“Εγκλωβισμένος” στη μονοκαλλιέργεια της ελιάς εμφανίζεται σήμερα ο νομός Ηρακλείου, αλλά και γενικότερα η Κρήτη, με τις έρευνες για τους “ελαιώνες του μέλλοντος” να είναι δυσοίωνες λόγω της κλιματικής αλλαγής. Μάλιστα, ο νομός Ηρακλείου έρχεται στην πρώτη θέση σε στρέμματα ελιάς και φυσικά και στην παραγωγή ελαιολάδου, με 1.039.699 στρέμματα, έναντι της Μεσσηνίας με 753.008 στρέμματα, της Λακωνίας με 609.055 στρέμματα, της Ηλίας με 416.478 στρέμματα και της Λέσβου με 386.970 στρέμματα, σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ.
Το neakriti.gr καταγράφει ενδιαφέρουσες απόψεις γεωτεχνικών, που κρούουν τον “κώδωνα” του κινδύνου για το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας στο νησί μας και για την ανάγκη να προχωρήσουμε με τη βοήθεια του κράτους και των αρμόδιων επιστημονικών φορέων στη διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης εναλλακτικών καλλιεργειών, εκμεταλλευόμενοι την αλλαγή του κλίματος και τα πολλά μικροκλίματα που εντοπίζονται στο νησί μας!
Είναι χαρακτηριστική η δήλωση που φιλοξενεί η “Καθημερινή”, από τον καθηγητή Δενδροκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Σταύρο Βέμμο, αναφορικά με τις υψηλές θερμοκρασίες όλο τον χρόνο, τα ακραία κύματα καύσωνα, αλλά και η μείωση των βροχοπτώσεων στη χώρα μας, που όπως λέει δε θα επηρεάσει μόνο την καρποφορία, αλλά και τις καλλιέργειες της ελιάς.
«Οι μελέτες είναι δυσοίωνες για τους ελαιώνες, καθώς είναι πολύ πιθανό στο μέλλον να υπάρξει μείωση των καλλιεργειών στις νοτιότερες περιοχές, όπως στην Πελοπόννησο, τη νότια Κρήτη και τη Θεσσαλία. Αυτό θα οδηγήσει στην αύξηση της παραγωγής στις βόρειες περιοχές και κατ’ επέκταση στη μετατόπιση της καλλιέργειας. Αυτό δεν ισχύει, άλλωστε, μόνο για την ελιά, αλλά και για άλλα είδη», επισημαίνει ο ίδιος μιλώντας στο neakriti.gr.
Ευνοϊκή η καλλιέργεια στη βόρεια Ελλάδα
Ο καθηγητής εξηγεί πως, αν οι περιοχές του Νότου που τώρα έχουν μεγάλες εκτάσεις ελαιώνων επηρεαστούν μελλοντικά από πυρκαγιές αλλά και έντονες ξηρασίες, το οποίο θα εντείνει το φαινόμενο της ερημοποίησης, τότε θα είναι οικονομικά ασύμφορο για έναν ελαιοπαραγωγό να καλλιεργεί εκεί.
Κάποτε δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πως θα έχουμε ελαιοκαλλιέργειες στα βόρεια. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχουμε σημαντικές επιδόσεις από τους ελαιώνες σε Χαλκιδική, Αλεξανδρούπολη και Δυτική Μακεδονία.
«Τα κύματα καύσωνα με θερμοκρασίες ακόμη και 40 βαθμών μπορούν κυριολεκτικά να κάψουν τα λευκά άνθη πολλών ελαιόδεντρων. Είναι σαφές πως οι συνθήκες για τις ελιές δεν ήταν ποτέ τόσο άσχημες. Για τον λόγο αυτό στο μέλλον ενδέχεται να είναι πιο ευνοϊκή η καλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων ελαιώνων προς τα βόρεια», εξηγεί.
