Η υποβάθμιση της γόνιμης γης και η απώλεια της παραγωγικότητας των γεωργικών εκτάσεων ανατολικά της Ιεράπετρας αποτελούν σημαντική απειλή για την αγροτική οικονομία και το περιβάλλον, που παρουσιάζει μια άκρως ανησυχητική επιβάρυνση με αυξανόμενη επέκταση ακόμα και σε ημιορεινές περιοχές, κοντά στον οικισμό της Βαϊνιάς.
Η κλιματική μεταβολή έχει δημιουργήσει ήδη πολλά προβλήματα στην περιοχή που αυτά αναμένεται να διογκωθούν στο άμεσο μέλλον, καθώς τα αίτιά τους προσδιορίζονται και στην περίοδο της ανομβρίας, όπως αυτήν που διανύουμε τα δύο τελευταία χρόνια, αλλά και στην περίοδο των υπερβολικών βροχοπτώσεων, που είχε προηγηθεί.
Στις περιοχές Λιβάδια και Παραδείσια μέχρι τον οικισμό της Βαϊνιάς, τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει φαινόμενα εγκατάλειψης και ερημοποίησης, με εκατοντάδες στρέμματα ελαιώνων να έχουν αφεθεί στην τύχη τους, χωρίς περιποίηση, όργωμα και κλάδεμα, με αποτέλεσμα το επεκτατικό καλάμι, που κάποτε υπήρχε μόνο μέσα στα ποτάμια, να έχει εξαπλωθεί παντού, ακόμα και στα καλλιεργημένα αγροκτήματα, εκτοπίζοντας παραγωγικές καλλιέργειες σε μια περιοχή που κάποτε ήταν γεμάτη με κάθε είδους οπωροκηπευτικών και ελαιώνων, ενώ σήμερα παρουσιάζει μια εικόνα εγκατάλειψης και ερημοποίησης.
Στις περιοχές Λιβάδια και Παραδείσια μέχρι τον οικισμό της Βαϊνιάς, τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει φαινόμενα εγκατάλειψης και ερημοποίησης
«Τα δύο τελευταία χρόνια, μετά από την τριετία 2019-2021 που οι βροχοπτώσεις στην Ιεράπετρα ήταν πολλές σε σύγκριση με τη φτωχή σε βροχοπτώσεις τριετία 2016-2018, στην περιοχή Παραδείσια και Λιβάδια, νότια του οικισμού της Βαϊνιάς, παρουσιάστηκαν φαινόμενα υποβάθμισης της αγροτικής γης. που είχε μετατραπεί σε βάλτο από στάσιμα επιφανειακά και υπόγεια νερά, τα οποία προκαλούσαν την ξήρανση των ελαιώνων.
Ως αντιδήμαρχος της προηγούμενης δημοτικής Αρχής με επικεφαλής τον κ. Θεοδόση Καλαντζάκη, αναθέσαμε στην Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου μας να εκπονήσει σχετική μελέτη, για να πετύχουμε την αποστράγγιση ολόκληρης της περιοχής, που γνωρίζουμε ότι, μετά την ενετοκρατία, ήταν πάρα πολύ παραγωγική, γιατί οι τότε κάτοικοί της είχαν φτιάξει κανάλια (βάγκες) αποστράγγισης και τις συντηρούσαν με συχνό χειρωνακτικό καθαρισμό.
Αφού πέρασαν τα χρόνια και οι βροχές λιγόστεψαν, οι αγρότες, είτε φτιάχνοντας θερμοκήπια, είτε φυτεύοντας ελιές, καταπάτησαν τα κανάλια και δημιούργησαν εμπόδια στη φυσική ροή των νερών προς τα ποτάμια και στη συνέχεια προς τη θάλασσα. Αυτά τα κανάλια μελετούσαν τα δύο προηγούμενα χρόνια οι τεχνικές υπηρεσίες μας, να τα βρουν και να τα καταγράψουν, ώστε να φτιαχτούν από την αρχή για να στραγγίξουν τα αγροκτήματα που είχαν γίνει βάλτος και να τα ξανακάνουν παραγωγική γόνιμη γη.
Δυστυχώς, δεν προλάβαμε να ολοκληρώσουμε αυτό το έργο και ελπίζω η νέα δημοτική Αρχή του Μανόλη Φραγκούλη να συνεχίσει αυτό που ξεκινήσαμε, για να μη συνεχιστεί η ερημοποίηση της περιοχής και φτάσει μέχρι τον οικισμό της Βαϊνιάς και του Κεντριού, καθώς παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και η περιοχή των Αμπελολάκκων», μας είπε ο πρώην αντιδήμαρχος Ιεράπετρας Κώστας Αστροπεκάκης.
