Ο απολογισμός της ζημιάς που προκάλεσε το Ισραήλ στο Ιράν περιλαμβάνει τις στοχευμένες δολοφονίες τουλάχιστον 14 επιστημόνων, σε μια πρωτοφανή επίθεση ενάντια στα «μυαλά» πίσω από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα — ενέργεια που, σύμφωνα με ειδικούς, μπορεί να το καθυστερήσει, αλλά όχι να το σταματήσει.
Σε συνέντευξή του, ο πρέσβης του Ισραήλ στη Γαλλία δήλωσε ότι οι δολοφονίες καθιστούν «σχεδόν» αδύνατη την κατασκευή πυρηνικών όπλων από το Ιράν, ακόμα κι αν κάποια τμήματα της υποδομής ή του υλικού του επέζησαν από τις σχεδόν δύο εβδομάδες ισραηλινών αεροπορικών επιθέσεων και βομβών-διατρητών που έριξαν αμερικανικά stealth βομβαρδιστικά.
«Το γεγονός ότι όλη η ομάδα εξαφανίστηκε, ουσιαστικά γυρίζει το πρόγραμμα πίσω κατά αρκετά χρόνια», δήλωσε ο πρέσβης Γεχόσουα Ζάρκα.
Ωστόσο, αναλυτές τονίζουν ότι το Ιράν διαθέτει κι άλλους επιστήμονες που μπορούν να τους αντικαταστήσουν.
Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σημειώνουν ότι η στρατιωτική ισχύς από μόνη της δεν μπορεί να εξαφανίσει την ιρανική τεχνογνωσία, και γι' αυτό επιδιώκουν διαπραγματευτική λύση.
«Οι επιθέσεις δεν μπορούν να καταστρέψουν τη γνώση που το Ιράν απέκτησε επί δεκαετίες, ούτε την πρόθεση του καθεστώτος να αξιοποιήσει αυτή τη γνώση για την κατασκευή πυρηνικού όπλου», δήλωσε ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμι στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Χημικοί, φυσικοί, μηχανικοί ανάμεσα στους νεκρούς
Ο Ζάρκα ανέφερε ότι οι επιθέσεις σκότωσαν τουλάχιστον 14 φυσικούς και πυρηνικούς μηχανικούς, κορυφαία στελέχη της επιστημονικής κοινότητας του Ιράν, που «είχαν όλα στο μυαλό τους».
Σκοτώθηκαν, είπε, «όχι επειδή ήξεραν φυσική, αλλά επειδή συμμετείχαν προσωπικά στην κατασκευή και παραγωγή πυρηνικού όπλου».
Οι εννέα εξ αυτών σκοτώθηκαν στο πρώτο κύμα επιθέσεων στις 13 Ιουνίου. Το Ισραηλινό στράτευμα δήλωσε ότι οι επιστήμονες είχαν «δεκαετίες εμπειρίας στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων» και ήταν ειδικοί σε χημεία, υλικά, εκρηκτικά και φυσική.
Ο Ζάρκα μίλησε τη Δευτέρα. Την Τρίτη, η ιρανική κρατική τηλεόραση μετέδωσε τον θάνατο του Μοχαμάντ Ρεζά Σεντιγκί Σάμπερ, πυρηνικού επιστήμονα, από ισραηλινή επίθεση, μετά από τραυματισμό σε προηγούμενη επίθεση που είχε σκοτώσει τον 17χρονο γιο του.
Οι στοχευμένες δολοφονίες αποσκοπούν στην αποθάρρυνση διαδόχων
Αναλυτές σημειώνουν ότι δεκαετίες πυρηνικής έρευνας έχουν δημιουργήσει στο Ιράν αποθέματα τεχνογνωσίας και επιστημόνων που μπορούν να συνεχίσουν το έργο.
