Ένας αδέσποτος πλανήτης σε απόσταση 620 ετών φωτός από τη Γη έχει ξαφνιάσει τους επιστήμονες, καθώς περνά μια «έκρηξη ανάπτυξης» που σπάει ρεκόρ.
Σε μια πολύμηνη περίοδο έντονης τροφοδότησης, ο πλανήτης «ρουφούσε» έξι δισεκατομμύρια τόνους αερίου και σκόνης κάθε δευτερόλεπτο.
Ο μακρινός αυτός κόσμος, γνωστός επίσημα ως Cha 1107-7626, βρίσκεται στον αστερισμό του Χαμαιλέοντα και αποτελεί αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «αδέσποτο πλανήτη».
Αυτό σημαίνει ότι είναι ένα ελεύθερα περιπλανώμενο ουράνιο σώμα που κινείται μόνο του στο διάστημα, αντί να περιφέρεται γύρω από ένα άστρο όπως η Γη γύρω από τον Ήλιο.
Εγκλωβισμένος σε μια περιστρεφόμενη σπείρα αερίου και σκόνης, ο πλανήτης τραβάει συνεχώς νέα ύλη για να θρέψει την ανάπτυξή του, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται πρόσπτωση ύλης (accretion).
Ωστόσο, παρότι πρόκειται για το ταχύτερο επεισόδιο πρόσπτωσης που έχει ποτέ καταγραφεί, οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτό είναι το «τελευταίο στάξιμο» της ανάπτυξής του.
►Διαβάστε επίσης: Ο πλανήτης Γη σε αλλαγές ταχυτήτων: Προβληματισμένοι οι ερευνητές - Δύο ημέρες του Ιουλίου και εχθές εμφανίστηκαν ασυνήθιστα σύντομες
Ο καθηγητής Αλεξάντερ Σολτζ, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο Σαιντ Άντριους και συν-συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε: «Ο συγκεκριμένος αδέσποτος πλανήτης έχει ουσιαστικά ολοκληρώσει την ανάπτυξή του.»
Πρόσθεσε: «Οι πραγματικά ισχυρές “εκρήξεις ανάπτυξης” θα πρέπει να συνέβησαν νωρίτερα, όταν το αντικείμενο ήταν ακόμη τυλιγμένο σε σκόνη και αέριο, αόρατο για εμάς.»
Παρότι ο Cha 1107-7626 εκτιμάται σήμερα πως είναι πέντε έως δέκα φορές μεγαλύτερος από τον Δία, ο αδέσποτος πλανήτης παραμένει στα «νηπιακά» του στάδια.
Σε αυτή τη φάση της ύπαρξής τους, τέτοια μοναχικά αντικείμενα μπορούν μερικές φορές να ξεκινήσουν εξαιρετικά γρήγορες περιόδους ανάπτυξης, γνωστές ως «εκρήξεις πρόσπτωσης».
Οι περισσότερες από αυτές τις εκρήξεις συμβαίνουν στα πρώιμα στάδια σχηματισμού ενός αδέσποτου πλανήτη, όταν παραμένει καλυμμένος από σκόνη που τα τηλεσκόπια δεν μπορούν να διαπεράσουν.
Ο καθηγητής Σολτζ σημειώνει: «Όταν μπορούμε να τα παρατηρήσουμε, είναι ήδη κοντά στο τελικό προϊόν. Η πραγματικά συναρπαστική πρώιμη εξέλιξη συμβαίνει όταν είναι βυθισμένα σε ένα πυκνό νέφος.»
Ωστόσο, χρησιμοποιώντας το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου, οι επιστήμονες κατάφεραν να «πιάσουν» τον αδέσποτο πλανήτη ακριβώς τη στιγμή που εισερχόταν σε μια ιδιαίτερα ταχεία φάση ανάπτυξης.
Σε διάστημα μερικών εβδομάδων, ο ρυθμός πρόσπτωσης του πλανήτη σχεδόν οκταπλασιάστηκε, κορυφώθηκε τον Αύγουστο και παρέμεινε σε αυτό το επίπεδο για αρκετούς μήνες.
