Όταν στις 12 Δεκεμβρίου 2024 ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στα πλαίσια αναπτυξιακού συνεδρίου στο Ρέθυμνο ανακοίνωνε την δημοπράτηση του εμβληματικού έργου για την κεντρική πολύπαθη Κρήτη, για το Φράγμα του Πλατύ Ποταμού, μάλλον ούτε ο ίδιος θα πρέπει να ήταν ενήμερος από τους αρμόδιους Υπουργούς και τους καλά αμειβομένους συμβούλους του, του “επιτελικού κράτους”, πως η υπόθεση θα εξελίσσονταν μέχρι στιγμής σε μια μεγάλη κοροϊδία και η δημοπράτηση ως αναγγελία θα κατέληγε στο «έτσι είναι αν έτσι νομίζετε…».
Ακόμη χειρότερα που στο ίδιο συνέδριο την ίδια στιγμή ο τότε Υπουργός Υποδομών Χρήστος Σταϊκούρας, διαβεβαίωνε πως το έργο που θα είχε χρόνο ολοκλήρωσης σε 5 χρόνια, μέχρι τον Μάρτιο του 2025 θα είχε και υπογραφή της σύμβασης. Σήμερα βαδίζουμε προς την ολοκλήρωση και του Ιουνίου 2025 και προσώρας “ουδέν νεώτερον, από το επιτελικό κράτος”.
Ακόμη χειρότερα, που όπως αποκαλύπτει σήμερα η “Ν.Κ.” και το Neakriti.gr, μία μέρα μετά την εξαγγελία του Πρωθυπουργού στο Ρέθυμνο, της δημοπράτησης του έργου, μία μέρα μετά όχι πριν, στις 13 Δεκεμβρίου 2024 (!!!) έρχεται η έγκριση για το ενάριθμο του έργου με την προσθήκη όμως ενός κρίσιμου αστερίσκου (στη συνέχεια του δημοσιεύματος θα καταδειχθεί η κομβική του σημασία), που τελικά κάνει την διαφορά και την απραξία έως σήμερα, σε σχέση με την ανακοίνωση από τον Ιούνιο του 2024, ότι το έργο εντάσσεται με 190 εκατομμύρια ευρώ, στον προϋπολογισμό του κράτους!
Το εμβληματικό έργο του Πλατύ Ποταμού
Να θυμίσουμε, πως αντικείμενο του εξαγγελθέντος έργου, έργο που ως όραμα και πρόταση υπήρχε από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 (!!!), είναι η κατασκευή του φράγματος Πλατύ στην Π.Ε. Ρεθύμνου, η κατασκευή αγωγού μεταφοράς νερού στην πεδιάδα της Μεσαράς και η κατασκευή αρδευτικού δικτύου σε περιοχές του Νομού Ρεθύμνου. Με πρόβλεψη μεταξύ άλλων:
- Την άρδευση σε απόλυτη προτεραιότητα 45.000 στρεμμάτων καθαρής αρδευόμενης έκτασης (εκ των οποίων για τα 6.100 στρεμμάτων υφίστανται αρδευτικά δίκτυα με ικανοποιητική λειτουργία και τα οποία εντάσσονται στον σχεδιασμό του έργου) εντός της υδρολογικής λεκάνης Πλατύ, δηλαδή κατά προτεραιότητα την περιοχή του Δήμου Αμαρίου.
- Η μεταφορά, με αγωγό που λειτουργεί με βαρύτητα, του πλεονάζοντος πλημμυρικού μέσου ετήσιου όγκου νερού, στη δυτική περιοχή της μεγάλης πεδιάδας της Μεσαράς για την ενίσχυση του ελλειμματικού υδατικού ισοζυγίου της, με συμπληρωματική πλήρωση του ταμιευτήρα Φανερωμένης,
- Ο τεχνητός εμπλουτισμός του υπόγειου υδροφορέα της πεδιάδας της Μεσαράς με στόχο την σταδιακή αποκατάστασή του και
- Η έμμεση αύξηση της δυνατότητας άρδευσης των γεωργικών εκτάσεων στην περιοχή της Μεσαράς χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα στον υδροφόρο ορίζοντα της πεδιάδας.
Μία απαραίτητη διευκρίνιση
Για όσους τυχόν δεν έχουν μια σχετική γνώση περί προκηρύξεων, δημοπρατήσεων και συμβασιοποιήσεων δημόσιου ενδιαφέροντος έργων, θα πρέπει να σημειώσουμε τα εξής:
(α) Για να μπορέσει να προκηρυχθεί ένα δημόσιο έργο πρέπει
(β) Να υπάρχουν εγκεκριμένα τεύχη δημοπράτησης
(γ) Να έχει εγκριθεί ο προϋπολογισμός δημοπράτησης του έργου δηλαδή να υπάρχει εγγεγραμμένο ενάριθμο για το συγκεκριμένο έργο στο Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Υπουργείου που δημοπρατεί.
(δ) Να έχουν κηρυχθεί οι απαλλοτριώσεις
Ο προϋπολογισμός δημοπράτησης του έργου του Φράγματος Πλατύ, σύμφωνα με την Υπηρεσία που δημοπρατεί το έργο είναι 195 εκ. ευρώ (στον προϋπολογισμό συμπεριλαμβάνονται τόσο ο Φ.Π.Α. όσο και το κονδύλιο για τις απαλλοτριώσεις).
