«Στα χαρτιά, ναι, έχουν κτήματα οι Μητροπόλεις της Κρήτης, αλλά στην πράξη δεν μπορούν να τα αξιοποιήσουν», είπε ο Ιωάννης Λίλης στην εκπομπή “Τετ-α-Τετ” της Τρίτης 26 Μαρτίου. Θέμα της εκπομπής ήταν οι σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους και καλεσμένοι ήταν ο Χριστόφορος Αρβανίτης, επίκουρος καθηγητής της Κοινωνιολογίας του Χριστιανισμού, και ο Ιωάννης Λίλλης, επίκουρος καθηγητής Συμβολικής και Δογματικής Θεολογίας.
Το ουδετερόθρησκο όπως ψηφίστηκε στην Ελληνική Βουλή, το καθεστώς των κληρικών και η εκκλησιαστική περιουσία μπήκαν στο μικροσκόπιο της εκπομπής. Αρχικά, ο κ. Aρβανίτης μίλησε για το ουδετερόθρησκο Κράτος, λέγοντας πως σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο πρέπει να υπάρξει πλήρης διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους.
«Εάν προχωρήσουμε σε μια λύση, όπως αυτή που αναφέρει το Σύνταγμα για το ουδετερόθρησκο Κράτος, τότε πρέπει υποχρεωτικά να υπάρξει πλήρης διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους. Υπάρχουν κάποια σημεία τα οποία εάν είχαν διευθετηθεί δε θα συζητούσαμε γι’ αυτό το θέμα. Αυτά τα σημεία είναι βασικά για το πόσο ανεξάρτητη είναι η Εκκλησία και έχει το αυτοδιοίκητο ή κακώς εξαρτάται από το Κράτος. Δεν μπορεί ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδας να περιμένει να ψηφιστεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Η Εκκλησία πρέπει να είναι πλήρως ανεξάρτητη προς αυτήν την κατεύθυνση, και στο αυτοδιοίκητο και στα θέματα που άπτονται του Συμβουλίου της Επικρατείας, για να μπορέσουμε να ξεκαθαρίσουμε τι είναι το ένα και τι το άλλο. Πιστεύω πως αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην Εκκλησία να προχωρήσει με τις δικές της δυνάμεις, χωρίς να εξαρτάται από το τι θα αποφασίσει το Κράτος γι’ αυτήν. Και αυτό είναι που μας συνδέει με την τωρινή πραγματικότητα και έχει να κάνει με τις προτάσεις που κάνει η σημερινή κυβέρνηση, όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται και η μισθοδοσία του κλήρου.
Η Εκκλησία που υπάγεται μέσα στο Κράτος - ένα μοντέρνο Κράτος, που υποτίθεται πως είναι το ελληνικό - έπρεπε η ίδια να ζητήσει τον συνταγματικό απεγκλωβισμό της και όσον αφορά το Καταστατικό της. Το πρόβλημα πρέπει να το δούμε από την πλευρά του Κράτους και να μην είμαστε συνεχώς επιθετικοί στον χώρο της Εκκλησίας. Επιθυμεί όντως το Κράτος αυτόν τον διαχωρισμό;», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Aρβανίτης.
Στο ίδιο ερώτημα απάντησε και ο κ. Λίλης, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά: «Η συζήτηση για τον διαχωρισμό Εκκλησίας-Κράτους ταυτίζεται με τη μισθοδοσία των κληρικών και την περιουσία. Πρέπει η μισθοδοσία να ταυτίζεται με το ανθρώπινο δικαίωμα των εργασιακών και της θρησκευτικής ελευθερίας. Αυτό επιτάσσουν οι αρχές του Γαλλικού Διαφωτισμού. Εάν ταυτίσουμε τη μισθοδοσία με την περιουσία, τότε κάνουμε μεγάλο λάθος. Εδώ μιλάμε για τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Σε αυτές τις 3 πρέπει να στηρίζεται η μισθοδοσία των κληρικών».
Μιλώντας για το επάγγελμα των ιερέων, ο κ. Λίλης είπε χαρακτηριστικά: «Με την ακριβή νομική ορολογία δεν είναι δημόσιο επάγγελμα. Στην ουσία, όμως, οι ενορίες είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Επομένως και οι προϊστάμενοι και οι λειτουργοί έχουν το χαρακτήρα του Δημοσίου. Νομικά, δεν είναι. Θα πρέπει να αποφανθεί και το Συμβούλιο της Επικρατείας. Οι άνθρωποι είναι μέσα στο Δημόσιο. Αλλά είναι λάθος να ταυτίζεται η μισθοδοσία με την περιουσία. Πώς θα βρούμε τι είναι οι κληρικοί; Από τη σύνταξή τους. Οι Αρχές είναι ευδιάκριτες εφόσον ακολουθήσουμε τον Γαλλικό Διαφωτισμό και την έννοια του έθνους-κράτους. Ήταν κάκιστη η συμφωνία Ιερώνυμου-Τσίπρα, γιατί πρέπει να στηρίζεται σε αρχές του εθνικού κράτους που έχουμε από το 1883, που μιλάει για εργασιακά δικαιώματα, και όχι να τα ταυτίζουμε με την περιουσία ή κάτι άλλο».
