Το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε η κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα της Μεταπολίτευσης για την ιστορική πορεία της Ελλάδας πιστοποιήθηκε περίτρανα με την ημερομηνία του μεγαλύτερου εκλογικού του θριάμβου: Ο Παπανδρέου οδήγησε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία αποσπώντας το υψηλό ποσοστό του 48,07% την Κυριακή 18 Οκτωβρίου 1981.
*Του Δημήτρη Σαρρή
Ακριβώς 37 χρόνια πριν, στις 18/10/1944, ο πατέρας του - και αποκαλούμενος ως “Γέρος της Δημοκρατίας” - Γεώργιος Παπανδρέου κατέφτανε στην Αθήνα για να αναλάβει ως πρωθυπουργός την ηγεσία της πρώτης ελεύθερης κυβέρνησης των Ελλήνων. Με βασικό σύνθημα την “Αλλαγή”, το ΠΑΣΟΚ, στην ηγεσία του οποίου βρισκόταν ο Ανδρέας, μπόρεσε να αξιοποιήσει κατά τον πιο αποτελεσματικό τρόπο το αντιδεξιό σύνδρομο, που κυριαρχούσε στην ελληνική πολιτική ζωή μετά τη χούντα, προς όφελός του, παρουσιάζοντας ένα εξαιρετικά εξωστρεφές και ριζοσπαστικό πρόγραμμα, με κυρίαρχο στόχο στήριξης και προστασίας «τον μη προνομιούχο» Έλληνα, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Ανδρέα.
Κατάφερε, λοιπόν, να συγκεντρώσει μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων τόσο του Κέντρου, το οποίο καταποντίστηκε εκλογικά για να εξαφανιστεί στη συνέχεια από τον κομματικό ορίζοντα, όσο και της ΕΑΜογενούς Αριστεράς, οι οπαδοί των οποίων έβλεπαν στη ριζοσπαστική συνθηματολογία του τη δικαίωση των δικών τους αγώνων. Όπως και να ’χει, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία θεωρείται ως ιστορική νομοτέλεια και ένα στάδιο απαραίτητο για τον μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας. Επομένως, η 18η Οκτώβρη 1981 είναι ένα από τα πλέον σημαντικά ιστορικά ορόσημα της Μεταπολίτευσης. Για την ιστορία, οι πολίτες άσκησαν με ζήλο το εκλογικό τους δικαίωμα, προσερχόμενοι στις κάλπες με αποχή 21,39%. Το ΠΑΣΟΚ με το 48,07% κατέλαβε 172 έδρες στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, έναντι 115 της Ν.Δ. (35,88%). Η Εθνική Αντιπροσωπία του 1981 απαρτίστηκε από τρία πολιτικά κόμματα, με τρίτο το ΚΚΕ (10,93%, 13 έδρες). Παρά το κλίμα πόλωσης που είχε καλλιεργήσει κυρίως το ΠΑΣΟΚ, οι εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981 διενεργήθηκαν ήρεμα και πολιτισμένα.
Το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση (1981-1989 και 1993-2004) και κυρίαρχη πολιτική δύναμη προχώρησε σε σημαντικές και γενναίες μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν προς το καλύτερο την οικονομική και διεθνή θέση της χώρας. Δεν αποτελεί υπερβολή αν πούμε ότι όλα τα μεγάλα έργα που έγιναν στην Ελλάδα έχουν τη σφραγίδα και είναι συνώνυμα του ΠΑΣΟΚ. Η παρένθεση διακυβέρνησης της χώρας από τη Ν.Δ. (2004-2009) οδήγησε ουσιαστικά την ελληνική οικονομία στη χρεωκοπία, εκτοξεύοντας το δημόσιο χρέος, σε ποσοστό του ΑΕΠ, στο 15,4%.
