Το Τμήμα Ψυχιατρικής του Γενικού Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου (ΓΝΑΝ), με την ολοκλήρωση των εργασιών του 33ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ψυχιατρικής στα Ιωάννινα (15-18 Μαΐου 2025), βρέθηκε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσει το γεγονός της έγκρισης μίας ιατρικής εργασίας από την Επιστημονική Επιτροπή του συνεδρίου, με τίτλο “Η διαγνωστική ισχύς και η αξία της ψυχιατρικής εκτίμησης του καταγγέλλοντος ή καταγγελλόμενου ατόμου για πιθανή διαγνωστική εκτίμηση ψυχοπαθολογίας κατά το προανακριτικό ή/και ανακριτικό στάδιο βάσει των διατάξεων των άρθρων 227 και 228 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας”.
Στο ειδικό Ιατρείο Δικανικής Ψυχιατρικής εξετάστηκαν 14 περιπτώσεις από τον Ιανουάριο του 2024 έως το παρόντα χρόνο. Οι 9 εξ αυτών σε προανακριτικό και ανακριτικό επίπεδο, βάσει των νέων διατάξεων των άρθρων 227 και 228 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Ψυχιατρική μελέτη παράλληλα με τη μελέτη της δικογραφίας
Σε μία περίπτωση εκ των συνολικά 14 περιπτώσεων διεξήχθη μελέτη των δικαστικών εγγράφων και κατατέθηκε ψυχιατρική-τεχνική έκθεση πριν από την απολογία δύο κατηγορουμένων για μία υπόθεση βιασμού, ενώ σε μία δεύτερη περίπτωση διενεργήθηκε σε πρώτο χρόνο ψυχιατρική εκτίμηση μητέρας ανήλικου τέκνου, σύμφωνα με την εφαρμογή του νόμου περί ακούσιας νοσηλείας (Νόμος 2071/1992), και σε δεύτερο χρόνο κατατέθηκε ψυχιατρική έκθεση στα πλαίσια δικαστικής κρίσης για την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου των εμπλεκόμενων στην υπόθεση γονέων.
Τέλος, σε τρεις περιπτώσεις από τις 14 η ψυχιατρική εκτίμηση κατατέθηκε στο τελικό στάδιο εκδίκασης των υποθέσεων στο ακροατήριο.
Σε κάθε υπό μελέτη περίπτωση, η ψυχιατρική εξέταση πραγματοποιήθηκε εν παραλλήλω με τη μελέτη εγγράφων της δικογραφίας. Ελήφθησαν υπόψη οι διατάξεις 227 και 228 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και τα άρθρα 95 έως 100 του Νόμου 2071/1992 (νόμος περί ακούσιας νοσηλείας).
Οι καταγγέλλοντες
Σε 6 περιπτώσεις εκ των συνολικά 14 περιπτώσεων, η καταγγελία κατατέθηκε στις Αρχές από την πλευρά γονέα ή γονέων. Το αιτιολογικό της καταγγελίας αφορούσε στην άσκηση σεξουαλικής ή ψυχολογικής βίας ως προς το τέκνο τους.
Στις τρεις περιπτώσεις εξ αυτών, η βία προερχόταν από τρίτο πρόσωπο, ενώ στις υπόλοιπες τρεις η σύζυγος (εν διαστάσει ή πρώην) κατήγγειλε τον εν διαστάσει ή πρώην σύζυγό της για σεξουαλική παρενόχληση του θήλεος τέκνου τους.
Η εφαρμογή του νόμου και η αναγκαιότητα της ψυχιατρικής μελέτης
Σε μία περίπτωση από τις προαναφερόμενες 6 περιπτώσεις εφαρμόστηκε η διάταξη 227 του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, με αποτέλεσμα να ακολουθούνται προσεκτικά και λεπτομερή βήματα προανακριτικής διαδικασίας, δίχως την απόδοση κατηγορίας στον πατέρα από την πλευρά του εισαγγελέα.
Σε δύο περιπτώσεις, η διερεύνηση των οποίων πραγματοποιήθηκε σε χρόνο προγενέστερο του έτους 2021, όταν δεν είχαν τεθεί σε ισχύ τα άρθρα 227 και 228 του νέου Ποινικού Κώδικα, ο εισαγγελέας άσκησε άμεσα ποινική δίωξη στον ανά υπόθεση καταγγελλόμενο πατέρα. Κατόπιν αυτού, ακολούθησε μια πολυετής δικαστική διαδικασία, η οποία οδήγησε στην αθώωση των κατηγορουμένων κατά την ακροαματική διαδικασία, με απόρροια την πρόκληση συναισθηματικής “φθοράς” και τη δημιουργία μιας “τραυματικής” σχέσης πατέρα-θυγατέρας.
Στις υπόλοιπες τρεις εκ των ανωτέρω 6 περιπτώσεων, γονείς κατήγγειλαν τρίτα πρόσωπα για σεξουαλική παρενόχληση ή/και βιασμό των τέκνων τους. Σε μία περίπτωση, γονείς κατήγγειλαν ότι η 16χρονη κόρη τους υπέπεσε θύμα βιασμού από ενήλικο άνδρα. Το άρθρο 227 του ΚΠΔ εφαρμόστηκε επακριβώς και η ψυχιατρική εκτίμηση απέδειξε αντιφάσεις της καταγγέλλουσας και δόλο, στοιχεία τα οποία δεν είχαν γίνει διακριτά κατά το στάδιο της προανάκρισης, πριν από την εξέταση από τον ψυχίατρο. Σε μία εκ των τριών τελευταίων περιπτώσεων, μητέρα κατήγγειλε ενήλικο άνδρα για απαγωγή, βιασμό και προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας της ενήλικης νοητικά υστερούμενης κόρη της. Το άρθρο 227 του ΚΠΔ εφαρμόστηκε επακριβώς και η ψυχιατρική εκτίμηση απέδειξε ότι ο καταγγελλόμενος ήταν επίσης άτομο με συναισθηματική διαταραχή σε έδαφος νοητικής υστέρησης και με ισχυρό γενετικό υπόβαθρο νευροαναπτυξιακής διαταραχής.
