Μπορεί να χρειάστηκε να προηγηθεί ένα ισχυρό ταρακούνημα του Εγκέλαδου, αλλά να που, έστω κι έτσι, με έναυσμα δηλαδή τον καταστροφικό σεισμό του Σεπτεμβρίου του 2021, που είχε ως επίκεντρο το Αρκαλοχώρι, δρομολογείται επιτέλους με κοινή προσπάθεια Δήμου Μινώα Πεδιάδας, Περιφέρειας Κρήτης, υπουργείου Πολιτισμού και Πολυτεχνείου Κρήτης η συντήρηση-αναστήλωση του ιστορικού, ενετικού γεφυριού στο Δεμάτι του δήμου Μινώα Πεδιάδας!
Ή, για να είμαστε απόλυτα ακριβείς, δρομολογείται το πρώτο σημαντικό βήμα με τη διερεύνηση της κατάστασης του γεφυριού, των προβλημάτων και των παρεμβάσεων που πρέπει να υλοποιηθούν...
Το πανέμορφο γεφύρι, που θεωρείται ότι πρωτο-οικοδομήθηκε από τους Ενετούς στα μέσα του 13ου αιώνα, ως πέρασμα για τον ποταμό Αναποδάρη, με το υπουργείο Πολιτισμού να θεωρεί πάντως ως επίσημη χρονική περίοδο οριστικής διαμόρφωσης της οικοδόμησής του το 1840, δεν έχει υποστεί ποτέ αναστηλωτικές παρεμβάσεις... Το πέτρινο τετράτοξο γεφύρι, το οποίο γεφυρώνει τον Αναποδάρη, συνδέοντας τα χωριά Δεμάτι, Φαβριανά και Καστελιανά, και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 2001, δεσπόζει ακόμα αγέρωχο, συνεχίζοντας να αποτελεί μέσο διέλευσης για τους κατοίκους και τους διερχόμενους. Όμως έχει υποστεί φθορές από το πέρασμα του χρόνου, που έχουν δεδομένα επιδεινωθεί μετά τον καταστροφικό σεισμό του Σεπτεμβρίου του 2021 και των σεισμικών δονήσεων που ακολούθησαν, ενώ έχει δεχτεί πιέσεις και από τα πλημμυρικά φαινόμενα στον ποταμό.
Ήδη από το καλοκαίρι του 2021 ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας είχε ζητήσει, μέσω επιστολής του, από την Εφορία Αρχαιοτήτων την εκτέλεση αναστηλωτικών παρεμβάσεων για την προστασία και ανάδειξη της πιο όμορφης γέφυρας στο νησί μας.
Έστω και με αρκετή καθυστέρηση, και με φόντο την ανησυχία για τη στατική κατάσταση και ασφάλεια της γέφυρας-μνημείου μετά τον σεισμό του Σεπτεμβρίου του 2021, φαίνεται ότι έφτασε το πλήρωμα του χρόνου για να μπει στις ράγες μια οργανωμένη παρέμβαση, με τους εμπλεκόμενους φορείς να ενώνουν τώρα δυνάμεις.
Δήμος Μινώα Πεδιάδας, Περιφέρεια Κρήτης, υπουργείο Πολιτισμού και Πολυτεχνείο Κρήτης προχωρούν το διάστημα αυτό στην έγκριση σύναψης προγραμματικής σύμβασης (ήδη άναψε το “πράσινο φως” από το Περιφερειακό Συμβούλιο) για την εκπόνηση του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο “Εκπόνηση Ερευνητικού Προγράμματος για την εξασφάλιση της δομικής ακεραιότητας και τη συντήρηση της γέφυρας στο Δεμάτι στον δήμο Μινώα Πεδιάδος, μετά τον σεισμό του Σεπτεμβρίου 2021”.
Όπως αναφέρεται στο σχέδιο της προγραμματικής σύμβασης, σκοπός του έργου που αφορά τη γέφυρα στο Δεμάτι είναι η επιστημονική διερεύνηση και διάγνωση των αιτιών εμφάνισης και εξέλιξης συνολικά των δομικών βλαβών της, η τεκμηρίωση των βλαβών και η παθολογία που προκλήθηκε λόγω της σεισμικής δραστηριότητας του Σεπτεμβρίου 2021, καθώς και η πρόταση των απαιτούμενων ενισχυτικών μέτρων για τη βελτίωση της σεισμικής συμπεριφοράς τους, σε συνδυασμό με τη θεμελίωσή της.
