Γιατροί στην Κίνα ανακοίνωσαν ότι μεταμόσχευσαν ένα γενετικά τροποποιημένο ήπαρ γουρουνιού σε έναν άνδρα 71 ετών, ο οποίος έζησε 171 ημέρες μετά την επέμβαση, εκ των οποίων 38 ημέρες με το όργανο του ζώου μέσα στο σώμα του — ένα επίτευγμα που δημοσιεύεται για πρώτη φορά σε επιστημονικό περιοδικό με αξιολόγηση από ομοτίμους.
Οι επιστήμονες έχουν ήδη σημειώσει πρώιμες επιτυχίες σε μεταμοσχεύσεις γενετικά τροποποιημένων νεφρών και καρδιών γουρουνιών σε ανθρώπους, ενώ ήπατα γουρουνιών έχουν δοκιμαστεί σε εγκεφαλικά νεκρούς ασθενείς.
Ωστόσο, ειδικοί στον τομέα της ετερομεταμόσχευσης (μεταμοσχεύσεις οργάνων ζώων σε ανθρώπους) είχαν εκφράσει επιφυλάξεις για το αν το ήπαρ θα μπορούσε να αποτελέσει κατάλληλο υποψήφιο όργανο.
«Όλοι έλεγαν πάντα “το ήπαρ είναι πολύ περίπλοκο για μεταμόσχευση, σε σχέση με την καρδιά ή το νεφρό”.
Όμως μετά από αυτό, νομίζω πως στο μέλλον οι άνθρωποι θα το δουν διαφορετικά. Πιστεύω ότι το ήπαρ είναι κατάλληλο, αν καταφέρουμε να ενσωματώσουμε αρκετά ανθρώπινα γονίδια στο γουρούνι», δήλωσε ο καθηγητής Μπέιτσεγκ Σαν, πρόεδρος του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ανχούι και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Σε αντίθεση με την καρδιά ή τα νεφρά, που έχουν πιο περιορισμένες λειτουργίες, το ήπαρ είναι πολύπλοκο όργανο: έχει διπλή παροχή αίματος, μεγάλο μέγεθος και πολλαπλές λειτουργίες.
Φιλτράρει το αίμα, απομακρύνει τοξίνες και απόβλητα, μεταβολίζει θρεπτικά συστατικά, αποτοξινώνει επιβλαβείς ουσίες όπως το αλκοόλ και τα φάρμακα, παράγει χολή που βοηθά στην πέψη, συνθέτει πρωτεΐνες που συμβάλλουν στην πήξη του αίματος και ρυθμίζει το σάκχαρο.
Το 2023, γιατροί στο Penn Medicine πραγματοποίησαν την πρώτη επιτυχημένη εξωτερική αιμάτωση ήπατος στον κόσμο, χρησιμοποιώντας γενετικά τροποποιημένο όργανο γουρουνιού.
Το αίμα από έναν εγκεφαλικά νεκρό ασθενή κυκλοφορούσε μέσα από το ήπαρ του ζώου εκτός σώματος, χωρίς σημάδια φλεγμονής για 72 ώρες.
Στην Κίνα, τον Μάρτιο του 2024, μεταμοσχεύτηκε ήπαρ γουρουνιού σε εγκεφαλικά νεκρό ασθενή, αλλά αφαιρέθηκε έπειτα από δέκα ημέρες, κατόπιν αιτήματος της οικογένειας, χωρίς να έχουν παρατηρηθεί σημάδια ανοσολογικής απόρριψης ή φλεγμονής.
Η νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη στο Journal of Hepatology, δείχνει ότι η μεταμόσχευση ήπατος από γουρούνι σε άνθρωπο μπορεί να χρησιμεύσει ως «γέφυρα» - δηλαδή να διατηρήσει έναν ασθενή με σοβαρή ηπατική νόσο στη ζωή μέχρι να ανακάμψει το δικό του ήπαρ ή να βρεθεί ανθρώπινος δότης.
«Ίσως στο μέλλον, το αριστερό τμήμα του ήπατος να έχει πραγματική ευκαιρία να αναγεννηθεί, και τότε θα μπορούμε να αφαιρέσουμε το μόσχευμα.
Ή τουλάχιστον θα μπορούμε να κερδίσουμε 1–2 μήνες για να βρεθεί ανθρώπινο ήπαρ που θα του σώσει τη ζωή. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ανακάλυψη», δήλωσε ο καθηγητής Σαν.
Μόνο στις ΗΠΑ, πάνω από 100.000 άνθρωποι περιμένουν μεταμόσχευση οργάνων και περισσότεροι από 9.000 περιμένουν ήπαρ. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Υγείας των ΗΠΑ, οι μεταμοσχεύσεις ήπατος είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ανάγκη μετά τα νεφρά.
Επιστήμονες αναζητούν εναλλακτικές εδώ και δεκαετίες, με το γουρούνι να θεωρείται κατάλληλο ζώο-δότης λόγω της ομοιότητας των οργάνων του με τα ανθρώπινα.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, γιατροί στο Νοσοκομείο του Ανχούι μεταμόσχευσαν ήπαρ από ένα γουρούνι 11 μηνών σε έναν 71χρονο άνδρα τον Μάιο του 2024. Το ζώο, κλώνος, είχε 10 γενετικές τροποποιήσεις για να μειωθεί ο κίνδυνος μόλυνσης ή απόρριψης.