Η σκυτάλη της διακυβέρνησης της χώρας, στη συνέχεια, επανήλθε στο ΠΑΣΟΚ. Το ημερολόγιο έδειχνε 4 Οκτωβρίου 2009 όταν το ΠΑΣΟΚ, με τον Γεώργιο Παπανδρέου στο τιμόνι, κατέλαβε την πρώτη θέση σε μια νίκη συντριπτικών διαστάσεων, καθώς το ποσοστό του κόμματος άγγιξε το 43,9%, αφήνοντας τη δεύτερη Νέα Δημοκρατία κάτι παραπάνω από 10 μονάδες πίσω, στο 33,4%. Η χώρα και η νέα κυβέρνηση βρίσκονταν μπροστά σε μια επερχόμενη κρίση που έμελλε να βυθίσει τη χώρα στην ύφεση.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος παρέλαβε τη χώρα χρεωκοπημένη από τη Ν.Δ., από τους πρώτους κιόλας μήνες της κυβερνητικής του θητείας έρχεται αντιμέτωπος με προβλήματα οικονομικής φύσεως που τον αναγκάζουν να μετατοπιστεί από τις αρχικές προεκλογικές του θέσεις και να αναθεωρήσει τον προγραμματισμό του. Έτσι, πολύ γρήγορα απογοήτευσε ένα μεγάλο μέρος των υποστηρικτών του. Παράλληλα, οι εμφανείς πολιτικές αδυναμίες και η οικονομική δυσπραγία οδήγησαν στην υπογραφή δανειακής σύμβασης με την Ε.Ε. και την ψήφιση μνημονίου, την εφαρμογή δηλαδή μέτρων λιτότητας, κάτι που πραγματοποιήθηκε στις 8 Μαΐου 2010. Οι κινήσεις αυτές βύθισαν το κόμμα στην εσωστρέφεια και τη βαθιά κρίση, συμπτώματα που πλήγωσε το σώμα του ΠΑΣΟΚ και δεν έμοιαζαν να είναι παροδικά.
Η ελληνική κοινωνία παρέλυε από τη λιτότητα, ενώ οι τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, της ασφάλειας και του εμπορίου υποβαθμίζονταν όλο ένα και περισσότερο. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εσωκομματική κρίση και την έντονη κριτική από την αντιπολίτευση, οδήγησαν τον πρωθυπουργό στην αναζήτηση ψήφου εμπιστοσύνης από την Ελληνική Βουλή τον Νοέμβριο του 2011. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση έλαβε την ψήφο εμπιστοσύνης, η χώρα οδηγήθηκε σε κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμο, στην οποία συμμετείχε η Νέα Δημοκρατία, καθώς και ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός (ΛΑΟΣ), η οποία θα μεριμνούσε για την περαιτέρω εφαρμογή των μέτρων. Η ψήφιση του 2ου μνημονίου ήρθε τη 12η Φεβρουαρίου 2012.
Το υπέρογκο αυτό χρέος της χώρας, που οδήγησε στην υπογραφή των επαχθών μνημονίων - σε συνδυασμό με την παράλληλη υποδικία και τελικά καταδίκη του πρώην υπουργού Άμυνας, επί Σημίτη, Άκη Τσοχατζόπουλου για χρηματισμό από τα εξοπλιστικά προγράμματα - αποτέλεσε τη χαριστική βολή για το ΠΑΣΟΚ, καθότι η κοινή γνώμη συνδύασε απλουστευτικά το μεγάλο χρέος της χώρας (520 δισ. ευρώ), χωρίς να εξετάσει ποιοι ήταν οι πραγματικοί υπεύθυνοι για αυτό, με την κατάχρηση του μακαρίτη, πλέον, υπουργού, που ήταν περίπου 150 εκατ. ευρώ, και εξήγαγε την ετυμηγορία του: «να ποιοι τα φάγανε», παρασύροντας στη δραματική πτώση και συρρίκνωση το Κίνημα. Στις εκλογές που ακολούθησαν, στις 6 Μαΐου 2012, το ΠΑΣΟΚ γνωρίζει την