Παρότι το συγκεκριμένο έργο σε επίπεδο όχι μόνο Κρήτης, αλλά πανελλαδικά, ήταν το πλέον ώριμο σε επίπεδο μελετών, για έναν “ανεξήγητο” λόγο, δεν μπήκε στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, εν αντιθέσει με έργα ανώριμα ή με ελλιπείς μελέτες, τα οποία μάλιστα σήμερα κινδυνεύουν με απένταξη ή απεντάσσονται από αυτό και διακόπτεται η χρηματοδότηση τους…
Ο “μυστήριος” ενάριθμος με αστερίσκο (*)
Ενώ στις 12 Δεκεμβρίου του 2024 ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, εξαγγέλλει το συγκεκριμένο έργο από το βήμα του Αναπτυξιακού Συνεδρίου, στο Ρέθυμνο, σήμερα 6 μήνες μετά, αυτό που αποτελεί βεβαιότητα είναι πως η δημοπράτηση του έργου, λες και υπάρχει ένα “αόρατο χέρι”, διαρκώς αναβάλλεται σε μια χώρα που το “ουδέν μονιμότερο από του προσωρινού” είναι καθεστώς. Δυστυχώς, μόλις την επομένη ημέρα, στις 13 Δεκεμβρίου του 2024, της πρωθυπουργικής εξαγγελίας, εγκρίνεται το ενάριθμο του έργου με προσθήκη αστερίσκου (αυτή είναι η διαφορά σε σχέση με την αρχική ένταξη του έργου τον Ιουνίου 2024). Ο αστερίσκος όπως φαίνεται στον πίνακα της πράξης προβλέπει μηδενική επιλέξιμη δαπάνη μέχρι το τέλος του 2025 και ότι απαγορεύεται η ανάληψη νομικής δέσμευσης (υπογραφή σύμβασης) πριν το τέλος του 2025.!!! Αυτά ενώ ο τότε Υπουργός Υποδομών μία μέρα πριν ενώπιον του Πρωθυπουργού στο Ρέθυμνο ψευδώς ανακοίνωνε πως η υπογραφή της σύμβασης θα γίνονταν μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2025 και ειδικότερα τον Μάρτιο του 2025 το αργότερο!!!
Άρα την μια μέρα 12-12-2024 εξήγγειλαν με ταρατζούμ το έργο και την επομένη στις 13-12-2024 τίθεται από την ίδια την Κυβέρνηση ρύθμιση απαγόρευσης ανάληψης νομικών δεσμεύσεων στο συγκεκριμένο έργο, για όλο το 2025 (και για μετά βλέπουμε), με την οποία ρύθμιση “πάγωσε” η διαδικασία δημοπράτησης για όλο το 2025 (και μετά βλέπουμε). Από την άλλη όμως, όλως παραδόξως, εντελώς ανεξήγητα (;;;) ενώ η δημοπράτηση του έργου έχει κολλήσει στις πιστώσεις για την κήρυξη των απαλλοτριώσεων, το Υπουργείο Οικονομικών απαντάει εγγράφως στις 13 Ιουνίου 2025 πριν δέκα ημέρες σε σχετική κοινοβουλευτική ερώτηση της βουλευτού Ελένης Βατσινά, ότι δεν αρνείται να διαθέσει τις απαιτούμενες πιστώσεις για τις απαλλοτριώσεις του έργου, εφόσον του ζητηθούν από το Υπουργείο Υποδομών. Και όντας βέβαιοι, ότι τα δύο Υπουργεία συνεργάζονται άψογα, είναι ανεξήγητο γιατί ακόμη δεν έχει γίνει μία μεταξύ τους συνεννόηση για να προχωρήσουμε στη δημοπράτηση. Εκτός αν το ένα Υπουργείο δεν ξέρει τι ποιεί το άλλο ή στο υπουργείο Υποδομών, βολεύονται τα χρήματα του έργου να πηγαίνουν σε άλλα έργα και εκτός Κρήτης, εκθέτοντας ευθέως τον ίδιο τον Πρωθυπουργό και τις δημόσιες δεσμεύσεις του από το Ρέθυμνο.
Τα δεδομένα του έργου
Το έργο αποτελείται από τρία χωριστά υποέργα:
(α) κατασκευή του φράγματος και ταμιευτήρα Πλατύ στην Π. Ε. Ρεθύμνου (συμπεριλαμβανομένων επί μέρους έργων αναχώματος του φράγματος, υπερχειλιστή και εκτροπής και προώθησης προς τα αρδευτικά δίκτυα και τη Μεσαρά).
(β) κατασκευή αγωγού μεταφοράς νερού για την ενίσχυση του Ταμιευτήρα Φανερωμένης.
(γ) κατασκευή αρδευτικού δικτύου σε περιοχές της Π. Ε. Ρεθύμνου (24 νέα ανεξάρτητα υπόγεια δίκτυα, 23 νέες δεξαμενές αναρρύθμισης, 18 ανυψωτικά αντλιοστάσια και 2 προωθητικά αντλιοστάσια).
