Οι ευρωπαίοι αγρότες και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προετοιμάζονται για έναν μακρύ και δύσκολο αγώνα μετά την αιφνιδιαστική πρόταση της Κομισιόν για έναν νέο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό και για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, ακριβώς πριν από τη θερινή διακοπή.
Μοιράζονται δύο φόβους επιστρέφοντας στις Βρυξέλλες: ότι η χρηματοδότηση απειλείται και ότι τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να ακολουθήσουν δραστικά διαφορετικές προσεγγίσεις για το πώς θα μοιραστούν τα χρήματα.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαθέσουν τουλάχιστον 294 δισ. ευρώ σε άμεση εισοδηματική στήριξη των αγροτών μεταξύ 2028 και 2034, σύμφωνα με τη νέα πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το μειωμένο αυτό ταμείο περιλαμβάνει επιδοτήσεις με βάση το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, κίνητρα για φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, στήριξη για νέους και νεοεισερχόμενους αγρότες, καθώς και πλήθος άλλων χρηματοδοτικών ροών.
«Ο ανταγωνισμός εντός κάθε κράτους μέλους που θα έχουν αυτές οι προτεραιότητες είναι πραγματικά πολύ μεγάλος», προέβλεψε ο Μάρκο Κοντιέρο, διευθυντής αγροτικής πολιτικής της Greenpeace στην ΕΕ.
Ο Κοντιέρο δεν ήταν αισιόδοξος ότι τα περιβαλλοντικά μέτρα θα επικρατήσουν: «Ο προϋπολογισμός που αφιερώθηκε στα περιβαλλοντικά μέτρα και τη δράση για το κλίμα — εκεί είναι που έχει γίνει σφαγή, δυστυχώς».
«Είναι στο χέρι των κρατών μελών», συνέχισε. «Μπορούν, αν υπάρχει η βούληση, να αυξήσουν τεράστια τη δράση ώστε η γεωργία μας να γίνει πιο βιώσιμη … Αλλά κοιτώντας την ιστορία των αποφάσεων των κρατών μελών, αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο».
Η πρόταση μεταρρύθμισης ακολουθεί μια περίοδο αγροτικής δυσαρέσκειας σε όλη την Ευρώπη πέρυσι, με τρακτέρ να πλημμυρίζουν τους δρόμους εκφράζοντας την οργή τους για περικοπές στις επιδοτήσεις καυσίμων, το υψηλό κόστος και τις φθηνές εισαγωγές.
Καθώς οι ευρωπαϊκές εκλογές που ακολούθησαν έφεραν μια πιο «φιλική προς τους αγρότες» πολιτική κατεύθυνση, οι νομοθέτες και οι αγροτικοί λομπίστες εξέφρασαν ισχυρή αντίθεση στις προτάσεις της Κομισιόν.
Η Copa-Cogeca, η ισχυρή ένωση αγροτών της ΕΕ, χαρακτήρισε σε ανακοίνωσή της τη νέα προτεινόμενη αγροτική πολιτική και τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό ως «Μαύρη Τετάρτη της ευρωπαϊκής γεωργίας» και δεσμεύθηκε να «παραμείνει ισχυρά κινητοποιημένη».
Η αναδιάρθρωση του αγροτικού προϋπολογισμού της ΕΕ καθιστά δύσκολη την άμεση σύγκριση με την περίοδο 2021-2027 — αλλά ανάλυση του Άλαν Μάθιους, ομότιμου καθηγητή αγροτικής πολιτικής στο Trinity College Δουβλίνου, δείχνει ότι το νέο σχέδιο αντιπροσωπεύει μείωση 15 τοις εκατό. Και αυτό προτού ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός.
Το νέο ταμείο για την ΚΑΠ εγγυάται ότι περίπου 300 δισ. ευρώ θα καταλήξουν στις τσέπες των αγροτών μέσω διαφόρων ροών που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και συγχρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη. Το βάρος της χρηματοδότησης για κίνητρα που σχετίζονται με το κλίμα θα μοιράζεται, ενώ η στήριξη με βάση την έκταση — πληρωμές ανά εκτάριο — θα προέρχεται από τα ταμεία της ΕΕ.
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ανησυχούν ότι η απαίτηση συνεισφοράς από τα κράτη μέλη για να απελευθερωθεί η χρηματοδότηση για μέτρα προστασίας του κλίματος θα αποθαρρύνει την υιοθέτησή τους, ιδιαίτερα δεδομένης της συνολικής μείωσης του προϋπολογισμού.
«Αν μου πείτε ‘περισσότερα κίνητρα και λιγότεροι κανόνες’, και δεν μου δίνετε έναν αξιοπρεπή δεσμευμένο προϋπολογισμό για να υπάρχουν αυτά τα κίνητρα, τότε κόβετε κανόνες χωρίς να παρέχετε κίνητρα», είπε ο Κοντιέρο. «Και αυτή είναι η συνολική παγίδα αυτής της νέας πρότασης».
Αντίστοιχα, οι νέοι αγρότες ανησυχούν ότι τα συμφέροντά τους θα αγνοηθούν χωρίς νομικά δεσμευτικό στόχο που να διασφαλίζει ότι θα πάρουν το μερίδιό τους. Στην τρέχουσα ΚΑΠ, το 3% της χρηματοδότησης πηγαίνει σε αυτήν την ομάδα. Το φθινόπωρο θα ανακοινωθεί ένας «φιλόδοξος» στόχος 6% — κάτι που άφησε αδιάφορο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Νέων Αγροτών.