Για τον λόγο αυτό, θα γίνουν οι απαραίτητες εργασίες για τον ακριβή προσδιορισμό των γεωτεχνικών, γεωμετρικών, μηχανικών και δυναμικών χαρακτηριστικών της και της θεμελίωσής της, χρησιμοποιώντας τις πλέον σύγχρονες θεωρήσεις και βέλτιστες πρακτικές διεθνώς. Ως απόρροια των ερευνητικών εργασιών, θα ακολουθήσει η παραγωγή σειράς ολοκληρωμένων προτάσεων για την αποκατάσταση και ενίσχυση του φέροντος οργανισμού της.
Στη συνέχεια, με βάση τα αποτελέσματα των ερευνητικών δράσεων και προτάσεων, θα ακολουθήσει ο σχεδιασμός της σειράς των απαιτούμενων εργασιών που πρέπει να σχεδιαστούν, προγραμματιστούν και υλοποιηθούν μετά το πέρας του προτεινόμενου ερευνητικού έργου, ώστε να καταρτιστεί πρόγραμμα επεμβάσεων για την αποκατάσταση του μνημείου. Οι προτάσεις αυτές, λόγω της καινοτομίας τους, εκτός από τον εκτενή εργαστηριακό έλεγχο, θα ελεγχθούν περαιτέρω με πιλοτικές εφαρμογές από το Πολυτεχνείο Κρήτης, σύμφωνα με τα ισχύοντα πρωτόκολλα από τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με την πολιτιστική κληρονομιά. Στα παραπάνω θα στηριχθούν οι εργασίες σύνταξης των μελετών από τους αρμόδιους φορείς, με τη συνδρομή της Υπηρεσίας Νεότερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων (ΥΝΜΤΕ Κρήτης). Τα παραδοτέα θα κατατεθούν στην Υπηρεσία Νεότερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων (ΥΝΜΤΕ Κρήτης), και θα ελεγχθούν από τα αρμόδια όργανα του ΥΠΠΟΑ, ως τελική πρόταση για την αποκατάσταση.
Η σκοπιμότητα του έργου συνίσταται αφενός στην υψηλή αναγκαιότητα για την άμεση αποκατάσταση και τη στατική ενίσχυση της κατασκευής, που αποτελεί για τους κατοίκους της περιοχής μέσο διέλευσης του ποταμού Αναποδάρη, και αφετέρου στη διάσωση και την προστασία του ιστορικού αυτού μνημείου. Επισημαίνεται ότι με τη με αριθ. Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3106/62325 (ΦΕΚ: 1617/Β/06-12-2001) αποφασίστηκε ο χαρακτηρισμός της γέφυρας του ποταμού Αναποδάρη “Παλιοκαμάρα” στο χωριό Δεμάτι του ν. Ηρακλείου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου και έργου τέχνης, και συγκαταλέχθηκε έκτοτε στην κατηγορία των Νεότερων Μνημείων.
Οι ενέργειες που θα γίνουν στο γεφύρι
Το φυσικό αντικείμενο του έργου περιλαμβάνει τις κάτωθι διερευνητικές εργασίες:
- Γεωλογική και γεωτεχνική διερεύνηση του υπεδάφους,
- Τοπογραφική και σύνθετη γεωδαιτική-εικονοληπτική αποτύπωση του μνημείου.
- Διερεύνηση αντοχών λίθων και σύστασης κονιαμάτων.
- Μέτρηση των δυναμικών χαρακτηριστικών του μνημείου.
- Αποτίμηση σεισμικού κινδύνου στη θέση του μνημείου.
- Αρχιτεκτονική αποτύπωση, κατασκευαστική ανάλυση και ιστορική τεκμηρίωση.
- Διερεύνηση της στατικής επάρκειας και επιλογή δομητικών επεμβάσεων στερέωσης-ενίσχυσης.
- Ενόργανη παρακολούθηση του μνημείου.
- Διάχυση της μεθοδολογίας και των πρωτότυπων στοιχείων της έρευνας.
Ο συνολικός προϋπολογισμός για την υλοποίηση του έργου της παρούσας Προγραμματικής Σύμβασης ανέρχεται στο ποσό των 157.402,50 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΕΛΚΕ και του ΦΠΑ 24% (ποσό ύψους 78.701,25 € από το ΥΠΠΟΑ και 78.701,25 € από την Περιφέρεια Κρήτης).