Σημειώνεται ότι παρά τα όσα αναγράφησαν, ενδεχομένως από κακή πληροφόρηση, ότι στο έργο συμπεριλαμβάνονται αντιπλημμυρικά έργα για τη Μεσαρά, δεν ισχύει. Η αντιπλημμυρική προστασία στη συγκεκριμένη εργολαβία έχει να κάνει με τις κατάντη του φράγματος περιοχές, στην εκβολή, δηλαδή στην περιοχή του Φράγματος, στο Δήμο Αμαρίου και όχι στη Μεσαρά.
Με βάση τις εκτιμήσεις για το εμβληματικό αυτό έργο, η απόδοση του θα αφορά :
(1) Θα αρδεύονται οι Δήμοι Αμαρίου και Αγίου Βασιλείου της Π. Ε. Ρεθύμνου με 62.480 στρέμματα ακαθάριστης αρδευόμενης έκτασης (εκ των οποίων τα 43.500 στρέμματα καθαρή γεωργική γη)
(2) στη Δυτική Μεσαρά θα αρδεύονται μέσω ενίσχυσης του ελλειμματικού ισοζυγίου της περιοχής, εκτάσεις περίπου 48.000 στρεμμάτων, με πρόβλεψη επεκτάσεων (Πιτσίδια, Καμηλάρι, Καλαμάκι, Καστέλι, Πλάτανος, Αντισκάρι, Πηγαϊδάκια, Καλοί Λιμένες) περίπου 27.000 στρεμμάτων ενώ η συνολική δυνατότητα άρδευσης μπορεί να φτάσει στα 106.000 στρέμματα.
Στοιχεία κόστους:
Δαπάνες απαλλοτριώσεων 13,2 εκ. ευρώ
Δαπάνες έργου, συμπεριλαμβανομένων απαλλοτριώσεων (προ Φ.Π.Α.) 137 εκατ. ευρώ
Φ.Π.Α. 33 εκατ. ευρώ
Δαπάνες έργου, συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. 170 εκατ. ευρώ
Προαίρεση 5 εκατ. ευρώ
*** Η προαίρεση αφορά κατασκευή των απαραίτητων φωτοβολταϊκών για την ενεργειακή τροφοδοσία των αντλιοστασίων και προέκυψε από απαίτηση των δανειστριών Τραπεζών.
Διάρκεια κατασκευής του έργου:
5 χρόνια από την υπογραφή της σύμβασης
Πως έχει σήμερα η κατάσταση του έργου
Όπως είπαμε και προλογικά, σύμφωνα με την Νομοθεσία, για να προκηρυχθεί ένα δημόσιο έργο, θα πρέπει :
Να έχουν επικαιροποιηθεί οι μελέτες και τα τεύχη δημοπράτησης (έχουν επικαιροποιηθεί).
Να υπάρχουν εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι (υπάρχουν και ισχύουν μέχρι το 2031).
Να υπάρχει χρηματοδότηση και εγγεγραμμένο ενάριθμο *** στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (*** υπάρχει μεν ενάριθμο, αλλά από 13-12-2024 είναι πρακτικά ανενεργό γιατί ειδική διάταξη δεν επιτρέπει δαπάνες για το έργο, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2025).
Να έχουν κηρυχθεί οι απαλλοτριώσεις (η αρμόδια Υπηρεσία για τις απαλλοτριώσεις (Δ25) δήλωσε ότι αδυνατεί να προχωρήσει στις κηρύξεις (δαπάνη 13,2 εκατ. ευρώ) λόγω της ειδικής διάταξης στο ενάριθμο). Εδώ αν υπήρχε βούληση, θα μπορούσε για να προχωρήσει η δημοπράτηση να πάνε στις εξής εναλλακτικές:
Α) Να ξεκινήσουν οι αποζημιώσεις με το 10% του ποσού των απαλλοτριώσεων στην διαδικασία, περίπου 1,5 εκατομμύριο ευρώ και με παράλληλη δημοσίευση της δημοπράτησης στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ώστε με το που έχουμε έναρξη απαλλοτριώσεων και όχι ολοκλήρωση να έχουμε την δημοπράτηση του έργου και στη συνέχεια να προχωράει η εκταμίευση του υπόλοιπου ποσού για τις απαλλοτριώσεις . Μιλάμε για μόλις 1,5 εκατομμύριο ευρώ για έργο πνοής , όταν η χώρα καλείται να πληρώσει αρχικά για τα σκάνδαλα του ΟΠΕΚΕΠΕ 415 εκατομμύρια ευρώ !!!
Β) Με ειδική νομοθετική ρύθμιση να μην είναι προϋπόθεση οι απαλλοτριώσεις για την δημοπράτηση αλλά μα πάνε σε ένα καθεστώς όπως αυτό των έργων με “σύμβαση παραχώρησης”.
Ήδη η αρμόδια Υπηρεσία για τη δημοπράτηση του έργου ( Δ19) τα έχει όλα έτοιμα για να προκηρύξει άμεσα το διαγωνισμό.
