«Ολιγοπώλια διαμορφώνουν τις τιμές» στην ελληνική αγορά, όπως πιστεύει το 87,3% των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες την ίδια στιγμή, πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Αυτό και πολλά ακόμα σημαντικά ευρήματα για την εικόνα της ελληνικής αγοράς προκύπτουν από την ετήσια έκθεση του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το 2023, η οποία έχει θέμα “Ανταγωνισμός και Μικρές Επιχειρήσεις”.
Σύμφωνα με τη σύνοψη της έρευνας, το κόστος λειτουργίας των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων έχει αυξηθεί μεσοσταθμικά κατά 35% το διάστημα 2021-2023. Σχεδόν 9 στις 10 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι το λειτουργικό κόστος τους αυξήθηκε τα τελευταία 2 έτη και δημιούργησαν πιεστικό περιβάλλον αύξησης τιμών στις υπηρεσίες και τα αγαθά που εμπορεύονται ενώ περισσότερες από τις μισές μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα εξαιτίας της έλλειψης ρευστότητας (25,5% των πολύ μικρών επιχειρήσεων δηλώνει ότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ρευστότητας και ότι έχει μηδενικά ταμειακά διαθέσιμα ενώ το 25,1 % των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων δηλώνει ότι διαθέτει ρευστότητα μόλις για ένα μήνα).
Ακόμη, όπως προκύπτει από τη έρευνα, ο κύκλος εργασιών των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων παρουσιάζει ήπια επιδείνωση το 2023, με το 57,3% των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων να έχει ολοκληρώσει με κέρδη τη χρονιά ενώ σημαντικό εύρημα χαρακτηρίζεται η αύξηση των επιχειρήσεων που δήλωσαν μείωση κύκλου εργασιών κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, καθώς, παραδοσιακά η θέση των επιχειρήσεων βελτιώνεται το δεύτερο εξάμηνο κάθε έτους, λόγω της επίδρασης του τουρισμού. Πιο αναλυτικά, καταγράφεται ότι το 2023, παρότι το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2%, ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων μειώθηκε κατά 3%. Ο κύκλος εργασιών, σε αδρές γραμμές, παρέμεινε σταθερός στους 6 τομείς που συγκεντρώνεται η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, ενώ οι εγγραφές νέων επιχειρήσεων το 2023 αυξήθηκαν κατά 6%. Ο τομέας με τις περισσότερες ενάρξεις ήταν οι κατασκευές και μεταφορά - αποθήκευση και η νομική μορφή που κατά πλειοψηφία επιλέχθηκε ήταν η ατομική επιχείρηση.
Μονοπώλια για τους λίγους
Σχετικά με την λειτουργία του ανταγωνισμού, προκύπτει ότι το 87,3% των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων είναι πεπεισμένο πως υπάρχουν ολιγοπώλια τα οποία ελέγχουν μεγάλο μέρος της αγοράς και διαμορφώνουν τις τιμές, έναντι μόλις 8,5% που πιστεύει ότι λειτουργεί ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα. Επίσης, το 83,8% των ΜμΕ θεωρεί ότι οι εφαρμοζόμενες μέχρι σήμερα πολιτικές δεν έχουν συμβάλει καθόλου στην προώθηση του υγιούς ανταγωνισμού και την αποφυγή αθέμιτων ολιγοπωλιακών πρακτικών, έναντι μόλις 11,5% των επιχειρήσεων που πιστεύει το αντίθετο.
Η δεινή εικόνα που εμφανίζει ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα αποτυπώνεται και στα ευρήματα από την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που διεξήχθη το 2022, με θέμα “Οι αντιλήψεις των πολιτών για την πολιτική ανταγωνισμού” (European Commission, 2022), όπου οι απαντήσεις δείχνουν ότι η κατάσταση στη χώρα μας, στο πεδίο του ανταγωνισμού, είναι πολύ χειρότερη της μέσης ευρωπαϊκής. Σημαντικές όμως είναι και οι αποκλίσεις μεταξύ των απαντήσεων σε Ελλάδα και ΕΕ, όπως εμφανίζονται στην έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που πραγματοποιήθηκε το ίδιο έτος, με τίτλο "οι προσδοκίες των ΜμΕ για μια αποτελεσματική πολιτική ανταγωνισμού" (European Commission, 2022β). Στο ερώτημα “πόσο σημαντικές πιστεύετε ότι είναι οι βελτιώσεις στον ανταγωνισμό”, το 93% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων προκρίνει την καταπολέμηση των καρτέλ! Κι ακολουθεί η “αποτροπή κατάχρησης της δύναμης που κατέχουν στην αγορά οι παράγοντες σε διάφορους τομείς της αγοράς”. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα αυτά, ο πρόεδρος της ΟΕΒΕΝΗ και Αντιπρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Χαράλαμπος Λεκάκης, τόνισε: «σε ολες τις έρευνες που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, φαίνεται ότι η ολιγοπώληση στην αγορά συνεχίζει να εντείνεται.