«Παρότι το πρόβλημα αυτό χρονίζει, εμείς μέχρι να εκπονηθεί η μελέτη επιχειρήσαμε στοχευμένες παρεμβάσεις, διανοίγοντας κλειστά καταπατημένα κανάλια, για να σώσουμε όσα αγροτικά ακίνητα κινδύνευαν άμεσα. Δυστυχώς, πολλές περιουσίες που κάποτε ήταν παραγωγικές είχαν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους και το καλάμι είχε κατακτήσει τη γόνιμη γη, χωρίς να μπορεί κανείς να το καταπολεμήσει με μηχανικά ή χημικά μέσα. Στα σχέδιά μας ήταν να συγκεντρώσουμε όλα τα επιφανειακά και υπόγεια νερά από τις φλέγες (πηγές) που άνοιγαν στο τέλος κάθε χειμώνα, να τα οδηγήσουμε στο μεγάλο δημοτικό πηγάδι που έχουμε στην περιοχή αυτή και μετά με ηλεκτρικό μοτέρ να στείλουμε αυτό το νερό σε μια μεγάλη δεξαμενή που σχεδιάζαμε να φτιάξουμε ψηλά στη Βαϊνιά και από εκεί να διανείμαμε το αρδευτικό νερό μόνο σε ξηρικούς ελαιώνες, καθώς είναι ακατάλληλο - λόγω της υψηλής του αγωγιμότητας - για να αρδεύει ευπαθείς θερμοκηπιακές καλλιέργειες κηπευτικών», πρόσθεσε ο συνεταιριστής Κώστας Αστροπεκάκης.
Υψηλός ο κίνδυνος ερημοποίησης
Η ερημοποίηση της γης, όπως έχει οριστεί στην Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής του Περιβάλλοντος το 1992, είναι η υποβάθμιση της γης στις ξηρές, ημίξηρες και ύφυγρες περιοχές, η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, στους οποίους περιλαμβάνονται οι κλιματικές διακυμάνσεις και οι ανθρώπινες δραστηριότητες.
Η υποβάθμιση που προκαλείται από την ερημοποίηση αναφέρεται στη μείωση ή απώλεια παραγωγικότητας των γεωργικών και δασικών εκτάσεων. Κύριος υπεύθυνος αυτής της υποβάθμισης θεωρείται ο άνθρωπος, που με τις παρεμβάσεις του στο περιβάλλον συχνά επιταχύνει: τους ρυθμούς υδατικής, αιολικής και μηχανικής διάβρωσης των εδαφών, την υποβάθμιση των φυσικών, χημικών και βιολογικών ιδιοτήτων των φυσικών πόρων και την απώλεια φυσικής βλάστησης.
Η κυριότερη διεργασία που είναι υπεύθυνη για την ερημοποίηση είναι η διάβρωση, η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο υποβάθμισης των εδαφών, γιατί επιφέρει δραστική μείωση του βάθους, της γονιμότητας και της παραγωγικότητας των εδαφών, καθώς και της βλάστησης. Η απειλή της κλιματικής μεταβολής αναμένεται να εντείνει το πρόβλημα, καθώς η έλλειψη νερού είναι η κυριότερη απειλή στην προστασία του μεσογειακού περιβάλλοντος.
Εκατοντάδες στρέμματα ελαιώνων έχουν αφεθεί στην τύχη τους, χωρίς περιποίηση, όργωμα και κλάδεμα, με αποτέλεσμα το επεκτατικό καλάμι, που κάποτε υπήρχε μόνο μέσα στα ποτάμια, να έχει εξαπλωθεί παντού
Η ερημοποίηση, εκτός από τις σημαντικότατες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχει, επιφέρει και αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, αφού, υποβαθμίζοντας τους φυσικούς πόρους, μειώνει την παραγωγικότητα ενός τόπου και, κατ’ επέκταση, το αγροτικό εισόδημα, μετατοπίζοντας τον πληθυσμό σε περιοχές με περισσότερες δυνατότητες απασχόλησης.
Το φαινόμενο της ερημοποίησης είναι ένας συνδυασμός φυσικών παραγόντων, όπως ξηρασίες, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, και ανθρώπινων δράσεων, όπως εντατική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, υπερβόσκηση κ.λπ.
Η συνεχώς αυξανόμενη βιομηχανική δραστηριότητα, η εξάπλωση του τουρισμού, η εντατικοποίηση της γεωργίας έχουν συμβάλει σημαντικά στην υποβάθμιση των εδαφών και την ερημοποίηση της γης στη Μεσογειακή Ευρώπη. Ειδικότερα, περιοχές που απειλούνται περισσότερο από την ερημοποίηση στη Νότια Ευρώπη είναι οι νοτιοανατολικές περιοχές της Ελλάδας, η Νότια Ιταλία, η Σικελία, η Κορσική και το νοτιοανατολικό μέρος της Ιβηρικής Χερσονήσου.
O ελλαδικός χώρος εμφανίζεται έντονα υποβαθμισμένος, με πολλές περιοχές να αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης. Οι περιοχές υψηλού κινδύνου ερημοποίησης είναι μεγάλο μέρος της Στερεάς Ελλάδος, το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, η ορεινή ζώνη των Ιονίων Νήσων, τα νησιά του Αιγαίου, η Εύβοια, η ανατολική Κρήτη, τμήματα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της Θράκης. Όπως προκύπτει από πρόσφατες μελέτες της Εθνικής Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, το 35% του ελλαδικού χώρου χαρακτηρίζεται από υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης, ενώ το 49% χαρακτηρίζεται από μέτριο κίνδυνο. Το υπόλοιπο 16% του ελλαδικού χώρου θεωρείται χαμηλού κινδύνου ερημοποίησης.