Δηλαδή, έχει γίνει από Τεχνικό Σύμβουλο η επικαιροποίηση των μελετών, η σύνταξη των τευχών δημοπράτησης και η επικαιροποίηση και σύνταξη νέων κτηματολογικών πινάκων και διαγραμμάτων και έχουν σταλεί οι εκτιμήσεις των ακινήτων στην Δ25.
Η πληροφορία, που μάλλον σκοπίμως διοχετεύτηκε για να προκαλέσει σύγχυση,άρα και νέες καθυστερήσεις, ότι η δημοπράτηση καθυστερεί γιατί δήθεν εκκρεμούν οι κτηματογραφήσεις οι οποίες δήθεν θα ολοκληρωθούν σε ένα πεντάμηνο, δεν ισχύει οι σχετικές απαντήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών αποδεικνύουν ότι οι κτηματογραφήσεις έχουν ολοκληρωθεί.
Οι κτηματογραφήσεις βεβαίως και έχουν γίνει, όλοι οι ιδιοκτήτες απαλλοτριωμένων εκτάσεων το γνωρίζουν αυτό, έχει γίνει η επικαιροποίηση και σύνταξη νέων κτηματολογικών πινάκων και διαγραμμάτων από Τεχνικό Σύμβουλο, από πέρυσι, και έχουν μάλιστα αποσταλεί οι Εκθέσεις Εκτίμησης του Ανεξάρτητου Ορκωτού Εκτιμητή, από τη Δ19 στη Δ25 του Υπουργείου Υποδομών. Κάποιες ενδεχόμενες διορθώσεις στους κτηματολογικούς πίνακες που εκκρεμούν, κατόπιν αιτήσεων των ιδιοκτητών ή στο πλαίσιο υλοποίησης της μελέτης εφαρμογής του έργου, δεν αποτελούν αιτία της καθυστέρησης στην κήρυξη των απαλλοτριώσεων, αλλά αποτέλεσμα της καθυστέρησης, καθώς τα θέματα αυτά θα κριθούν αντίστοιχα στο δικαστήριο και σε μεταγενέστερη χρονικά φάση και σε κάθε περίπτωση δεν αποτελούν κώλυμα για την εξέλιξη της δημοπράτησης του έργου.
Η ιστορική εξέλιξη της δημοπράτησης του έργου , που ακόμη είναι στον ... «αέρα»
Μια ιστορική αναδρομή στη διαχείριση των διαδικασιών δημοπράτησης του έργου, αναδεικνύει το πραγματικό πρόβλημα και τα συμφέροντα τελικά, που 6 μήνες μετά την εξαγγελία του Πρωθυπουργού στο Ρέθυμνο, είναι στον «αέρα» με συνέπεια Υπουργεία και συνεργάτες του, να εκθέτουν τον ίδιο
Α) Αρχικά το έργο υπαγόταν στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το οποίο είχε ολοκληρώσει τις μελέτες από το 2017.
Οι προμελέτες και οριστικές μελέτες είχαν εκπονηθεί και εγκριθεί από το Αγροτικής Ανάπτυξης (στο διάστημα από το 2010 έως το 2017).
Β) Το Μάρτιο 2018, έπειτα από αίτημα της Περιφέρειας Κρήτης, χαρακτηρίστηκε με Υπουργική Απόφαση, ως έργο Εθνικού Επιπέδου και εντάχθηκε στον προγραμματικό σχεδιασμό του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
Γ) Το Μάιο 2018 το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων διαβίβασε τη μελέτη του έργου στο Υπουργείο Υποδομών, η οποία έχρηζε επικαιροποίησης (λόγω τροποποιήσεων στον Κανονισμό Τεχνολογίας Σκυροδέματος, απαιτήσεων Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων, πρόβλεψης Συστήματος Αυτοματισμού και Παρακολούθησης scada, προσαρμογής σε νέα τιμολόγια και νέες τεχνικές προδιαγραφές).
Δ) Το Νοέμβριο 2019 η αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για τη δημοπράτηση του έργου (Δ19) σε ενημερωτικό σημείωμα προς την πολιτική ηγεσία του οικείου Υπουργείου είχε καταθέσει χρονοδιάγραμμα απαιτούμενων ενεργειών μέχρι τη σύμβαση κατασκευής έργου. Ενδεικτικά τα ορόσημα, σύμφωνα με την Αναθέτουσα Αρχή:
Έγκριση επικαιροποίησης μελετών και τευχών δημοπράτησης : 19-06-2020
Κήρυξη απαλλοτρίωσης : 01/10/2020 (με την υποσημείωση ότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση)
Συζήτηση στο αρμόδιο δικαστήριο της διαδικασίας απαλλοτρίωσης του άρθρου 7α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων : 01/04/2021
Έγκριση τευχών δημοπράτησης : 01/04/2021 (με την υποσημείωση ότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση)
Αποστολή προκήρυξης στην εφημερίδα της Ε.Ε. (έναρξη δημοπράτησης) : 10-04-2021
Υπογραφή εργολαβικής σύμβασης: 31-12-2022 (δηλαδή δεκαοκτώ μήνες μετά την έναρξη δημοπράτησης του έργου)
Το χρονοδιάγραμμα έπεσε τελείως έξω , σε ένα πράγμα όμως ήταν αληθινό: Στην υποσημείωση ότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση. Αυτοί που συνομιλούσαν με τις Υπηρεσίες, οι πολιτικοί προϊστάμενοι δηλαδή και όφειλαν να πάρουν τις αποφάσεις, φαίνεται εκ του αποτελέσματος, πως ήταν ή αδιάφοροι ή διατακτικοί.