«Τα σχέδια θα υπάρχουν και οι επόμενοι διδάκτορες θα μπορέσουν να τα ανακτήσουν», δήλωσε ο Μαρκ Φιτζπάτρικ, πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ και αναλυτής. «Ο βομβαρδισμός εγκαταστάσεων ή η εξόντωση επιστημόνων καθυστερεί, αλλά δεν σταματά. Και τα δύο μαζί καθυστερούν περισσότερο, αλλά τελικά θα ανασυσταθούν».
«Υπάρχουν αντικαταστάτες — ίσως λιγότερο εξειδικευμένοι, αλλά θα κάνουν τη δουλειά», πρόσθεσε.
Το πόσο γρήγορα μπορεί να ξαναρχίσει η δουλειά εξαρτάται και από το αν καταστράφηκαν τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου και ο εξοπλισμός.
«Το κλειδί είναι το υλικό. Μόλις το έχεις, τα υπόλοιπα είναι γνωστά», είπε ο Πάβελ Πόντβιγκ, ειδικός στα πυρηνικά της Ρωσίας. Η εξόντωση επιστημόνων ίσως έγινε για να «εκφοβίσει όσους σκέφτονται να εργαστούν στο πρόγραμμα».
«Πού σταματάς; Σκοτώνεις και φοιτητές φυσικής; Είναι ολισθηρός δρόμος», πρόσθεσε.
Ο Ισραηλινός πρέσβης είπε: «Νομίζω ότι όποιος του ζητηθεί να συμμετάσχει σε μελλοντικό πυρηνικό πρόγραμμα, θα το σκεφτεί δύο φορές».
Προηγούμενες επιθέσεις σε επιστήμονες
Το Ισραήλ έχει κατηγορηθεί στο παρελθόν για δολοφονίες Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων, αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει επίσημα την ευθύνη.
Το 2020, το Ιράν κατηγόρησε το Ισραήλ για τη δολοφονία του κορυφαίου επιστήμονα του, Μοχσέν Φαχριζαντέχ, με τηλεχειριζόμενο πολυβόλο.
«Καθυστέρησε το πρόγραμμα αλλά συνεχίζει να υπάρχει. Άρα δεν είναι αποτελεσματικό», είπε η αναλύτρια Λόβα Ρινέλ από το Ίδρυμα Στρατηγικής Έρευνας στο Παρίσι.
Χωρίς να επιβεβαιώσει ότι το Ισραήλ σκότωσε τον Φαχριζαντέχ, ο Ζάρκα είπε: «Το Ιράν θα είχε ήδη βόμβα αν δεν είχαν υπάρξει αυτά τα χτυπήματα».
Νομικά σε γκρίζα ζώνη
Το ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τη στοχευμένη δολοφονία πολιτών. Όμως, εάν οι επιστήμονες ανήκαν στις ένοπλες δυνάμεις ή συμμετείχαν ενεργά στις επιχειρήσεις, οι περιορισμοί μπορεί να μην ισχύουν.
«Κατά τη γνώμη μου, οι επιστήμονες αυτοί εργάζονταν για ένα καθεστώς που ζητά την εξάλειψη του Ισραήλ και βοηθούσαν στην ανάπτυξη όπλων που καθιστούν αυτή την απειλή πραγματική. Άρα είναι νόμιμοι στόχοι», δήλωσε ο Στίβεν Ντέιβιντ, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς.
Η ειδικός στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο Λόρι Μπλανκ είπε ότι είναι νωρίς για συμπεράσματα. «Δεν έχουμε όλα τα στοιχεία για το ρόλο και τις δραστηριότητες των επιστημόνων ούτε τη σχετική πληροφορία του Ισραήλ», δήλωσε.
Ο Ζάρκα ξεχώρισε την αμιγώς επιστημονική έρευνα από τους στόχους του Ισραήλ. «Είναι άλλο να μαθαίνεις φυσική και να καταλαβαίνεις πώς δουλεύει ο πυρήνας ενός ατόμου, και άλλο να κατασκευάζεις πυρηνικές κεφαλές που χωράνε σε πυραύλους. Δεν είναι απλό. Αυτοί είχαν τη γνώση και τη δούλευαν. Και γι’ αυτό εξοντώθηκαν».