Ο κ. Αρβανίτης μίλησε για την «αμφιλεγόμενη» συμφωνία Τσίπρα-Ιερώνυμου, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ξεκίνησε με άσχημο τρόπο η συμφωνία, στο πλαίσιο του πολιτικού σχεδιασμού της κυβέρνησης να το παρουσιάσει έτσι όπως το παρουσίασε. Ο τρόπος παρουσίασης σε καμία περίπτωση δε συνάδει με τον τρόπο που θέλει μια Πολιτεία να λέει πως κινείται, δηλαδή δημοκρατικά. Και μάλιστα με έναν θεσμό που μιλάει με την Πολιτεία και ο οποίος πρέπει να μιλάει σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος δεν ενημέρωσε κανέναν. Ποιος συζητούσε για να καταλήξουμε σε αυτήν την πρόταση, δεν ξέρω και ούτε έχουμε μάθει. Παρουσιάστηκαν ο Αρχιεπίσκοπος και ο Τσίπρας, και έβγαλαν μια διθυραμβική συμφωνία πως επέρχεται η λύση στις σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους. Η Εκκλησία της Κρήτης και το Οικουμενικό Πατριαρχείο δε γνώριζαν τίποτα. Ωστόσο, πέντε σημεία είναι θετικά και πρέπει οι ιερείς να τα δουν πολύ προσεκτικά γιατί είναι υπέρ τους.
Το πρόβλημα υπάρχει στην πληρωμή τους, και εκεί θα πρέπει να κινηθούν - προς το ειδικό μισθολόγιο - εφόσον η κυβέρνηση είναι αδιάλλακτη. Εάν τακτοποιηθεί το ειδικό μισθολόγιο μαζί με άλλα, όπως το Ταμείο Διαχείρισης και Αξιοποίησης της Εκκλησιαστικής Περιουσίας, τότε τα πράγματα θα είναι πάρα πολύ θετικά, και διασφαλίζονται στους κληρικούς πράγματα που δεν τους τα εξασφαλίζει το προηγούμενο καθεστώς. Αυτά πρέπει να τα δούμε πολύ προσεκτικά. Δεν μπορεί το Κράτος να έχει την απαίτηση από την Εκκλησία και τις Μητροπόλεις να δεχτούν να μετασχηματιστούν σε ΔΕΚΟ. Η πρόταση είναι απαράδεκτη».
Όσον αφορά στην εκκλησιαστική περιουσία, ο κ. Αρβανίτης είπε χαρακτηριστικά: «Είναι μεγάλη η εκκλησιαστική περιουσία, αλλά δεν έχει αξιοποιηθεί σωστά. Με την ανικανότητα του Κράτους στην Ελλάδα, όμως, δεν αξιοποιείται σωστά. Η Εκκλησία είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και δεν μπορεί να προχωρήσει μόνη της προς την εκμετάλλευση και την αξιοποίηση της περιουσίας ώστε να έχει κέρδη, εάν δεν έχει τη σύμφωνη γνώμη του Κράτους».
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
«Η περιουσία ρημάζει και στο τέλος πεθαίνει»
Ο κ. Λίλης απάντησε επίσης στο ερώτημα της εκκλησιαστικής περιουσίας, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Το πρόβλημα είναι πως επειδή το Κράτος μας δεν είναι φιλελεύθερο ή όσο θα έπρεπε να είναι - είναι λίγο σοσιαλιστικό, δηλαδή όλα μέσα στο κράτος... επίσημα όχι, αλλά στην ουσία είναι - ακόμη και οι ιδιωτικές εταιρείες είναι κρατικοδίαιτες. Το όνειρο του κάθε Έλληνα είναι να γίνει δημόσιος υπάλληλος.
Επειδή το Κράτος έχει αυτήν την αντίληψη, η περιουσία που έχει δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από κανένα. Υπάρχουν αγκυλώσεις από τη γραφειοκρατία μέχρι την αντίληψη. Και έτσι όλα μένουν ανενεργά, με αποτέλεσμα η περιουσία να ρημάζει όλο και περισσότερο και στο τέλος πεθαίνει. Ακόμη και το 4% που είναι αξιοποιήσιμο. Παράδειγμα αποτελεί η Μητρόπολη Ιωαννίνων που έχει πολλές μετοχές στην Εθνική Τράπεζα».
Όσον αφορά στην εκκλησιαστική περιουσία της Κρήτης, ο κ. Λίλης είπε χαρακτηριστικά: «Στα χαρτιά, ναι, έχουν κτήματα οι Μητροπόλεις της Κρήτης, αλλά στην πράξη δεν μπορούν να τα αξιοποιήσουν. Και το δικό μας Κράτος δεν μπορείς να το πλησιάσεις, επειδή είναι φοβερά γραφειοκρατικό. Και η Εκκλησία δεν έχει την αντίληψη να διαχειριστεί την περιουσία αλλά ούτε και το Κράτος. Στην Κρήτη, όση περιουσία υπάρχει, είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθεί. Ακόμη και το απλό ενοίκιο από μια ενορία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Πρέπει να αλλάξει και η φιλοσοφία του Κράτους και να γίνει πιο άνετο και φιλελεύθερο».
