλου». Επρόκειτο πράγματι για έγκλημα πολέμου; αναρωτήθηκε η Υπεράσπιση του Bosco που παρουσίασε τις συνέπειες μιας τέτοια ερμηνείας για την αξιοπιστία του Δικαστηρίου, αλλά και για την ίδια την πραγματικότητα του πολέμου.
Οι Δικαστές, όμως, δεν είχαν καμία αμφιβολία ότι η έννοια του θύματος στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν μπορεί να αφορά μόνο αντίπαλα στρατεύματα, αλλά θα πρέπει να συμπεριλάβει τις υποχρεώσεις ενόπλων δυνάμεων απέναντι στην στο ίδιο το στράτευμα. Πρόκειται περισσότερο για μια έννοια του «θύματος» που ακολουθεί την διευρυμένη ερμηνεία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, αλλά έχει ήδη δημιουργήσει πολλά ερωτήματα ως προς τις συνέπειες που θα έχει στην λειτουργία των ενόπλων δυνάμεων.
Πέραν του σημαντικού αυτού ζητήματος ο Bosco καταδικάστηκε για την καταστροφή και διάλυση της κοινότητας των Lendu στις περιοχές ευθύνης του. Για επιθέσεις σε βάρος τους, φόνους, βιασμούς, καταστροφή της περιουσίας τους, λεηλασίες.
Ο Εξολοθρευτής Bosco, κατείχε σημαντικό στρατιωτικό ρόλο στο Πατριωτικό Μέτωπο. Ένας από τους κύριους Ηγέτες, με καθοριστική θέση στην δημιουργία ενός δυνατού στρατού ικανού να διώξει τον άμαχο πληθυσμών των Lendu από ορισμένες περιοχές.
Σχεδίαζε τις επιθέσεις, συγκέντρωνε τα στρατεύματα, έδινε συγκεκριμένες διαταγές.