Η χρηματοδότηση του έργου πρακτικά πάει στην επόμενη τετραετία. Δηλαδή τα χρήματα του προϋπολογισμού, μπορεί να βρεθούν κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη προγραμματική περίοδο του ΕΠΑ (2026-2030). Μπορεί την 01-01-2026 αλλά μπορεί και την 31-12-2030!
Ε) Από το 2019 πέρασαν 5 κοντά χρόνια. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, από τη μία επιδεινώθηκαν οι υδροδοτικές συνθήκες, από την άλλη βομβαρδιζόμασταν ακατάπαυστα από υποσχέσεις Υπουργών ότι, το Φράγμα Πλατύ επρόκειτο να δημοπρατηθεί μέχρι τέλους του τρέχοντος έτους ή μέσα στο επόμενο εξάμηνο, , αλλά από εξάμηνο σε εξάμηνο, πέρασε μία πενταετία.
Όμως, μέχρι το καλοκαίρι 2021 είχαν προχωρήσει ικανοποιητικά από το αρμόδιο Υπουργείο, τόσο η επικαιροποίηση των μελετών όσο και οι απαιτούμενες διαδικασίες για τις απαλλοτριώσεις. Μάλιστα, είχε εκδοθεί η απαιτούμενη Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου για την υπαγωγή του έργου στο 7α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων και είχε ανατεθεί η Εκτίμηση των απαλλοτριούμενων ακινήτων μέσω Τεχνικού Συμβούλου.
Από εκεί και πέρα όμως, για να προχωρήσουν οι απαλλοτριώσεις θα έπρεπε να έχει ληφθεί μέριμνα για να βρεθούν τα κονδύλια για την πληρωμή τους. Όπως βεβαίως και για τη χρηματοδότηση ολόκληρου του έργου. Είναι εντυπωσιακό ότι, το συγκεκριμένο έργο, που ήταν τόσο ώριμο δεν εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης. Πιο εντυπωσιακό είναι ότι, δεν υπάρχει καμία επίσημη καταγραφή διεκδίκησης των Υπουργών και τοπικών Κυβερνητικών Βουλευτών εκείνης της περιόδου, για την ένταξη του στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Αλλά το πιο εντυπωσιακό όλων, είναι η ευκολία με την οποία εντάχθηκαν, εκείνη την περίοδο στο Ταμείο Ανάκαμψης άλλα έργα, όχι τόσο ώριμα, τα οποία σήμερα απεντάσσονται φορτώνοντας επιπλέον τον κρατικό προϋπολογισμό εκτοπίζοντας άλλες δαπάνες, που κρίνονται πιο “ελαστικές”.
Ζ) Στις 16-02-2024 , το κράτος κατέφυγε σε δανεισμό και υπεγράφη δανειακή σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και Τράπεζας Ανάπτυξης Συμβουλίου της Ευρώπης (ύψους 160 εκ. ευρώ). Έλειπαν, όμως ακόμη 33 εκ. ευρώ, τα οποία αντιστοιχούσαν στο Φ.Π.Α. του έργου, ποσό μη επιλέξιμο για τις Τράπεζες. Όσο υπήρχε το έλλειμμα της απαιτούμενης χρηματοδότησης κατά 33 εκ. ευρώ, ήταν αδύνατο να δημοπρατηθεί το έργο, παρόλο που είχε καταρτιστεί δανειακή σύμβαση (για το υπόλοιπο ποσό των 160 εκ. ευρώ) και παρά το πανηγυρικό κλίμα για την άμεση δημοπράτηση του έργου.
Οι εξελίξεις τις τελευταίας διετίας
Αναλύοντας τις εξελίξεις γύρω από το έργο για το φράγμα Πλατύ Ποταμού:
Α) Στις 17-05-2024, ο αρμόδιος Υφυπουργός Υποδομών (Ταχιάος) μετέβη στο Δήμο Αμαρίου, Π.Ε. Ρεθύμνου, για να παρουσιάσει επί τόπου τη μελέτη του έργου στους δημότες και ανακοίνωσε δημοπράτηση μέχρι το τέλος του 2024, αυτό δεν τηρήθηκε.
Β)Στις 31-10-2024 το Υπουργείο Υποδομών απαντά σε κοινοβουλευτική ερώτηση ότι η δημοπράτηση του έργου δεν μπορεί να γίνει όσο εκκρεμεί η εγγραφή νέου εναρίθμου στο Π.Δ.Ε. ποσού 200 εκατ. ευρώ, γιατί το Φ.Π.Α. του ποσού των δανείων δεν ήταν επιλέξιμο από τις Τράπεζες και ότι εκτιμώμενος χρόνος δημοπράτησης του έργου ήταν β’ τρίμηνο 2025, κάτι που δεν βγαίνει με τίποτα.