Τα προβλήματα ρευστότητας των μικρών επιχειρήσεων παραμένουν και δυστυχώς από ότι φαίνεται δεν έχουμε ξεπεράσει ακόμα τα προβλήματα της οικονομικής κρίσης. Το ενεργειακό κόστος ταυτόχρονα παραμένει σε υψηλό βαθμό. Για να αντιμετωπιστούν όλα αυτά πρέπει επιτέλους οι τράπεζες να ανοίξουν τις πόρτες τους και να δοθεί στήριξη στις μικρές επιχειρήσεις. Από την πλευρά του ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου-Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εμπορικών Συλλόγων Κρήτης, Μανόλης Κουμαντάκης, είπε σχετικά «περάσαμε μεγάλες κρίσεις και για το λόγο αυτό στην αγορά παρουσιάζεται σημαντική δυσκολία. Βιώνουμε ένα διαπολιτικό και οικονομικό πόλεμο με συνέπεια πολλές χώρες όπως και η δικιά μας να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Βάσει λοιπόν του συστήματος θέλουν να επικρατήσουν τα μεγάλα συμφέροντα, όμως έχουμε και εμείς μέρος της ευθύνης. Από την άλλη ούτε ο τουρισμός δείχνει να σώζει την κατάσταση. Μπορεί να έχουμε περισσότερους τουρίστες από πέρυσι, όμως η διάθεση του κεφαλαίου από τον τουρισμό στην ευρύτερη οικονομία είναι πολύ χαμηλή».
Επίσης μέσα από την έρευνα, αποκαλύπτεται μια οικονομία δύο ταχυτήτων, με τις επιχειρήσεις στην Αττική και στα Νησιά του Αιγαίου να βρίσκονται σε καλύτερη θέση, με βάση την εξέλιξη του κύκλου εργασιών, συγκριτικά με τις επιχειρήσεις της Βόρειας και Κεντρικής (υπόλοιπης) Ελλάδα. Παράλληλα, όπως προκύπτει, το 25,5% των πολύ μικρών επιχειρήσεων αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, καθώς δηλώνουν μηδενικά ταμειακά διαθέσιμα. Επιπρόσθετα, το 25,1 % των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων διαθέτει ρευστότητα μόλις για ένα μήνα. Τα στοιχεία, επομένως, αποκαλύπτουν ως κυρίαρχο πρόβλημα για το 50% των ΜμΕ την έλλειψη ρευστότητας.
Αύξηση λειτουργικού κόστους μεσοσταθμικά
Σε ό,τι αφορά στο κόστος λειτουργίας των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 35% το διάστημα 2021-2023. Σχεδόν 9 στις 10 επιχειρήσεις (87,8%) δήλωσαν ότι το λειτουργικό κόστος τους αυξήθηκε τα τελευταία 2 έτη, προκαλώντας αύξηση τιμών στις υπηρεσίες και τα αγαθά που εμπορεύονται. Από τα στοιχεία των ερευνών οικονομικού κλίματος της ΓΣΕΒΕΕ προκύπτει ότι σημαντικό μέρος της αύξησης του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων απορροφάται από τις ίδιες, αφού οι αυξήσεις τιμών στις οποίες προέβησαν δεν ξεπερνά μεσοσταθμικά το 3,9%. Ταυτόχρονα, το ποσοστό των επιχειρήσεων με καθυστερημένες υποχρεώσεις έχει υποχωρήσει σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, ωστόσο παραμένει ιδιαίτερα υψηλό.
"Δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία, το ύψος των οφειλών για το 73,5% των επιχειρήσεων δεν ξεπερνά τις 50.000 ευρώ, θεωρείται σχεδόν υποχρεωτική η εφαρμογή μιας νέας γενναίας ρύθμισης οφειλών, που θα επιτρέψει στις ΜμΕ να ξεχρεώσουν και θα ενισχύσει σημαντικά τα δημόσια, ασφαλιστικά και όχι μόνο ταμεία" όπως υπογραμμίστηκε από του ομιλητές στην εκδήλωση της ΓΣΕΒΕΕ για την παρουσίαση της έκθεσης.
Χαρακτηριστικό επίσης είναι το γεγονός ότι ο δείκτης ανασφάλειας των ΜμΕ ανήλθε στις 30,9 μονάδες τον Ιούλιο του 2023 και στις 35,7 μονάδες τον Φεβρουάριο του 2024, καταγράφοντας αύξηση 4,8 μονάδων. Υπενθυμίζεται ότι, στην τελευταία έρευνα οικονομικού κλίματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ (Φεβρουάριος 2024), το 16,6% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι είναι πολύ πιθανό να διακόψει τη λειτουργία του στο μέλλον, ενώ το 19,1% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι είναι αρκετά πιθανό. Για να σταματήσει η καθοδική πορεία των ΜμΕ, σύμφωνα με τη ΓΣΕΒΕΕ, απαιτούνται μέτρα μείωσης των διοικητικών βαρών, διασφάλιση προσιτών τιμών στην ενέργεια και τις πρώτες ύλες, πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις προσαρμογής τους στη διπλή μετάβαση (ψηφιακή και πράσινη) και εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού.
