Στα βάθη των ελληνικών θαλασσών κρύβονται πολύτιμοι πολιτισμικοί θησαυροί. Οι καταδυόμενοι αρχαιολόγοι φέρνουν στο “φως” αυτούς τους βυθισμένους θησαυρούς, που συνθέτουν το ιστορικό και πολιτισμικό “παζλ” ενός τόπου. Ναυάγια, κτήρια και πολλά άλλα ευρήματα που εδώ και πολλά χρόνια έχουν “παγώσει” στον βυθό της θαλάσσης.
Η Ελλάδα, και πόσω μάλλον η Κρήτη, είναι ένα γόνιμο έδαφος, με τεράστιο υποθαλάσσιο πλούτο. Ένας πλούτος που μπορεί, με το πέρασμα του χρόνου, να αναδείξει μέχρι και τη δημιουργία επισκέψιμων για το κοινό υποθαλάσσιων αρχαιολογικών χώρων.
Η κάμερα της εκπομπής “Καλό Μεσημέρι” της “ΚΡΗΤΗ TV”, στα πλαίσια της ειδικής στήλης “Προσωπογραφίες”, συνάντησε τον Θεοτόκη Θεοδούλου, καταδυόμενο αρχαιολόγο και προϊστάμενο στο γραφείο Κρήτης της Εφορίας Ενάλιας Αρχαιολογίας, ο οποίος αποκάλυψε... τα “μυστικά” της ενάλιας αρχαιολογίας, καθώς και την προσωπική-βιωματική εμπειρία του γύρω από ένα επάγγελμα που... σπανίζει.
* Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τον κόσμο της ενάλιας αρχαιολογίας;
«Η επιλογή της ενασχόλησης με την ενάλια αρχαιολογία προέκυψε αρχικά τυχαία! Γιατί ήταν ένα αντικείμενο που δεν είχαμε κάποια ενημέρωση γι’ αυτό στο Πανεπιστήμιο. Όταν κάποια στιγμή είδα μια ανακοίνωση για εισαγωγή στην υποβρύχια αρχαιολογία και απόκτηση του παιδαγωγικού πτυχίου που χρειαζόταν για να ασχοληθεί κανείς με αυτό, επέλεξα να αλλάξω το διδακτορικό μου, από την Αρχιτεκτονική στην υποβρύχια αρχαιολογία, επιλέγοντας ένα ναυτικό θέμα. Από τότε επεδίωξα και τελικά κατάφερα να μπω στην Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων. Η ενάλια αρχαιολογία συνδέεται με αυτό το συλλογικό υποσυνείδητο της ναυτικής παράδοσης αυτού του τόπου... έχει αυτό το περαιτέρω της αισθαντικής εμπειρίας της ενασχόλησης με αυτό το πολύ ιδιαίτερο αντικείμενο».
* Τι ξεχωριστό διαθέτει ο χώρος και η εξειδικευμένη ενασχόληση με την ενάλια αρχαιολογία;
«Η ενάλια αρχαιολογία συνδέεται με αυτό το συλλογικό υποσυνείδητο της ναυτικής παράδοσης αυτού του τόπου, συνδέεται όχι απλά με την εξερεύνηση και την ανακάλυψη που έχει κανείς στον νου του όταν μαθητής ακόμα αντιλέγει να ασχοληθεί με την αρχαιολογία, αλλά έχει αυτό το περαιτέρω της αισθαντικής εμπειρίας της ενασχόλησης με αυτό το πολύ ιδιαίτερο αντικείμενο».
* Θεωρείτε ότι η ενάλια αρχαιολογία έχει μέλλον στην Κρήτη;
«Στην πραγματικότητα θα ήθελα πολύ να το πιστεύω και νομίζω ότι όντως, παρά τα μικρά και δειλά βήματα που γίνονται, εκ των πραγμάτων η χώρα διαθέτει έναν τεράστιο ενάλιο αρχαιολογικό πλούτο. Ο πλούτος αυτός τείνει, όπως όλα τα πράγματα άλλωστε στην εποχή μας, να διασυνδεθεί με την οικονομική δραστηριότητα. Πρόσφατα άνοιξε ο πρώτος ενάλιος επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος και νομίζω ότι πραγματικά αυτή είναι μία δυνατότητα που πιθανότατα στο μέλλον ελπίζω και θέλω να πιστεύω ότι θα δημιουργήσει και περαιτέρω θέσεις εργασίας. Εξάλλου, εμείς γερνάμε, οπότε κάποιοι πρέπει να μας αντικαταστήσουν.
Η Κρήτη θεωρώ ότι είναι το ιδανικό μέρος. Είναι ο χώρος όπου αναπτύχθηκε ο πρώτος θαλασσοκράτης πολιτισμός... βρίσκεται πάνω στο ελληνικό τόξο, είναι μια σεισμογενής περιοχή... Συνεπώς, νομίζω ότι είναι ένας χώρος που διαθέτει και το απόθεμα και τη δυναμική, ώστε όντως να αναπτυχθεί και η υποβρύχια αρχαιολογία».