Γ) Στις 12-12-2024 ο Πρωθυπουργός έρχεται επικεφαλής πολυμελούς κυβερνητικού κλιμακίου σε εκδήλωση για την Περιφερειακή Ανάπτυξη στο Ρέθυμνο συμπεριλαμβανομένου του αρμόδιου Υπουργού Υποδομών (Σταϊκούρα). Εκεί ο Πρωθυπουργός μίλησε με ενθουσιασμό για το Φράγμα Πλατύ και ανακοίνωσε ότι θα λειτουργεί σε 5 χρόνια, κάτι που σήμαινε δημοπράτηση του έργου την επόμενη μέρα (λαμβανομένης υπόψη της 5ετούς διάρκειας κατασκευής του). Μάλιστα σύμφωνα με τον τοπικό τύπο της εποχής, ο Σταϊκούρας ανέφερε στην ίδια εκδήλωση ότι μέχρι Μάρτιο 2025 θα έχουμε υπογραφή σύμβασης, ΚΑΤΙ ΤΟ ΟΠΟΙΟ, ΟΜΟΙΩΣ, δεν ισχύει.
Δ) Στις 13-12-2024 (μία μέρα μετά τις εξαγγελίες του Ρεθύμνου) εγκρίνεται από το Υπουργείο Οικονομικών η εγγραφή εναρίθμου του έργου στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ύψους 195 εκατ. ευρώ, κάτι το οποίο ήταν καταρχάς ευχάριστο, γιατί φαίνεται ότι βρέθηκαν τα 33 εκ. του Φ.Π.Α. Το παράδοξο και εντελώς μυστήριο ήταν ότι, με την ίδια απόφαση, εισήχθη ειδική διάταξη, που στην ουσία το απενεργοποίησε και πάγωσε κάθε παραπέρα διαδικασία δημοπράτησης του έργου ακόμη και εντός του επομένου έτους (2025) (!!!). Συγκεκριμένα μπήκε ο όρος της μηδενικής επιλέξιμης δημόσιας δαπάνης και απαγόρευσης ανάληψης νομικών δεσμεύσεων κατά τη διάρκεια της περιόδου ΕΠΑ 2021-2025. Η ανάληψη νομικών δεσμεύσεων και οι δαπάνες του έργου, μεταφέρθηκαν, με μια μονοκοντυλιά, στην επόμενη προγραμματική περίοδο ΕΠΑ (δηλαδή ΕΠΑ 2026-2030).
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, την 13-12-2024 (μία μέρα μετά από τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού) το έργο μπήκε (για τουλάχιστον όλο το 2025) στην (βαθιά) κατάψυξη, με απόφαση της Κυβέρνησης, αφού: η χρηματοδότηση του έργου ήταν μη διαθέσιμη σίγουρα μέχρι την 31-12-2025 (και μετά βλέπουμε).οι απαλλοτριώσεις του έργου δεν μπορούν να γίνουν μέχρι 31-12-2025 (και μετά βλέπουμε). Ο διαγωνισμός του έργου δεν μπορεί να γίνει μέχρι την 31-12-2025 (δηλαδή πριν την κήρυξη των απαλλοτριώσεων). Η χρηματοδότηση του έργου πρακτικά πάει στην επόμενη τετραετία. Δηλαδή τα χρήματα του προϋπολογισμού, μπορεί να βρεθούν κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη προγραμματική περίοδο του ΕΠΑ (2026-2030). Μπορεί την 01-01-2026 αλλά μπορεί και την 31-12-2030!!!
Δεν επιβεβαιώνεται μέχρι στιγμής η διαβεβαίωση που διαβάσαμε προσφάτως σε δηλώσεις στον τοπικό τύπο (και έχει προκαλέσει σύγχυση) ότι δήθεν, οι απαλλοτριώσεις θα κηρυχθούν μέσα στο επόμενο εξάμηνο, τουλάχιστον με βάση τα έως τώρα διαθέσιμα στοιχεία. Αν παρ’ όλ’ αυτά οποιοδήποτε πρόσωπο διαθέτει έγγραφα που μας διαφεύγουν ή άλλα σχετικά τεκμήρια, το καλούμε να τα καταθέσει στο δημόσιο διάλογο προς αντίκρουση των δικών μας στοιχείων.
Ε) Το Μάρτιο του 2025 (3 μήνες μετά την εισαγωγή της ειδικής διάταξης στο ενάριθμο) η Υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών που είναι αρμόδια για τις απαλλοτριώσεις (Δ25) ανακοίνωσε προς πάσα κατεύθυνση ότι, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες κήρυξης των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων, είναι απαραίτητη η ένταξη διακριτού εναρίθμου για τις δαπάνες απαλλοτριώσεων (13,2 εκατ. ευρώ).
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι:
Αυτή τη στιγμή όλη η γραφειοκρατική μηχανή, είναι εγκλωβισμένη σε ένα αστερίσκο που τέθηκε την 13-12-2024 από το Υπουργείο Οικονομικών και δεν διατίθεται ποσό 13,2 εκατ. ευρώ για να γίνει η κήρυξη των απαλλοτριώσεων, ώστε να προχωρήσουμε στη συνέχεια στη δημοπράτηση.
