Θλιβερή πρωτιά της Ελλάδας στην κατάχρηση αντιβιοτικών, στη μικροβιακή αντοχή και στους θανάτους από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι ένας στους τέσσερις Έλληνες φυλάσσει κάποιο αντιβιοτικό στο σπίτι για ώρα ανάγκης.
Η κατανάλωση αντιβιοτικών στη χώρα μας είναι διπλάσια έως εξαπλάσια σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η Ελλάδα είναι πρώτη στους θανάτους από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις στην Ευρώπη.
Ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία που συνιστά η θλιβερή πρωτιά της Ελλάδας στην κατάχρηση των αντιβιοτικών και στα υψηλότερα ποσοστά μικροβιακής αντοχής επισημάνθηκε στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου που διοργανώθηκε από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών, το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων του ΠΟΥ και την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας, με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα για την Ενημέρωση και την Ευαισθητοποίηση για την Αντοχή των Μικροβίων στα Αντιβιοτικά. Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στην πολυετή προσπάθεια του ΙΣΑ, σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, για την ενημέρωση των πολιτών για το σημαντικό αυτό θέμα.
Γιατί οι Έλληνες υπερκαταναλώνουν αντιβιοτικά
Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών - λοιμωξιολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής ΕΚΠΑ, μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας κ. Κυριακή Κανελλακοπούλου, αναφερόμενη στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα, υπογράμμισε ότι οι Έλληνες σε υψηλό ποσοστό επιμένουν να παίρνουν αντιβιοτικά, η χορήγηση των οποίων είναι άσκοπη, γιατί αφορά στις ιώσεις στις οποίες τα αντιβιοτικά, εξ ορισμού, δεν είναι δραστικά.
Όπως εξήγησε η καθηγήτρια, οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας συμβαίνουν τον χειμώνα, όπως ωτίτιδα, βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα και το «κοινό κρυολόγημα», που εκδηλώνεται με συνάχι, βήχα, πονόλαιμο, πόνο στους μύες, στα κόκκαλα και πυρετό, είναι ιώσεις που θεραπεύονται από μόνες τους σε περίπου τρεις ημέρες. Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα μόνο για τις σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις, τις οποίες θα διαγνώσει ο ιατρός.
Μετά από πολύχρονους αγώνες του ΙΣΑ, από το 2020, με απόφαση της Πολιτείας, τα αντιβιοτικά είναι αποκλειστικά συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι ασθενείς «πιέζουν» τον ιατρό τους να τους χορηγήσει το αντιβιοτικό. Ακόμα χειρότερα, 25% των Ελλήνων φυλάσσουν αντιβιοτικά στο σπίτι τους για ώρα ανάγκης, ξεχνώντας τις συνέπειες από την υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών ή ακόμα τις τοξικές συνέπειες αν έχουν υπερβεί την ημερομηνία λήξης.
Συνέπειες της υπερκατανάλωσης
Ποιες είναι λοιπόν αυτές οι συνέπειες; Σύμφωνα με την κ. Κανελακοπούλου, «παρενέργειες, όπως π.χ. εξανθήματα, βρογχικό άσθμα και το αλλεργικό shock, που απειλεί την ίδια τη ζωή του ασθενούς, τοξικότητα στα νεφρά και στο ήπαρ, σοβαρά διαρροϊκά σύνδρομα, όπως η ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα με θνητότητα που υπερβαίνει το 20% των προσβληθέντων. Επίσης, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι παιδιά που πήραν αντιβιοτικά σε ηλικία μικρότερη των 6 μηνών θα γίνουν παχύσαρκα. Η χειρότερη όμως ανεπιθύμητη ενέργεια αφορά στην ανάπτυξη αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, ώστε τα τελευταία να μην είναι πλέον δραστικά στις μικροβιακές λοιμώξεις.
Δυστυχώς, η χώρα μας κατέχει και στην αντοχή τα πρωτεία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, ώστε, τουλάχιστον για τα μικρόβια που θα προκαλέσουν συχνότερα ιγμορίτιδα και πνευμονία, όπως ο πνευμονιόκοκκος, η αντοχή να κυμαίνεται μεταξύ 40% και 60% για τα ενδεικνυόμενα αντιβιοτικά, όπως οι μακρολίδες και οι κεφαλοσπορίνες, για τα κολοβακτηρίδια που προκαλούν συνήθως ουρολοιμώξεις η αντοχή στην αμπικιλλίνη υπερβαίνει το 50%, ενώ στις κινολόνες το 20%, ώστε η εμπειρική χορήγησή τους να είναι απαγορευτική».
Η εικόνα στις δημοσκοπήσεις
Σύμφωνα με τα συγκριτικά αποτελέσματα καταγραφής από το ECDC (European Center for Disease Control), η ελληνική κατανάλωση αντιβιοτικών είναι διπλάσια έως και εξαπλάσια σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ήδη από το 2009 έως το 2020, με τις μικρότερες καταναλώσεις να διαπιστώνονται στις βόρειες χώρες της Ευρώπης.
Ο γενικός διευθυντής της KΑΠΑ Research, κ. Τάσος Γεωργιάδης, παρουσίασε τα συμπεράσματα της δημοσκόπησης, που έγινε για λογαριασμό του ΙΣΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας.