απόλυτη ήττα, καθώς με πρόεδρο τον Ευάγγελο Βενιζέλο έρχεται τρίτο κόμμα με ποσοστό 13,1%, όντας πίσω από τη Νέα Δημοκρατία του Αντώνη Σαμαρά (18,8%) και τον ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα (16,7%). Η πτώση συνεχίστηκε αδιάκοπα και στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Συγκεκριμένα, στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 το ΠΑΣΟΚ έπεσε από το 13,2%, στο 12,28%, ενώ οι εκλογές του 2015 αποτέλεσαν το σημείο αναφοράς για την ιστορική κατάρρευση του κόμματος. Από την 7η θέση και το 4,68% τον Ιανουάριο του 2015, μέχρι και την 4η θέση με το 6,28% τον Σεπτέμβριο με την ονομασία “Δημοκρατική Συμπαράταξη”, ήταν πια πασιφανές ότι η παράταξη χρειαζόταν ευρύτατες αλλαγές, καθώς οι παραδοσιακοί υποστηρικτές είχαν απογοητευτεί και οι περισσότεροι από αυτούς είχαν ήδη στραφεί στον ΣΥΡΙΖΑ. Μια λαϊκίστικη παράταξη που υποσχέθηκε σε έναν λαό εξουθενωμένο από τα μνημόνια, που έφεραν τη συρρίκνωση των εισοδημάτων του, ψευδώς ότι «με ένα νόμο και ένα άρθρο» θα επανέλθουν τα εισοδήματά του στα επίπεδα του 2008 (!) και δυστυχώς ένα μεγάλο τμήμα αφελών πολιτών παγιδεύτηκε και, απογοητευμένο από το ΠΑΣΟΚ, τον ψήφισε.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η επί πέντε περίπου χρόνια διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ απέφευγε επιμελώς την εξέταση, από ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή, των αιτίων και των υπευθύνων του μεγάλου χρέους την περίοδο 2004-2009, που ουσιαστικά διογκώθηκε, σε μια κρυφή ετερόκλητη συμμαχία τότε ΣΥΡΙΖΑ-Ν.Δ., με ανταλλάγματα ο μεν ΣΥΡΙΖΑ να καλύψει τις μεγάλες ευθύνες της Ν.Δ. για το χρέος και η Ν.Δ. να δώσει στις πολιτικές δυνάμεις της Δύσης, Ευρώπης και Αμερικής, τα διαπιστευτήρια του ΣΥΡΙΖΑ, πείθοντάς τους ότι θα είναι, όπως αποδείχθηκε, πειθήνιο όργανο των εντολών του...
Κατά τα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ από Δημοκρατική Συμπαράταξη μετονομάστηκε σε “Κίνημα Αλλαγής”. Η μετονομασία αυτή αποτέλεσε το σημείο αναφοράς της επανεκκίνησης του κόμματος - απαλλαγμένο από τα πεπραγμένα των τελευταίων χρόνων, καθόσον θεωρήθηκαν ως τα αίτια της κατακόρυφης πτώσης του. Μια νέα αρχή μιας προοδευτικής παράταξης με δημοκρατικές αρχές και ανανεωμένο επιτελείο, που βασιζόμενη στις ρίζες της αναζητούσε τη χαμένη αίγλη του παρελθόντος. Στις βουλευτικές εκλογές του 2019 αποτυπώθηκε μια μικρή τάση επιστροφής του κόσμου στο Κίνημα (3η θέση με 8,10%), η οποία ωστόσο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ικανοποιητική. Αυτή η εξέλιξη άφησε ανοιχτή την πόρτα σε πολλούς εντός της παράταξης να αμφισβητήσουν την πορεία που χαράσσει το κόμμα και να επαναφέρουν στο τραπέζι της συζήτησης την κουβέντα αναφορικά με την επιστροφή σε ένα ανανεωμένο πολιτικά, ηθικά και οργανωτικά ΠΑΣΟΚ.