Όσο για το αν υπάρχει κάποια λύση, ώστε να προφυλαχθούν οι μελλοντικές σοδειές, ο καθηγητής τονίζει πως μία λύση είναι η στροφή προς τη βιολογική καλλιέργεια, η οποία βασίζεται σε μεθόδους αναζωογόνησης του εδάφους του ελαιώνα, στην ανακύκλωση των υποπροϊόντων και άλλων διαθέσιμων οργανικών υλικών και στην αναπαραγωγή και προστασία του περιβάλλοντος.
Κρήτη με τις ελιές σου...
Εδώ και δεκαετίες, η Κρήτη “επενδύει” στην καλλιέργεια της ελιάς, αλλά σήμερα που το λάδι πωλείται έναντι... “χρυσού” το νησί δεν έχει λάδι, γεγονός που προκαλεί και μία αίσθηση ίσως αποτυχίας ως προς τη συγκεκριμένη στόχευση των παραγωγών όλα αυτά τα χρόνια.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ., σε επίπεδο Κρήτης έχουμε τον νομό Ηρακλείου πρώτο με 1.039.699 στρέμματα, δεύτερο τον νομό Χανίων με 344.415 στρέμματα, τρίτο τον νομό Ρεθύμνου με 300.811 στρέμματα και τέταρτο τον νομό Λασιθίου με 271.323 στρέμματα.
Όσον αφορά στην παραγωγή, πέρυσι η Κρήτη παρήγαγε πάνω από 120.000-130.000 τόνους ελαιολάδου και φέτος δε θα βγάλει ούτε τους 40.000 με 50.000 τόνους, με βάση τις εκτιμήσεις που γίνονται από τους αγροτικούς φορείς. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια το “φάντασμα” της ξηρασίας αιωρείται πάνω από το νησί μας, ανά δύο-τρεις χρονιές, με συνέπεια να έχει πλέον “τρομάξει” ο ελαιοπαραγωγικός κόσμος και να είναι “κοινό μυστικό” πως για τα επόμενα χρόνια η ελαιοκαλλιέργεια θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα βιωσιμότητας.
«Ας ξεχάσουμε αυτά που ξέραμε»
«Στην παραλιακή ζώνη, μάλλον θα πρέπει να ξεχάσουν για το μέλλον την καλλιέργεια της ελιάς», λέει κατηγορηματικά στο neakriti.gr ο συνταξιούχος, σήμερα, γεωτεχνικός από τη Βιάννο, Μανόλης Γελασάκης.
«Αυτό το φαινόμενο που έχουμε φέτος, το είχαμε και πριν από 2-3 χρόνια. Το είχαμε και πιο παλιά. Πιστεύω ότι θα πυκνώσει και θα το έχουμε πολύ τακτικά. Επομένως, εκ των πραγμάτων θα αλλάξουμε καλλιέργειες. Το ζητούμενο είναι σε ποιες θα πάμε. Έχω κατά νου κάποιες καλλιέργειες, οι οποίες όμως είναι πολύ απαιτητικές σε νερό. Και έτσι δημιουργείται ένα άλλο πρόβλημα. Ούτως ή άλλως, η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη», τόνισε.
Ο Μανόλης Γελασάκης στο σημείο αυτό κάνει λόγο για «διάφορα υποτροπικά είδη που θα μπορούσαμε να καλλιεργήσουμε, διότι πλέον τα ευνοεί και ο καιρός. Και μην ξεχνάμε ότι ο μήνας που μας πέρασε ήταν 12 με 14 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο του Οκτωβρίου σε βάθος πολλών δεκαετιών. Πού θα πάει αυτή η κατάσταση; Μπορούμε λοιπόν να αναπτύξουμε και υποτροπικές καλλιέργειες, αλλά με την επιφύλαξη ότι αυτές χρειάζονται πάρα πολύ νερό»...
Καταλήγοντας, λέει πως «από τώρα και μετά θα πρέπει να αντικαταστήσουμε τις ελαιοκαλλιέργειες στις παραλιακές περιοχές. Γιατί έχει αποδειχτεί ότι τα τέσσερα τελευταία χρόνια είχαμε μόνο μία χρονιά καλής παραγωγής και τις άλλες δεν είχαμε καθόλου. Άρα, σε αυτές τις περιοχές θα πρέπει να επενδύσουμε σε άλλες καλλιέργειες».
