Το ελληνικό κλισέ παλαιότερων δεκαετιών ότι «το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο» έρχεται πλέον να καταρριφθεί επιστημονικά, αφού φαίνεται ότι η διάθεση να χειροδικήσει κάποιος μάλλον προέρχεται από την “κόλαση” στην οποία τον έχει βυθίσει κάποιας μορφής ψυχική ή και ψυχιατρική νόσος.
Τα τελευταία χρόνια, που η ενδοοικογενειακή βία έχει αυξηθεί τόσο ως προς τα πραγματικά περιστατικά όσο και ως προς τα περιστατικά που φτάνουν υπό μορφή καταγγελίας στις αρμόδιες αστυνομικές ή δικαστικές Αρχές, η τεκμηρίωση των συμβάντων από την επιστήμη της Ψυχιατρικής δείχνει ότι οι θύτες δεν είναι απλώς βίαιοι άνθρωποι που τιμωρητικά, στο πλαίσιο μιας νοοτροπίας, αναπαράγουν τη βιωμένη βία! Είναι άνθρωποι οι οποίοι νοσούν σε μεγάλο ποσοστό με υποκείμενα, ακόμη και σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή.
Τα ποσοστά είναι συντριπτικά από τη μελέτη του περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, από το Εργαστήριο Αλκοολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Τμήματος Ψυχιατρικής του Γενικού Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου, που θα παρουσιαστεί στο 32ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής στην Καλαμάτα 29-31 Μαΐου. Η μελέτη παρουσιάστηκε στην εκπομπή “Αντιθέσεις” της “ΚΡΗΤΗ TV” με τον δημοσιογράφο Γιώργο Σαχίνη από τον Εμμανουήλ Λ. Πασπαράκη, MD, MSc, PhD/ψυχίατρο και διευθυντή Τμήματος Ψυχιατρικής Γενικού Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου (ΕΣΥ).
Τα εντυπωσιακά ευρήματα της μελέτης είναι ότι το 68,42% όσων εξετάστηκαν από την Κρήτη εκδήλωσαν βίαιη συμπεριφορά φέροντας ως υποκείμενο κάποια ψυχική ή ψυχιατρική νόσο, ενώ άλλοι 11 εκδήλωσαν τέτοια συμπεριφορά υπό την επήρεια αλκοόλ ή κάποιας ψυχοτρόπου ουσίας. Μάλιστα, στις περιπτώσεις που η ενδοοικογενειακή βία που ασκήθηκε οδήγησε σε θάνατο το θύμα παρατηρήθηκε ότι βρίσκονταν υπό την επήρεια μέθης. Μάλιστα, σε 3 από τις 6 περιπτώσεις υγιών θυτών το αλκοόλ ώθησε σε τέτοιες πράξεις τους. Όπως εξήγησε ο κ. Πασπαράκης, το 68,42% των περιστατικών που μελετήθηκαν βρέθηκε ότι είναι άτομα με μείζονα ψυχοπαθολογία, ενώ το 31,58% άνευ μείζονος ψυχοπαθολογίας.
Πλειοψηφία με διπολική διαταραχή
Ειδικότερα, σε δεκατρείς (13) από τις δεκαεννιά (19) περιπτώσεις ανδρών, οι οποίοι εξέφρασαν ενδοοικογενειακή βία στην Κρήτη το προηγούμενο διάστημα, διαπιστώθηκε ότι πάσχουν από μείζονα ψυχοπαθολογία. Οκτώ (8) ασθενείς από τους δεκατρείς (13) ανήκαν στο φάσμα της διπολικής διαταραχής, τρεις (3) στο φάσμα των σχιζοφρενικόμορφων διαταραχών, ένας (1) ασθενής χαρακτηριζόταν από οριακή νοημοσύνη και ένας (1) ασθενής ανήκε στο φάσμα του αυτισμού.
Μάλιστα, οι 7 από τους 13 οι οποίοι βιαιοπράγησαν και ήταν ασθενείς κρίθηκαν από την Υγειονομική Επιτροπή ΚΕΠΑ πριν ή μετά από την καταγγελία για έκφραση ενδοοικογενειακής βίας. Τρεις ασθενείς είχαν επιβεβαιωμένο ποσοστό αναπηρίας ίσο με το 67% πριν από την έκφραση βίαιης συμπεριφοράς, ενώ τέσσερις ασθενείς κρίθηκαν με 58% στην πρώτη, με 67% στη δεύτερη, με 80% στην τρίτη και με 84% στην τέταρτη περίπτωση, μετά από την έκφραση βίας και την καταγγελία.
