Παρά τα φληναφήματα περί επιμονής στις “ευρωπαϊκές αξίες” και στο μοντέλο που έχει καθιερωθεί και επιβληθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πραγματικότητα οι απαιτήσεις της εποχής, η μετατόπιση του πολιτικού φάσματος προς τα δεξιά και η ενίσχυση των πάσης φύσης εθνικισμών φαίνεται ότι επιβάλλουν μια σειρά από αλλαγές, oι οποίες θα αρχίσουν να γίνονται ορατές σύντομα. Και όχι μόνο στα επιφαινόμενα του ευρωπαϊκού εποικοδομήματος, αλλά και στην ίδια την υλική βάση του. Για παράδειγμα στον κοινό προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Πολύ πιο συντηρητικά
Η οικονομική πολιτική της Ε.Ε. ανέκαθεν ήταν “δεξιά”, υπό την έννοια του ότι ήταν βαθιά ριζωμένη στον σκληρό νεοφιλελευθερισμό, με ελάχιστες παραχωρήσεις σε λιγότερο εμμονικές θέσεις και απόψεις. Ωστόσο, υπήρχε αυτή η “διεθνιστική” αντιμετώπιση μιας σειράς ζητημάτων, καθώς και η επιμονή σε συγκεκριμένες “ευρωπαϊκές αξίες”. Όλο αυτό το πλαίσιο ήταν απότοκο της συνεργασίας των κεντροδεξιών, κεντροαριστερών, κεντρώων και οικολογικών δυνάμεων του ευρωκοινοβουλίου. Ωστόσο, πλέον με τη μετατόπιση του φάσματος προς τα δεξιά, την ενίσχυση της δεξιάς/κεντροδεξιάς και της ακροδεξιάς, και την απίσχναση των κεντρώων και κεντροαριστερών δυνάμεων (και τη συνεχιζόμενη παρακμή της Αριστεράς, η οποία έχει τεθεί “εκτός συστήματος” σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες), αυτή η ευρω-γραμμή έχει αρχίσει να “ραγίζει”.
Ριζική αναθεώρηση
Στο πλαίσιο λοιπόν αυτό, οι Βρυξέλλες προετοιμάζουν μια ριζική αναθεώρηση του επόμενου κοινού προϋπολογισμού της Ε.Ε., ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ, αντικαθιστώντας δεκάδες προγράμματα με συγχωνευμένα funds που θα μεταφέρουν περισσότερες εξουσίες σε ό,τι αφορά τις δαπάνες στις πρωτεύουσες.
Το σχέδιο, που περιγράφεται σε ένα έγγραφο που είδαν οι “Financial Times”, απαιτεί έναν πιο “φιλόδοξο” προϋπολογισμό σε «μέγεθος και σχεδιασμό», για να καλύψει τις αυξημένες απαιτήσεις δαπανών για την άμυνα και τις βαριές αποπληρωμές χρέους.
Όχι αναγκαστικά πιο πολλά...
Βεβαίως, στην πραγματικότητα το έγγραφο δεν προτείνει ένα ποσό για τον πολυετή προϋπολογισμό, ο οποίος ξεκινά το 2028, ενώ είναι απολύτως δεδομένο ότι με την έξαρση του εθνικισμού, η μεταφορά περισσότερων πόρων στην Ε.Ε. θα πρέπει να θεωρείται ουτοπική. Οπότε, στην πραγματικότητα αυτό που θα γίνει θα είναι μια αλλαγή χρήσης κεφαλαίων! Αυτό προϊδεάζεται μάλιστα και από το συγκεκριμένο έγγραφο, στο οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει «τη μεγαλύτερη ανανέωση που έγινε ποτέ στον τρόπο κατανομής των κεφαλαίων», αναφέροντας ότι «το status quo δεν αποτελεί επιλογή».
Τα ομόλογα για την εποχή COVID
Σημειώνει ότι η ανάγκη αποπληρωμής των ομολόγων της εποχής COVID θα ανέρχεται από μόνη της σε 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως ή 20% των ετήσιων δαπανών του μπλοκ - μια πρωτοφανής οικονομική επιβάρυνση που θα αναγκάσει την Ε.Ε. να επανεξετάσει τις συνολικές συνεισφορές.
Και προφανέστατα, οποιαδήποτε προσπάθεια για αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού θα συναντήσει πιθανώς σκληρή αντίσταση από τους μεγαλύτερους καθαρούς συνεισφέροντες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Οι οποίοι γκρινιάζανε ακόμη και πριν την άνοδο της ακροδεξιάς, πόσω μάλλον τώρα (η Ολλανδία έχει και ακροδεξιά κυβέρνηση).