Ο ασθενής έλαβε φάρμακα καταστολής του ανοσοποιητικού ώστε να μην απορρίψει το μόσχευμα.
Ο άνδρας είχε νοσηλευτεί αρχικά με κίρρωση από ηπατίτιδα Β, που είχε προκαλέσει ουλώδη ιστό και μειωμένη λειτουργία του ήπατος, καθώς και μεγάλο όγκο στον δεξιό λοβό. Οι προσπάθειες να συρρικνωθεί ο όγκος με στοχευμένη χημειοθεραπεία απέτυχαν.
Όταν ο όγκος κινδύνευε να σπάσει, οι γιατροί εξέτασαν την πιθανότητα δωρεάς από συγγενείς, αλλά δεν υπήρχε συμβατός δότης. Έτσι, το ήπαρ του γενετικά τροποποιημένου γουρουνιού θεωρήθηκε η μόνη ελπίδα. Ο ασθενής και η κόρη του συζήτησαν την πειραματική διαδικασία και έδωσαν τη συγκατάθεσή τους.
«Ο ασθενής αυτός και η οικογένειά του αξίζουν τεράστιο σεβασμό», είπε ο καθηγητής Σαν. «Έκανε μια εξαιρετικά σημαντική προσφορά στην επιστήμη».
Οι γιατροί αφαίρεσαν τον όγκο και τοποθέτησαν το ήπαρ του γουρουνιού στο υπόλοιπο του ανθρώπινου ήπατος.
Η μεταμόσχευση φάνηκε επιτυχής: το ήπαρ του γουρουνιού αιματώθηκε αμέσως, η χολή άρχισε να ρέει και οι δείκτες ηπατικής λειτουργίας αυξήθηκαν μέσα σε μία ημέρα, χωρίς σημάδια φλεγμονής ή απόρριψης.
Την 10η ημέρα δεν υπήρξαν ενδείξεις οξείας απόρριψης, και το υπόλοιπο ανθρώπινο ήπαρ λειτουργούσε καλύτερα από πριν.
Ωστόσο, την 25η ημέρα, η καρδιά του ασθενούς παρουσίασε σημάδια καταπόνησης.
Τις ημέρες 28 και 33 παρατηρήθηκαν φλεγμονώδεις αλλοιώσεις, ενώ οι γιατροί τροποποίησαν την αγωγή του ανοσοποιητικού. Διαπιστώθηκε ότι εμφάνισε μικροαγγειοπάθεια απόξενομεταμόσχευσης, δηλαδή σχηματισμό μικροθρόμβων που κατέστρεφαν μικρά αγγεία και όργανα.
Την 37η ημέρα, η πίεσή του έπεσε και έχανε τις αισθήσεις του κατά διαστήματα. Οι γιατροί αποφάσισαν να αφαιρέσουν το μόσχευμα την 38η ημέρα, αφού το δικό του ήπαρ είχε αρχίσει να λειτουργεί επαρκώς. Μετά την αφαίρεση, το ήπαρ του άνδρα συνέχισε να λειτουργεί ικανοποιητικά.
Την 135η ημέρα, παρουσίασε αιμορραγία στο ανώτερο πεπτικό και πέθανε από αυτήν την επιπλοκή 171 ημέρες μετά τη μεταμόσχευση.
Οι συγγραφείς της μελέτης σημειώνουν ότι η έρευνα παρείχε πολύτιμες γνώσεις για τις προκλήσεις και τη βιωσιμότητα τέτοιων μεταμοσχεύσεων.
Έδειξε ότι η μεταμόσχευση ήπατος γουρουνιού σε άνθρωπο «μπορεί να παρέχει αποτελεσματική υποστήριξη, διατηρώντας μέρος του φυσικού ήπατος και αποδεικνύοντας την κλινική της δυνατότητα ως στρατηγική-γέφυρα».
Ο Χάινερ Βέντεμαϊερ, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Ηπατολογίας στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο Αννόβερο, ο οποίος έγραψε το συνοδευτικό editorial, χαρακτήρισε το επίτευγμα «αιτία συγκρατημένης αισιοδοξίας» αλλά και «υπενθύμιση του πόσο δρόμο έχει ακόμα να διανύσει η επιστήμη».
«Είναι πραγματικά επαναστατικό», δήλωσε. «Για εμάς τους ηπατολόγους των μεταμοσχεύσεων, ανοίγει εντελώς νέες προοπτικές και ιδέες».
Πρόσθεσε ότι είδε πρόσφατα μια ασθενή με οξεία ηπατική ανεπάρκεια, η οποία δεν πληρούσε τα κριτήρια για μεταμόσχευση ανθρώπινου ήπατος λόγω καρκίνου.
«Αν είχα τότε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσω ένα ήπαρ γουρουνιού για προσωρινή υποστήριξη — για τρεις, τέσσερις, πέντε εβδομάδες μέχρι να ανακάμψει το δικό της - θα το έκανα», είπε.
«Το ήπαρ γουρουνιού μας δίνει εντελώς νέες ευκαιρίες και μπορεί πραγματικά να αλλάξει τη ζωή πολλών ασθενών.»