Αυτό είναι το αγκάθι, στη δημοπράτηση, και θα πρέπει να το μάθουν όλοι ότι, μέχρι το τέλος του 2025 (και βλέπουμε για πιο μετά) η αρμόδια Υπηρεσία αρνείται να προχωρήσει στις απαλλοτριώσεις (13,2 εκατ. ευρώ) λόγω του αστερίσκου στο ενάριθμο. Ο διαγωνισμός αν δεν υπήρχε αυτό το εμπόδιο των απαλλοτριώσεων, θα μπορούσε να ξεκινήσει άμεσα, γιατί μέχρι να ολοκληρωθεί και να υπάρχει νέα νομική δέσμευση (σε ένα εξάμηνο τουλάχιστον) θα έχει παρέλθει ο χρονικός περιορισμός του αστερίσκου (και ελπίζουμε να μην τεθεί νέος στο πλαίσιο του ΕΠΑ 2026-2030).
Ζ) Τον Απρίλιο του 2025, η Δ19 σε μία προσπάθεια διοικητικής επίλυσης πρότεινε να οριστεί διαφορετικό ενάριθμο για τις απαλλοτριώσεις, προκειμένου αυτές να συντελεστούν με το άρθρο 7α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων. Επίσης, μπήκε στη συζήτηση η άποψη ότι, οι απαλλοτριώσεις μπορούν να ξεκινήσουν με την άμεση εξασφάλιση του 10% των πιστώσεων, δηλαδή ποσού 1,3 εκατ. ευρώ.
Η)Στις 11 Ιουνίου 2025, η Δ19 ανέφερε ότι η δημοπράτηση του έργου θα μπορούσε να γίνει Δ' εξάμηνο του 2025, εφόσον κηρυχθούν οι απαλλοτριώσεις.
Θ) Την 13 Ιουνίου 1015, το Υπουργείο Οικονομικών απάντησε σε Κοινοβουλευτική ερώτηση, της βουλευτού Ηρακλείου Ελένης Βατσινά ότι :
Εκτελεί στη βάση υποβληθέντων αιτημάτων των φορέων τα οποία εξετάζονται αρμοδίως χωρίς καθυστερήσεις. Για το συγκεκριμένο έργο δεν υπάρχει αίτημα αύξησης πιστώσεων σε εκκρεμότητα στο Υπουργείο Οικονομικών για τα αιτήματα πιστώσεων, τον σχεδιασμό, την ολοκληρωμένη αποτύπωση και την πορεία υλοποίησης των συναφών πολιτικών και δράσεων, την δημοπράτηση των έργων, τη διενέργεια των διαγωνισμών, τη διαδικασία κήρυξης των απαιτούμενων απαλλοτριώσεων και οτιδήποτε σχετικό με την υλοποίηση του φυσικού αντικειμένου του έργου, αρμόδιοι είναι οι οικείοι φορείς πολιτικής και χρηματοδότησης των έργων (εν προκειμένω το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών). Πρόκειται για μία ακόμη παρτίδα πιγκ-πογκ “ανεύθυνων” αλλά αρμοδίων στελεχών της πυραμίδας της εκτελεστικής εξουσίας.
Η δημοπράτηση του έργου που τα μέσα της δεκαετίας του 1950 (τύφλα να έχει ο ΒΟΑΚ) συζητιέται, τώρα κολλάει σε έναν αστερίσκο που μπήκε την 13-12-2024, μια ημέρα μετά την δέσμευση από το Ρέθυμνο του Κυριάκου Μητσοτάκη και στον οποίο αστερίσκο στηρίζεται η αρμόδια Υπηρεσία (Δ25) για να μην προβεί στις απαιτούμενες απαλλοτριώσεις.
Κρίσιμα ερωτήματα που βγάζουν “μάτι”
Σε μια υπόθεση που τείνει να εξελιχθεί σε “οπερέτα” εκθέτοντας μέσω υπουργών και επιτελικών συμβούλων, προσωπικά τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, τα ερωτηματικά που προστίθενται, είναι εξίσου αποκαλυπτικά:
1) Πότε αντελήφθησαν τα Υπουργεία ότι λείπει το κονδύλιο των 33 εκατομμυρίων ευρώ για το Φ.Π.Α.; Τι έκαναν για αυτό;
2) Γιατί δεν προστάτεψε κανείς τον Πρωθυπουργό στις 12-12-2024 όταν ανακοίνωνε το έργο από το Ρέθυμνο; Ποιος του απέκρυψε ότι τότε δεν υπήρχε το απαιτούμενο νέο ενάριθμο (που είναι προαπαιτούμενο για τη δημοπράτηση του έργου);
3) Γιατί μπήκε ο αστερίσκος που παγώνει τη δημοπράτηση του έργου (τουλάχιστον για όλο το 2025) μία μέρα μετά την εξαγγελία της δημοπράτησης του έργου από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό;
4) Ποιος κρύβεται πίσω από την καθυστέρηση ενός τόσο σημαντικού έργου που θα αρδεύσει χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, με νερό που πάει χαμένο στη θάλασσα;
5) Ποιον εξυπηρετεί η καθυστέρηση στη δημοπράτηση ενός τόσο εμβληματικού έργου που έχει προκαλέσει δεκάδες συσκέψεων και εκδηλώσεων από τους τοπικούς φορείς και τόσο πολύ προσδοκά η τοπική Κοινωνία;
6) Γιατί δεν μπορούν να βρεθούν άμεσα, έστω 13,2 εκατ. ευρώ για την άμεση κήρυξη των απαλλοτριώσεων για ένα έργο στο οποίο έχει μπει σημαιοφόρος, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός και τη στιγμή που τα έσοδα του Κράτους δείχνουν υπερπλεόνασμα, ήδη από τους πρώτους μήνες του 2025;
7) Τι φαύλος κύκλος είναι αυτός να απεντάσσονται έργα από το Ταμείο Ανάκαμψης και να φορτώνονται στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων πετώντας έξω άλλα έργα που είχαν παραλειφθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης;; Υπάρχει εντέλει η σκέψη (στο πίσω μέρος του μυαλού κάποιων) ότι το Φράγμα Πλατύ δεν είναι πρώτη προτεραιότητα; Αν είναι έτσι, ας μας το πουν! Και σε εμάς, αλλά και στον Πρωθυπουργό.