Η έρευνα αποτελεί σημαντικό εργαλείο παρακολούθησης της χρήσης αντιβιοτικών στην Ελλάδα. Πραγματοποιείται από το 2013 και η φετινή έρευνα πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 4-7 Νοεμβρίου σε δείγμα 1.097 ατόμων στις 13 περιφέρειες της χώρας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, 3 στους 4 Έλληνες πήραν κάποιο αντιβιοτικό τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ δύο στους δέκα δεν έχουν λάβει ποτέ αντιβιοτικό. Το 16% πήραν αντιβιοτικό για οδοντιατρικούς λόγους, ένα 21% για διάφορους λόγους σοβαρών ασθενειών ή χειρουργικών επεμβάσεων, ένα 11% για αντιμετώπιση λοιμώξεων και ένα ποσοστό 19% αναφέρουν ως αιτία τον επίμονο βήχα και προβλήματα με αναπνευστικό ή βρογχίτιδες.
Ένα πρώτο θετικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα στοιχεία είναι πως την τελευταία δεκαετία έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό εκείνων που παίρνουν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή (από 16% το 2013 στο 6% το 2023). Από τη μείωση το σημαντικότερο μέρος της καταγράφεται την τελευταία διετία (από 12% το 2021 στο 6% το 2023).
Παρ’ όλα αυτά, ένα σημαντικό ποσοστό 32% συνεχίζουν να κρατούν αντιβιοτικά στο ψυγείο του σπιτιού τους για ώρα ανάγκης (το ποσοστό αυτό είναι ελαφρά μειωμένο σε σχέση με το 2013, που ήταν 36%).
Ένα δεύτερο θετικό συμπέρασμα αφορά στις παρενέργειες. Το ποσοστό των ατόμων που αναφέρουν παρενέργειες από τη χρήση αντιβιοτικού πέφτει στο 19% το 2023, από 26% στο 2013. Η χρήση αντιβιοτικών μόνο με συνταγή γιατρού φαίνεται πως έχει συμβάλλει στο θέμα των παρενεργειών, αφού η χρήση δεν είναι πια αλόγιστη, αλλά γίνεται με την παρακολούθηση ειδικών.
Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων (55%) έχουν ακούσει ή διαβάσει πως στην Ελλάδα υπάρχει υπερκατανάλωση και άσκοπη χρήση αντιβιοτικών, το 35% δηλώνουν ότι έχουν ακούσει για την ανάγκη το αντιβιοτικό να χρησιμοποιείται μόνο με ιατρική συνταγή και μόλις το 3% έχει ακούσει κάτι για την ανθεκτικότητα των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Και στα θέματα αυτά η προσπάθεια της ιατρικής κοινότητας φαίνεται να αποδίδει, ώστε να έχουμε πιο ενημερωμένους πολίτες για το θέμα.
Τα νοσοκομειακά μικρόβια
Σύμφωνα με την κ. Γιαμαρέλλου, η «εμπειρική προστατευτική υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών» έχει δημιουργήσει μικρόβια όπως η Klebsiella και το Acinetobacter, πολυανθεκτικά στις καρβαπενέμες, με αποτέλεσμα να χορηγείται εμπειρικά (δηλαδή χωρίς επιβεβαίωση από καλλιέργειες) ακόμα και η τελευταία δραστική ομάδα αντιβιοτικών, ώστε να κινδυνεύει και αυτή να αχρηστευτεί. Και τότε τι γίνεται; Θα βγει αληθινή η αγγλική προφητεία του 2015, ότι μετά το 2050 θα πεθαίνουν κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο 10 εκατ. άνθρωποι από λοιμώξεις που θα προκαλούνται από πολυανθεκτικά βακτήρια;
Το 2019 έχασαν τη ζωή τους 1,27 εκατ. άνθρωποι εξαιτίας της πολυαντοχής, ενώ για άλλα 4,95 εκατ. ο θάνατός τους αποδόθηκε στα πολυανθεκτικά μικρόβια. Στην Ευρώπη, τουλάχιστον για το 2020 οι λοιμώξεις από πολυανθεκτικά ξεπέρασαν τις 800.000, προκαλώντας 35.000 θανάτους.
Η χώρα μας για 13η συνεχή χρονιά δίνει την άνιση μάχη της με την κατάχρηση των αντιβιοτικών, επικεντρώνοντας τις ανησυχίες Ελλήνων και Ευρωπαίων επιστημόνων στο τρίπτυχο: εκπαίδευση, προσωπική ευθύνη, πολιτική βούληση για ειδική αντιμετώπιση στην κοινότητα και τα νοσοκομεία, καθώς το κόστος της μικροβιακής αντοχής σε ανθρώπινες ζωές και επιβάρυνση των συστημάτων Υγείας αυξάνεται συνεχώς.
Η μόνη λύση ωστόσο, που απομένει για τον Έλληνα πολίτη, είναι η ορθολογική χρήση των υπαρχόντων αντιβιοτικών, αφού έχει αποδειχθεί ότι, εάν δε “ραπιστούν” οι χλωρίδες μας με αντιβιοτικά τουλάχιστον για ένα 3μηνο-6μηνο, τότε εξαφανίζονται οι ανθεκτικοί κλώνοι και επικρατούν οι ευαίσθητοι - στα αντιβιοτικά - μικροβιακοί πληθυσμοί, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την τεράστια ευθύνη όλων μας, είτε ως ιατροί είτε ως κοινωνία είτε ως ασθενείς.