Ευελιξία μέσω funds
Κατά τα φαινόμενα, οι νέες ανάγκες φαίνεται ότι οδηγούν την Κομισιόν στην πλήρη επανεξέταση της δομής του προϋπολογισμού, η οποία είναι “άκαμπτη” και “γραφειοκρατική”. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο έγγραφο, ο τρόπος αντιμετώπισης αυτού του ζητήματος είναι να συγκεντρωθούν πάνω από 50 “άκαμπτα” προγράμματα δαπανών σε τρία κύρια funds, που παρέχουν μεγαλύτερη “ευελιξία” για την αντιμετώπιση απροσδόκητων προκλήσεων.
Από πού προέρχονται τα λεφτά
Ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. παραδοσιακά χρηματοδοτείται από εθνικές συνεισφορές που ανέρχονται σε περίπου 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της Ε.Ε. Περίπου το ένα τρίτο κατανέμεται σε γεωργικές επιδοτήσεις, ένα άλλο ένα τρίτο στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες - μέσω της λεγόμενης “πολιτικής συνοχής” - με το υπόλοιπο να καλύπτει οτιδήποτε άλλο, από προγράμματα στήριξης χωρών του εξωτερικού μέχρι τους μισθούς του προσωπικού της Ε.Ε.
Ένας απλουστευμένος προϋπολογισμός
Οι ανάγκες της εποχής είναι να μεταφερθούν περισσότερες αρμοδιότητες μακριά από τις εξαιρετικά χρονοβόρες διαδικασίες εντός της ευρωπαϊκής ιεραρχίας, πίσω στις κυβερνήσεις, βάσει συγκεκριμένων κατευθυντήριων γραμμών (με έμφαση τις “μεταρρυθμίσεις”, πάντα, που είναι άλλωστε η απολύτως αγαπημένη λέξη των ιθυνόντων της Ε.Ε.). Δηλαδή, η Επιτροπή θα συμφωνήσει ένα ενιαίο «σχέδιο για κάθε χώρα με βασικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις», συμπεριλαμβανομένων περιφερειακών ταμείων και γεωργικών επιδοτήσεων. Αυτό στην πραγματικότητα θα έδινε στις εθνικές κυβερνήσεις περισσότερα περιθώρια για να αποφασίσουν έργα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που παραδοσιακά συμφωνούνταν σε επίπεδο τοπικών Αρχών με τις Βρυξέλλες.
Τα άλλα δύο funds
Ένα δεύτερο “Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας” θα ενισχύσει τις επενδύσεις σε βασικούς τομείς και κοινά έργα, ενώ ένα “ανανεωμένο” fund για την εξωτερική πολιτική θα είναι «πιο ευθυγραμμισμένο με τα στρατηγικά μας συμφέροντα».
Αυτά τα δύο funds θα μπορούσαν να επιτρέψουν στην Ε.Ε. να αφιερώσει πολύ μεγαλύτερο μερίδιο του προϋπολογισμού σε διασυνοριακά έργα στον χώρο της άμυνας, κάτι που δεν ήταν προτεραιότητα στους προηγούμενους προϋπολογισμούς της Ε.Ε.
Πότε θα συζητηθεί το ΠΔΠ;
Το εναρκτήριο βήμα από την επιτροπή έρχεται ενόψει μιας επίσημης νομοθετικής πρότασης για τον προϋπολογισμό - επίσημα γνωστό ως Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο - που αναμένεται αυτό το καλοκαίρι. Και οι 27 χώρες πρέπει να συμφωνήσουν σε αυτό, μια διαδικασία που χρειάστηκε πάνω από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων για το τελευταίο ΠΔΠ. Οπότε, αν ξεκινήσουν άμεσα, ίσα-ίσα που προλαβαίνουν το 2028. Βεβαίως, η νέα αυτή δομή, σημαίνει ότι κάμποσα κονδύλια θα πάνε άκλαφτα, ενώ αναμένεται μεταφορά αρμοδιοτήτων σε συγκεκριμένα όργανα, ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη “ευελιξία” (μοντέλο προφανώς η συγκεντρωτική εξουσία των ΗΠΑ, σε αντίθεση με το ευρωπαϊκό μοντέλο της εξοντωτικής συζήτησης).
Τι σημαίνει αυτό;
Σε πρακτικό επίπεδο, όλα αυτά σημαίνουν ότι η βάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα συνεχίσει να βρίσκεται σε εκκρεμότητα, όπως βρίσκεται πρακτικά από τότε που δημιουργήθηκε η Ευρωζώνη - η οποία, για να μην το κουράζουμε, δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της Γερμανίας και μιας μικρής ομάδας πλούσιων χωρών. Και όχι εμάς τους... ψωριάρηδες του Νότου.