* Η Κρήτη είναι ένα γόνιμο έδαφος γι’ αυτό το επιστημονικό πεδίο;
Η Κρήτη είναι ένας χώρος που διαθέτει και το απόθεμα και τη δυναμική, ώστε όντως να αναπτυχθεί και η υποβρύχια αρχαιολογία ως επιστήμη και ενδεχομένως να διασυνδεθεί με την οικονομική δραστηριότητα του τόπου μέσω της δημιουργίας επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων
«Η Κρήτη θεωρώ ότι είναι το ιδανικό μέρος. Είναι ο χώρος όπου αναπτύχθηκε ο πρώτος θαλασσοκράτης πολιτισμός, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη. Είναι ένας χώρος με δύσκολες καιρικές συνθήκες, με σκληρές βραχώδεις ακτές. Ένας χώρος που αποτελεί σταυροδρόμι σε όλα τα ταξίδια της ιστιοφόρου ναυτιλίας του παρελθόντος και των σημερινών. Και ταυτόχρονα η Κρήτη βρίσκεται πάνω στο ελληνικό τόξο, είναι μια σεισμογενής περιοχή, που έχει σαν αποτέλεσμα την ανύψωσή της από τη μια πλευρά, τη βύθισή της από την άλλη, πράγμα που σημαίνει πως πολλές θέσεις της βρίσκονται σήμερα βυθισμένες γύρω από το ανατολικό μισό του νησιού. Ταυτόχρονα, η Κρήτη είναι μια περιοχή με έντονη οικονομική τουριστική δραστηριότητα, με την οποία τείνουμε να διασυνδέσουμε ορθά ή λάθος τον πολιτισμό.
Συνεπώς νομίζω ότι είναι ένας χώρος που διαθέτει και το απόθεμα και τη δυναμική, ώστε όντως να αναπτυχθεί και η υποβρύχια αρχαιολογία ως επιστήμη και ενδεχομένως να διασυνδεθεί με την οικονομική δραστηριότητα του τόπου μέσω της δημιουργίας επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων».
* Υπάρχουν δυσκολίες στην επαγγελματική εξέλιξη, αλλά και στο αμιγώς έργο των ενασχολούντων με την ενάλια αρχαιολογία;
«Δυστυχώς ναι, στην Ελλάδα η αρχαιολογία διοικείται κυρίως από το ίδιο το κράτος, οπότε η επαγγελματική αποκατάσταση περνάει μέσα από τον κρατικό μηχανισμό. Δυστυχώς, ξέρετε ότι οι προσλήψεις είναι πολύ λίγες, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Τολμώ να πω ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία είναι μία υποστελεχωμένη υπηρεσία, οπότε δυστυχώς δεν υπάρχει μία ξεκάθαρη προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης των αρχαιολόγων».
ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ
Η σημασία του καταδυτικού τουρισμού στην Κρήτη
* Τι σημαίνει για την Κρήτη να διαθέτει μελλοντικά τα δικά της καταδυτικά πάρκα;
«Το να δημιουργηθεί ένα καταδυτικό πάρκο είναι μία μεγάλη διαδικασία, η οποία ξεκινά με την αποτύπωση, την καταγραφή, την ερμηνεία, τη γνώση και όταν αυτό ολοκληρωθεί, τότε μπορούμε εμείς οι αρχαιολόγοι να δώσουμε αυτό το προϊόν και στον κόσμο, είτε είναι ντόπιος είτε είναι επισκέπτης, ώστε να κατανοεί αυτά που εμείς βλέπουμε σε δύο διαστάσεις και ερμηνεύουμε τρεις. Πιστεύω ότι τέτοιοι χώροι θα λειτουργήσουν και καλύτερα για την προστασία από τους ντόπιους, αλλά και πιο ελκυστικά για τον καταδυτικό και κολυμβητικό τουρισμό».
* Τι είναι αυτό που τελικώς τραβάει το ενδιαφέρον ενός αρχαιολόγου ενάλιων αρχαιοτήτων;
«Νομίζω ότι, ξεκινώντας κάποιος να σπουδάσει Αρχαιολογία, σίγουρα έχει μία αγάπη για τη γνώση, μία γνώση που στην πορεία η ενασχόληση με το παρελθόν γίνεται μία τάση προς την αυτογνωσία θα έλεγα, φιλοσοφώντας κάπως, γιατί πάνω στο παρελθόν στηρίζεται η κατανόηση του σημερινού τρόπου ζωής. Το πώς ζούμε εμείς σήμερα, το τι έχουμε κατακτήσει ως ανθρωπότητα, είτε επιστημονική γνώση είτε έως τεχνική γνώση, αποτελεί την απόληξη μίας μακράς αλυσίδας, που ξεκινάει από την προϊστορία και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Και πάλι θεωρητικολογώντας, θα μπορούσα να πω ότι ακριβώς αυτή η επίγνωση του παρελθόντος και η γνώση του παρόντος μάς οδηγεί στην υπευθυνότητα απέναντι στο μέλλον!».