Επίσης, απεδείχθη ότι το φερόμενο ως θύμα διέθετε μερική βουλητική ικανότητα που της επέτρεπε να συμμετέχει συνειδητά στην οικειοθελή δημιουργία και διατήρηση σχέσης με τον καταγγελλόμενο, σε αντίθεση με τη βούληση της μητέρας και δικαστικής συμπαραστάτριας. Η ψυχιατρική εκτίμηση συνεισέφερε δραστικά στην κρίση του δικαστή, ενώ όταν στα πλαίσια γραφειοκρατικού χαρακτήρα εφαρμογής της νομοθεσίας, ο καταγγελλόμενος φυλακίστηκε για τρεις μήνες, μετά από δεύτερη καταγγελία της ίδιας καταγγέλλουσας, παρά τα σοβαρά νευροαναπτυξιακού χαρακτήρα προβλήματα υγείας που τον χαρακτήριζαν, με την αποφυλάκισή του αυτοκτόνησε με χρήση κυνηγετικού όπλου.
Κατηγοριοποίηση των περιπτώσεων
Οι 8 εκ των υπολοίπων 14 περιπτώσεων κατηγοριοποιούνται ως εξής:
Σε μία περίπτωση, ο καταγγέλλων ήταν ενήλικας άνδρας, ο οποίος κατέθεσε αίτηση για ακούσια ψυχιατρική εκτίμηση της πρώην συζύγου του μέσω εισαγγελικής παραγγελίας. Απεδείχθη ότι η πρώην σύζυγός του έπασχε από οριακή διαταραχή της προσωπικότητας και είχε μεθοδεύσει την καταγγελία του συζύγου της για άσκηση ενδοοικογενειακής βίας. Βάσει της ψυχιατρικής κλινικής εκτίμησης, το Πρωτοδικείο δικαίωσε τον άνδρα και του απέδωσε την επιμέλεια του 5χρονου άρρενος τέκνου τους.
Στις 7 περιπτώσεις, η καταγγέλλουσα ήταν γυναίκα. Η καταγγελία αφορούσε σε 6 περιπτώσεις στον βιασμό ή στην άσκηση ενδοοικογενειακής βίας από την πλευρά πρώην συζύγου ή συντρόφου. Το άρθρο 227 του ΚΠΔ εφαρμόστηκε επακριβώς, με αποτέλεσμα να προκύπτει από την ψυχιατρική εκτίμηση ενεργός ψυχοπαθολογία της καταγγέλλουσας και συνυπάρχων δόλος.
Πώς επηρεάζονται τα δεδομένα - Οι ανατροπές που φέρνει μία σωστή ψυχιατρική γνωμάτευση
Σε μία περίπτωση, η ανακριτική απόφαση τροποποιήθηκε με γνώμονα την ψυχιατρική εκτίμηση, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να αποφυλακιστεί ένας εκ των κατηγορουμένων, ο οποίος είχε προφυλακιστεί. Σε άλλη περίπτωση, η πιστή εφαρμογή του άρθρου 227 του ΚΠΔ, βάσει του οποίου πραγματοποιήθηκε ψυχιατρική εκτίμηση κατά το στάδιο της ανάκρισης, οδήγησε στη διαπίστωση δόλου εκ μέρους του καταγγελλόμενου. Ο καταγγελλόμενος, προ της πράξεως σεξουαλικής συνεύρεσης με το θύμα του, του είχε χορηγήσει αλκοόλ και υποξείδιο του αζώτου (“αέριο γέλιου”), με σκοπό την άρση των αναστολών του θύματος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κατά την ανάκριση που είχε προηγηθεί της ψυχιατρικής εκτίμησης, δεν είχε διαπιστωθεί το σύνολο των συμπεριφορών του καταγγελλόμενου.
Η ανάλυση των 14 περιπτώσεων επιβεβαιώνει ότι η ψυχιατρική εκτίμηση κατά το στάδιο της ανάκρισης, στα πλαίσια εφαρμογής των διατάξεων των άρθρων 227 και 228 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (2021) και στα πλαίσια εφαρμογής του νόμου περί ακούσιας νοσηλείας (Ν. 2071/1992), συνιστούν κομβικό ηθμό διήθησης των καταγγελιών, με αποτέλεσμα να εκτιμώνται ιατρικά και να διακρίνονται οι καταγγελίες εκείνες που ενέχουν δόλο επί εδάφους ψυχοπαθολογίας του καταγγέλλοντος ή καταγγελλόμενου ατόμου από τις καταγγελίες εκείνες στις οποίες δεν προκύπτει ενεργός μείζων ψυχοπαθολογία κατά την ψυχιατρική κλινική εκτίμηση του καταγγέλλοντος ή του καταγγελλόμενου προσώπου.