Ο επικεφαλής ερευνητής Dr Víctor Almendros-Abad, αστρονόμος στο Εθνικό Ινστιτούτο Αστροφυσικής της Ιταλίας, αναφέρει: «Πρόκειται για το ισχυρότερο επεισόδιο πρόσπτωσης που έχει ποτέ καταγραφεί σε αντικείμενο πλανητικής μάζας.»
Και συνεχίζει: «Ίσως φανταζόμαστε τους πλανήτες ως ήσυχους και σταθερούς κόσμους, αλλά με αυτή την ανακάλυψη βλέπουμε ότι αντικείμενα πλανητικής μάζας που αιωρούνται ελεύθερα στο διάστημα μπορεί να είναι συναρπαστικά μέρη.»
Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη βέβαιοι τι ακριβώς προκαλεί τόσο ξαφνικές και ισχυρές εκρήξεις πρόσπτωσης.
Ορισμένες θεωρίες υποστηρίζουν ότι γειτονικά συνοδά αντικείμενα μπορεί να πυροδοτούν ένα είδος «χιονοστιβάδας» στον δίσκο πρόσπτωσης, ενώ άλλες προτείνουν ότι η έκρηξη ίσως οφείλεται σε αστάθειες στο περιβάλλον νεφέλωμα.
Η νέα μελέτη δεν κλείνει αυτή τη συζήτηση, αλλά, εξετάζοντας το φως που προερχόταν από τον πλανήτη πριν και μετά την έκρηξη, οι ερευνητές αποκάλυψαν νέα στοιχεία για τη διαδικασία της πρόσπτωσης.
Χρησιμοποιώντας το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb, ο καθηγητής Αλμέντρος Αμπάντ και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι υπήρχαν πλέον υδρατμοί στον δίσκο γύρω από τον πλανήτη, που προηγουμένως δεν υπήρχαν.
Παράλληλα, έδειξαν ότι το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη διαδραμάτιζε καθοριστικό ρόλο στη διοχέτευση υλικού από το εσωτερικό χείλος του δίσκου προς τον ίδιο τον πλανήτη.
Αυτό μοιάζει εντυπωσιακά με τον τρόπο που τα άστρα αξιοποιούν τα μαγνητικά τους πεδία για να «τραφούν» με αέρια στα πρώιμα στάδια της ζωής τους.
Οι επιστήμονες υποψιάζονταν εδώ και καιρό ότι οι αδέσποτοι πλανήτες και τα άστρα ίσως μεγαλώνουν με παρόμοιους τρόπους.
Για παράδειγμα, και τα άστρα αυξάνουν τη μάζα τους μέσω «εκρήξεων πρόσπτωσης», στις οποίες αποκτούν το μεγαλύτερο μέρος της μάζας τους σε σύντομα «σπριντ», ακολουθούμενα από μεγάλες παύσεις.
Η νέα αυτή ανακάλυψη «θολώνει» ακόμη περισσότερο τη γραμμή που χωρίζει τους αδέσποτους πλανήτες από τα άστρα.
Αυτό υποδηλώνει ότι οι μεγάλοι αεριώδεις γίγαντες μπορεί να σχηματίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως τα άστρα: συστολή νεφών σκόνης και σχηματισμός των δικών τους δίσκων.
Μερικοί από τους μεγαλύτερους αδέσποτους πλανήτες ίσως σχηματίζουν ακόμη και δικούς τους μικρότερους πλανήτες από το υλικό που περισσεύει στον δίσκο, δημιουργώντας μικροσκοπικά πλανητικά συστήματα χωρίς Ήλιο.
Η καθηγήτρια Αμέλια Μπάγιο, αστρονόμος στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, σχολιάζει: «Η ιδέα ότι ένα αντικείμενο πλανητικής μάζας μπορεί να συμπεριφέρεται σαν άστρο είναι δέος· μας προκαλεί να αναρωτηθούμε πώς μπορεί να είναι οι κόσμοι πέρα από τον δικό μας στα πρώιμα στάδια της γέννησής τους.»
