Το μαρτύριο της κατοχής και η σθεναρή αντίσταση των Κρητικών, ξυπνούν, 80 και πλέον χρόνια μετά, μέσα από τις αφηγήσεις των ανθρώπων οι οποίοι βίωσαν την φρίκη. Μέχρι και σήμερα τους «στοιχειώνουν» μνήμες αβάσταχτες.
Το ημερολόγιο έγραφε 28 Οκτωβρίου 1940, και ο 12χρονος - τότε- Νίκος Παπαδάκης από το χωριό Διαβαϊδέ, θυμάται τη στιγμή που κηρύχθηκε ο πόλεμος. Οι καμπάνες αρχίσαν να χτυπούν... και έπειτα ακολούθησε η επιστράτευση...
Κακουχίες, φόβος, πείνα. Τα υπάρχοντα των ανθρώπων, οτιδήποτε είχε αξία, άνηκε πλέον στο κατακτητή. Όπως εξιστορεί, ο ίδιος ως παιδί έζησε την καταναγκαστική εργασία. Ήταν ο μοναδικός τρόπος να εξασφαλίσει λίγα όσπρια ή λαχανικά.
Μια μνήμη που δεν σβήνει από το μυαλό του κ. Νίκου, είναι ο πυροβολισμός που δέχθηκε ο πατέρας του από τους Γερμανούς, όταν τρεις στρατιώτες μπήκαν αιφνιδιαστικά στο σπίτι τους. Όμως ευτυχώς κατάφερε να επιζήσει.
Τον Ιούνιο του 1943 ιδρύθηκε η Εθνική Οργάνωση Κρήτης. Ο Μιχάλης Κουτσαντώνης, 13 ετών τότε, ζούσε με την οικογένειά του στο Μπιτζαριανό, κοντά στο Καστέλλι Πεδιάδος. Γονείς και παιδιά εντάχθηκαν στην ΕΟΚ και κάπως έτσι ξεκίνησε η αντιστασιακή τους δράση.
Τα αντίποινα απάνθρωπα για κάθε μια πράξη αντίστασης...
Μια ζωή με πένθος και τραύμα.... Χρέος, ατομικό, εθνικό και ηθικό, αποτελεί η διατήρηση της συλλογικής μνήμης. Για να μη σβήσει ποτέ ο αγώνας των ανθρώπων που έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση.