Απαλλαγμένος από βαρίδια - Ποιο πρέπει να είναι το προφίλ του νέου προέδρου
Στα πλαίσια αυτά καθορίστηκαν, από την πρόεδρο του ΚΙΝ.ΑΛ., Φώφη Γεννηματά, η οποία, όντως, κράτησε ενωμένη την παράταξη τις δύσκολες ώρες της πτώσης της, στη βάση, βέβαια, σχετικής απόφασης της Κεντρικής Επιτροπής, οι ημερομηνίες (5 και 12 Δεκέμβρη) εκλογής νέου προέδρου του Κινήματος, δηλώνοντας παράλληλα ότι για σοβαρούς λόγους υγείας εγκαταλείπει τη μάχη της διαδοχής, καθιστάμενη, όπως τόνισε, εγγυήτρια της ενότητας της παράταξής μας. Της ευχόμαστε να βγει νικήτρια από τη νέα δοκιμασία της. Από τα παραπάνω βέβαια προκύπτει αβίαστα ότι, για να μπορέσει ο νεοεκλεγόμενος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα της ανάκαμψης του πολιτικού χώρου αν όχι στα επίπεδα των περιόδων των υψηλών ποσοστών του Ανδρέα (1981, 1989, 1993), του Σημίτη (1998, 2004) και του Γιώργου Παπανδρέου (2009), στον διπλασιασμό τουλάχιστον των σημερινών ποσοστών μας, μετά μια αντικειμενική θεώρηση των λόγων της συρρίκνωσης της παράταξης σε μονοψήφια ποσοστά, απαιτείται το προφίλ του νέου προέδρου να είναι, βασικά, το παρακάτω:
- Να είναι άφθαρτος στην πολιτική του πορεία χωρίς “αχίλλειο πτέρνα”, δηλαδή να είναι απαλλαγμένος από βαρίδια και να μην έχει σχέση με την υπερψήφιση και την εφαρμογή της καταστρεπτικής φορομπηκτικής πολιτικής λιτότητας που επέβαλαν τα μισητά μνημόνια και εξουθένωσαν ιδιαίτερα τις λαϊκές τάξεις.
- Να είναι πολιτικά ακέραιος, κατά προτίμηση νέος, ώστε να μην μπορεί να κατηγορηθεί για κάτι το επιλήψιμο. Ιδεολογικά δε να είναι άφθαρτος στην πολιτική του πορεία και σοσιαλδημοκράτης, ώστε να σπάει το τεχνητό δίπολο (Μητσοτάκη-Τσίπρα) - καθότι μεγάλη μερίδα οπαδών του ΠΑΣΟΚ επέλεγαν Μητσοτάκη για να μην εκλεγεί ο Τσίπρας και Τσίπρα για να μην εκλεγεί ο Μητσοτάκης και το ΠΑΣΟΚ έπεσε σε μονοψήφια ποσοστά.
Η παρουσία λοιπόν ενός άφθαρτου ηγέτη σοσιαλδημοκράτη θα συμβάλει στο να επαναπατριστούν στο ΠΑΣΟΚ μεγάλες κεντρώες και κεντροαριστερές δυνάμεις παλαιών ψηφοφόρων και των δύο κατηγοριών, καθόσον δε θα έχουν το δίλημμα, πλέον, ποιον από τους παραπάνω δύο ψηφίσουν, καθότι θα έχουν μπροστά τους τον πρόεδρο της επιλογής τους από ιδεολογική και πολιτική άποψη.
Εξαρτάται λοιπόν, αποκλειστικά, από τα μέλη και τους φίλους του ΠΑΣΟΚ που θα προσέλθουν στις κάλπες στις 5 του Δεκέμβρη, για την εκλογή του νέου προέδρου, να υπερψηφίσουν τον υποψήφιο με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, θέτοντας τέρμα στην καθοδική πορεία του Κινήματος και δίνοντάς του νέα ελπίδα πρωταγωνιστικού πολιτικού ρόλου, με προοπτική κυβερνησιμότητας .
* Ο Δημήτρης Σαρρής είναι πρώην υφυπουργός και νομάρχης Ηρακλείου.