8) Ποιος μας εγγυάται ότι το υπόλοιπο ποσό του δανείου των 160 εκατ. από τις Τράπεζες, θα μπορεί να περιμένει, μέχρι να ξεπαγώσει η διαδικασία και δεν θα χαθεί κι αυτό στο τέλος; Για να λάβουμε αυτό το δάνειο δεν είχαμε δεσμευτεί για συγκεκριμένη ημερομηνία δημοπράτησης του έργου;
9) Ποιες οι συνέπειες της μη έγκαιρης αξιοποίησης του δανειακού κεφαλαίου; Ποιον θα επιβαρύνουν οι τόκοι και τα πανωτόκια για την αποπληρωμή τους, αν όχι τον Έλληνα φορολογούμενο;
10) Μήπως τα χρήματα έχουν εκταμιευθεί σε αλλότρια έργα και παίζουν καθυστέρηση για να τα βρουν τώρα από αλλού και να τα βάλουν;
11) Θα είναι ένας ακόμη κυβερνητικός κόλαφος, πως το Φράγμα Πλατύ ποταμού, το έργο που εδώ και 75 χρόνια είναι στην αναμονή, θα ξαναπάει στις ελληνικές καλένδες, και ότι τελικά πληρώθηκαν χωρίς λόγο τόσοι μελετητές και σύμβουλοι για την προετοιμασία του διαγωνισμού;
12) Μήπως έτσι ένα εμβληματικό έργο για την Κρήτη για το Ρέθυμνο και την Μεσαρά, έχει απλά μετατραπεί σε μία επικοινωνιακή “φούσκα” για τους πολίτες του νησιού, αλλά να μπορούν την ίδια ώρα να μοιραστούν λεφτά σε μελετητές και συμβούλους και τελικά η μελέτη θα μείνει να αραχνιάζει σε ένα κεντρικό τερματικό στην εποχή της της “ηλεκτρονικής διακυβέρνησης” του Υπουργείου Υποδομών;
13) Αυτό το περίφημο δάνειο από τις Ευρωπαϊκές Τράπεζες, είναι δυνατόν να καταντάει απλά μία μεθόδευση γραφειοκρατικών καναλιών και δικτύων, ως επίφαση χρηματοδοτικής εξασφάλισης του έργου, για τη νομιμοποίηση της μελετητικής προετοιμασίας και συνεπαγόμενης αμοιβής του μελετητικού λόμπι;
Εμείς πάντως δυσκολευόμαστε 6 μήνες μετά να δεχτούμε πως ο Πρωθυπουργός είχε κάτι τέτοιο υπόψη του, όταν εξήγγειλε τη δημοπράτηση του έργου, στις 12-12-2024 από το Ρέθυμνο. Είναι δυνατόν να γνώριζε ότι την επόμενη μέρα, της εξαγγελίας του, στις 13 Δεκεμβρίου, ένα περίεργο σύστημα στις παρυφές ή και τα ενδότερα του «επιτελικού κράτους» θα πάγωνε το διαγωνισμό για όλο το 2025, εκθέτοντας τον και προσωπικά στους πολίτες της Κρήτης. Άρα και ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα πρέπει με πράξεις να απαντήσει στους Κρητικούς:
(α) Όταν ανακοίνωνε τη δημοπράτηση του έργου, ήταν ενήμερος ότι δεν υπήρχε ενάριθμο που είναι προαπαιτούμενο για την ένταξη του έργου;;
(β)Γιατί μπήκε ο αστερίσκος που παγώνει τη δημοπράτηση μία μέρα μετά την εξαγγελία της δημοπράτησης του έργου από τον ίδιο;
(γ) Θα δώσει εντολή ως Πρωθυπουργός να ξεμπλοκάρει άμεσα το κονδύλιο των απαλλοτριώσεων (13,2 εκατ. ευρώ) για να ξεκινήσει ο διαγωνισμός του έργου;
Οποιαδήποτε άλλη απάντηση απλά θα αποτελεί υπεκφυγή σε ένα σκηνικό που μετά από διαδρομή 75 χρόνων θα αποτελεί “οπερέτα” ολκής.