Το 68,42% του δείγματος των 19 ανδρών ήταν ασθενείς με ένα τουλάχιστον ψυχιατρικό νόσημα. Το 23,07% της υποομάδας των ασθενών, δηλαδή του 68,42%, σε απόλυτο αριθμό των 13 από τους 19 άνδρες που εξετάστηκαν, είχε κριθεί από Υγειονομική Επιτροπή ΚΕΠΑ πριν από την καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία με ποσοστό αναπηρίας 67% και ελάμβανε επίδομα αναπηρίας. Το δε 30,8% της ίδιας υποομάδας των ασθενών κρίθηκε από την Υγειονομική Επιτροπή ΚΕΠΑ, μετά από την καταγγελία για έκφραση ενδοοικογενειακής βίας. Το 75% αυτών έλαβαν επίδομα αναπηρίας.
Υπό την επήρεια αλκοόλ και ουσιών
Έντεκα (11) εξετασθέντες εκδήλωσαν βία ευρισκόμενοι σε κατάσταση αλκοολικής τοξίκωσης ή/και τοξίκωσης από χρήση ψυχοτρόπων ουσιών. Οι 3 κρίθηκαν άνευ μείζονος ψυχοπαθολογίας. Σε τρεις (3) από τις έξι (6) περιπτώσεις υγιών, η πράξη βίας εκδηλώθηκε σε status αλκοολικής τοξίκωσης. Μια (1) περίπτωση ασθενούς σε αλκοολική τοξίκωση επί εδάφους διπολικής διαταραχής οδήγησε στον θάνατο του θύματος. Μία (1) περίπτωση υγιούς θύτη, ο οποίος εξέφρασε βία υπό το καθεστώς αλκοολικής τοξίκωσης, οδήγησε σε θάνατο το θύμα.
Τι είναι η ενδοοικογενειακή βία
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας. Βάσει μελετών, έχει αποδεδειγμένα συσχετισθεί με τις αγχώδεις διαταραχές, την κατάθλιψη, τη διαταραχή μετατραυματικού stress, τις διαταραχές λήψης τροφής και τη χρόνια ψυχωσική συνδρομή. Προοπτικές μελέτες έχουν δείξει ότι η ψυχιατρική νόσος δυνητικά αυξάνει την ευαλωτότητα του ατόμου αναφορικά με την έκφραση ενδοοικογενειακής βίας. Επίσης, επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι το 39% του πληθυσμού της Αυστραλίας άνω των 15 ετών έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία, η οποία έχει διαπραχθεί από νυν ή πρώην σύντροφο (2016).
Στην ίδια χώρα, εκτιμάται ότι άνω του 60% των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλεται από τα θύματα στις κρατικές Αρχές. Το αλκοόλ σχετίζεται άμεσα με το 50% των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας που καταγγέλλονται στις αυστραλιανές Αρχές. Επιδημιολογικά δεδομένα από την ίδια χώρα υποδεικνύουν ότι η πιθανότητα εκδήλωσης ενδοοικογενειακής βίας αυξάνεται κατά τις ημέρες που οι θύτες καταναλώνουν αλκοόλ.
Το ιατρείο “Μαριέττα Γιαννάκου”
Το Τμήμα Ψυχιατρικής του Γενικού Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου (ΓΝΑΝ) και το Εργαστήριο Αλκοολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, με έδρα το Γενικό Νοσοκομείο Αγίου Νικολάου Λασιθίου, λειτουργούν το ειδικό Ιατρείο μελέτης, έρευνας και εξειδικευμένης θεραπείας των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Το ειδικό Ιατρείο φέρει τον τίτλο “Ιατρείον Μαριέττα Γιαννάκου”, για λόγους απόδοσης φόρου τιμής στη μνήμη της ιατρού-ψυχιάτρου και υπουργού Μαριέττας Γιαννάκου, η οποία απετέλεσε το πρότυπο της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία πρωτίστως ως ιατρός, αλλά και ως κοινοβουλευτικός και υπουργός, τιμώντας ποικιλοτρόπως μέσα από το σπουδαίο και πολυσήμαντό της έργο, καθώς και την άξια δράση της ως πολιτικός, τη γυναίκα.