Ένας φιλόδοξος στόχος στο πλαίσιο ενός περιορισμένου προϋπολογισμού σημαίνει ότι τα μέλη του «πρέπει να παλέψουν για χρήματα για τους νέους αγρότες, αντί για αυτό που ισχύει τώρα: ότι έχουν τη βεβαιότητα του 3%», εξήγησε ο πρόεδρος του οργανισμού, Πίτερ Μίντεντορπ.
Ένας αξιωματούχος της Κομισιόν που γνωρίζει τον φάκελο, μιλώντας ανώνυμα, απέρριψε αυτές τις ανησυχίες, σημειώνοντας ότι η νομοθεσία ορίζει ότι τα κράτη μέλη «οφείλουν» να δώσουν προτεραιότητα στους νέους αγρότες στα εθνικά τους σχέδια, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Ωστόσο, και ο κλάδος του κρασιού μοιράζεται παρόμοιες ανησυχίες. Οι παρεμβάσεις για τη στήριξή του στο παρελθόν είχαν ξεχωριστούς προϋπολογισμούς. Τώρα, τέτοια στήριξη αποτελεί απλώς μία γραμμή στον κατάλογο των μέτρων στήριξης εισοδήματος που παρέχουν τα κράτη μέλη στους αγρότες από το συνολικό ταμείο της ΚΑΠ.
«Η Κομισιόν πετάει το καυτό πατάρι στα κράτη μέλη», είπε ο Ιγνάθιο Σάντσες Ρεκάρτε, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Οινοποιητικών Εταιρειών. Υποστηρίζει ότι το σχέδιο κινδυνεύει να υπονομεύσει τον ισότιμο ανταγωνισμό και μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση στην πολιτική για το κρασί.
Στην άμυνα
Για να τηρήσει τις υποσχέσεις του για καλύτερη στόχευση της στήριξης στους μικρούς ή νέους αγρότες, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν έχει στο στόχαστρό του τους μεγάλους γαιοκτήμονες. Παραδοσιακά, οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις κερδίζουν το μεγαλύτερο μέρος των πληρωμών της ΚΑΠ: τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι το 20% των δικαιούχων λαμβάνει το 80% των άμεσων πληρωμών.
Σύμφωνα με τη νέα πρόταση, τα κράτη μέλη μπορούν να πληρώνουν τους αγρότες κατά μέσο όρο 130 έως 240 ευρώ ανά εκτάριο — έως ένα όριο των 100.000 ευρώ, με προοδευτικές μειώσεις στις πληρωμές μέχρι αυτό το σημείο.
Ο Γιούργκεν Τακ, γενικός γραμματέας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Γαιοκτημόνων, είπε ότι αυτή η πρόταση για τον περιορισμό των επιδοτήσεων κινδυνεύει να αγνοήσει τους επαγγελματίες αγρότες, οι οποίοι συμβάλλουν σημαντικά στην επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης, προς όφελος λιγότερο κερδοφόρων και παραγωγικών επιχειρήσεων.
Ο νέος προϋπολογισμός της ΚΑΠ είναι «ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να στηρίξουμε. Γιατί αυτό που βλέπουμε είναι ότι δεν πρόκειται πλέον για παραγωγικότητα, γίνεται όλο και περισσότερο μια κοινωνική στήριξη στις εκμεταλλεύσεις», υποστήριξε.
Αρκετές περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίζουν τον περιορισμό των πληρωμών στις μεγάλες εκμεταλλεύσεις ώστε να ενθαρρυνθεί μια δικαιότερη κατανομή των κονδυλίων και να απελευθερωθούν πόροι για περιβαλλοντικά έργα. Σε απάντηση, ο Τακ αντέτεινε ότι η κερδοφορία και η βιωσιμότητα πάνε χέρι-χέρι: όσο περισσότερα χρήματα έχει μια εκμετάλλευση, τόσο περισσότερο μπορεί να δαπανήσει για βιώσιμες πρακτικές σε μεγάλη κλίμακα.
Αυτή η συζήτηση ίσως αποδειχθεί αδιάφορη, καθώς αρκετές προηγούμενες προσπάθειες της Κομισιόν να εισαγάγει τέτοιους περιορισμούς στις επιδοτήσεις από τη δεκαετία του 1990 απέτυχαν να ξεπεράσουν την αντίσταση βασικών χωρών της ΕΕ που κυριαρχούνται από μεγάλες εκμεταλλεύσεις. Η πιο πρόσφατη προσπάθεια επέζησε μόνο ως εθελοντικό μέτρο.
Ο Κοντιέρο της Greenpeace δεν ήταν αισιόδοξος για το πώς θα τα πάνε οι προτάσεις περιορισμού των επιδοτήσεων στις μεγάλες εκμεταλλεύσεις κατά τη διετία των διαπραγματεύσεων: «Αυτό θα είναι αντικείμενο του αλυσοπρίονου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Όλοι περιμένουν να δουν πόσο φρικτή θα είναι αυτή η σφαγή».