«Η μονοκαλλιέργεια εμπεριέχει πολλούς κινδύνους»
«Παλιότερα είχαμε τα σιτηρά και το αμπέλι. Σήμερα τα σιτηρά εγκαταλείφθηκαν ως ασύμφορα. Το ίδιο και το αμπέλι», λέει από την πλευρά του προς το neakriti.gr ο συνταξιούχος γεωπόνος και πρώην διευθυντής του Β’ Καταστήματος Ηρακλείου της πάλαι ποτέ ΑΤΕ Κωστής Παπαδάκης.
«Σήμερα η ελαιοκαλλιέργεια στον νομό Ηρακλείου, αλλά και γενικότερα στην Κρήτη είναι, αν όχι μονοκαλλιέργεια, η κύρια καλλιέργεια. Υπάρχουν βέβαια και περιοχές όπου η κύρια καλλιέργεια είναι τα κηπευτικά και αυτό ισχύει σε περιοχές όπου το κλίμα είναι πιο ευνοϊκό, ενώ υπάρχει και νερό. Τώρα, η αλλαγή του κλίματος και ειδικά στην Κρήτη θα αποτελέσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα έως και δυσεπίλυτο, γιατί είμαστε κοντά στην Αφρική και λέγεται πως εδώ θα έχουμε ερημοποίηση», επισημαίνει ο γνωστός γεωπόνος.
Καταλήγοντας προτείνει: «Χρειάζεται αναδιάρθρωση καλλιεργειών, αλλά με κρατικό και ολοκληρωμένο σχέδιο με επιστημονική υποστήριξη. Διότι χρειάζεται σωστή καλλιέργεια, με πρόγραμμα καλλιέργειας και πρόγραμμα εμπορίας. Και αν γίνει αναδιάρθρωση, βασικό σκεπτικό πρέπει να είναι εισαγωγή καλλιεργειών που να μην είναι απαιτητικές στο νερό, γιατί έλλειψη νερού θα υπάρχει οπωσδήποτε. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μπορεί να βοηθήσει για να αντιμετωπίσουμε την ξηρασία είναι η δέσμευση των όμβριων υδάτων με φράγματα. Δεν πρέπει να χάνεται ούτε σταγόνα βροχής, ώστε τον καιρό της ξηρασίας να μπορούν να αρδεύονται και τα ελαιόδεντρα και χιλιάδες άλλες καλλιέργειες με το νερό που θα έχουμε καταφέρει να αποθηκεύσουμε στα φράγματα».
Ελλάδα και Κρήτη - Ελαιοκαλλιέργεια και παραγωγή
(ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΛ.ΣΤΑΤ.)
Νομός Ηρακλείου έρχεται στην πρώτη θέση με 1.039.699 στρέμματα.
Νομός Μεσηνίας έρχεται στη δεύτερη θέση με 753.008 στρέμματα.
Νομός Λακωνίας έρχεται στην τρίτη θέση με 609.055 στρέμματα.
Νομός Ηλίας έρχεται στην τέταρτη θέση με 416.478 στρέμματα.
Νομός Λέσβου έρχεται στην πέμπτη θέση με 386.970 στρέμματα.
Στην Κρήτη
Ο νομός Ηρακλείου πρώτος με 1.039.699 στρέμματα.
Ο νομός Χανίων δεύτερος με 344.415 στρέμματα.
Ο νομός Ρεθύμνου τρίτος με 300.811 στρέμματα.
Ο νομός Λασιθίου τέταρτος με 271.323 στρέμματα.
Παραγωγή ελαιολάδου στην Κρήτη
Ελαιοκομική περίοδος 2022-2023 πάνω από 130.000 τόνους.
Ελαιοκομική περίοδος 2023-2024 εκτίμηση για 40.000-50.000 τόνους.