Εμμανουήλ Πασπαράκης: «Η βία βασίζεται σε προβλήματα υγείας, όμως είναι άλλο ο δικαστικός καταλογισμός»
«H εικόνα που συνήθως έχω είναι ότι έχω δύο πάσχοντες σε κάθε περιστατικό. Ο ένας που έχει υποστεί βία και ένας που την έχει ασκήσει αλλά είναι πάσχοντας. Το σύνηθες που επικρατεί στην εντύπωση όλης της κοινωνίας, εκείνος που αποτελεί τον καταγγελλόμενο χρησιμοποιεί ως άλλοθι την ψυχική ασθένεια. Εκείνος που ασκεί βία και είναι σε υποτροπή δε γνωρίζει ότι πάσχει. Ασκεί τη βία αλλά σε υποτροπή εδάφους κλινικού νοσήματος και δεν αναγνωρίζει ότι πάσχει. Υπάρχουν και οι τρόποι από πλευράς Ιατρικής να αποδείξει ότι υφίσταται κάποιο ψυχιατρικό νόσημα. Υπάρχει η διαταραχή προσωπικότητας, ανεξαρτήτως τη συνιστώσα των ανθρωπολογικών παραμέτρων.
Οι άνθρωποι αυτοί ξέρουν τι κάνουν. Απόλυτα. Το ζήτημα είναι ότι πάσχουν από μια πολύ σοβαρή ψυχιατρική πάθηση, αλλά επειδή έχουν επίγνωση του τι κάνουν, ενώ από τον γιατρό υπάρχει ιατρική και ηθική υποχρέωση για το αντικειμενικά κλινικά ορθό, όμως σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ο δικαστής που θα κρίνει τον καταλογισμό. Όμως δεν είναι ιατρικά σωστό ο γιατρός να υποβαθμίζει τη φύση και την ένταση μιας ψυχιατρικής πάθησης για να τιμωρηθεί αυτός που ασκεί βία. Ο γιατρός πρέπει να πει με λεπτομέρεια τι ισχύει και ο ρόλος του δικαστή ξεκινάει από εκείνο το σημείο», ανέφερε χαρακτηριστικά ο δικαστικός ψυχίατρος κ. Εμμανουήλ Πασπαράκης, ο οποίος παρουσίασε τη μελέτη στην εκπομπή με τον Γιώργο Σαχίνη.
«Αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ότι θα πρέπει να εστιάσουμε ποιος είναι ο αλγόριθμος που οδηγεί στην έκφραση της βίας. Η βία βασίζεται σε προβλήματα υγείας. Ουδείς υγιής γίνεται θύτης. Τουλάχιστον είναι η κοινή λογική. Είναι άλλο ο δικαστικός καταλογισμός», πρόσθεσε ο κ. Πασπαράκης.
Γιώργος Νικολακάκης: «Το φίδι δαγκώνει την ουρά του...»
Ο καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Νικολακάκης ανέφερε σχετικά: «Η Ιατρική πρέπει να κάνει ελεύθερα τη γνωμάτευσή της. Αντίθετα δημιουργούμε ένα πλαίσιο που αυστρηροποιεί ποινές και τροποποιεί νόμους, πιστεύοντας ότι η μηδενική ανοχή αποτελεί μια λογική της κοινωνίας. Έχουμε τις πιο αυστηρές ποινές στην Ευρώπη και δεν έχουμε ψυχιατρικές δομές.
Οι στατιστικές λένε ότι στη διάρκεια των πολέμων έχουμε μείωση ψυχιατρικών περιστατικών. Είναι έτσι; Είναι αυτό που καταγράφεται και αυτό που δεν καταγράφεται. Σήμερα ζούμε σε εποχή στη συγκρότηση βάσης δεδομένων. Οφείλουμε και είναι απολύτως επείγον να ξανασυσταθεί μια μορφή του Συστήματος Υγείας και θα πρέπει το κομμάτι της ψυχικής νόσου να επανέλθει. Δεν είναι μόνο η βία που εκδηλώνεται, αλλά η δυνητική βία που είναι συνεχώς παρούσα. Εδώ... το φίδι δαγκώνει την ουρά του, δεν είναι μόνο όσοι υφίστανται τη βία, αλλά η βία επιστρέφει σε εμάς. Είναι μια πολιτική βία, με την έννοια της βιοπολιτικής», κατέληξε ο κ. Νικολακάκης.
