Η σύγχρονη πολιτική σκηνή διαμορφώνεται από τις δυναμικές ενός νέου λαϊκισμού, που συνδυάζει την τεχνολογία με την κοινωνική και πολιτική φιλοσοφία, όπως ανέλυσε ο καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας, Απόστολος Αποστόλου, στην εκπομπή του Γιώργου Σαχίνη στον ραδιοφωνικό σταθμό 98,4.
Ο λαϊκισμός ως πολιτική δύναμη
Ο Απόστολος Αποστόλου υπογράμμισε ότι ο νέος λαϊκισμός δεν αποτελεί μια απλή συνέχεια των λαϊκιστικών κινημάτων του παρελθόντος, αλλά μια επαναπροσδιορισμένη μορφή πολιτικής πράξης. Πρόκειται για μια τάση που έλκει τη δύναμή της από τη λαϊκή κυριαρχία και επανατοποθετεί τους πολίτες ως κεντρικούς παίκτες στις εξελίξεις.
Αναφερόμενος στον Στιβ Μπάνον, πρώην σύμβουλο του Ντόναλντ Τραμπ, ο Αποστόλου εξήγησε πως η επιρροή και ο πλούτος προσωπικοτήτων, όπως ο Ίλον Μασκ, λειτουργούν ως “πολιτικά όπλα”. Ο λαϊκισμός που προκύπτει, σύμφωνα με τον Μπάνον, είναι ικανός να αποδυναμώσει τις εδραιωμένες δομές της παγκοσμιοποίησης, ενώ η επανεκλογή του Τραμπ θα μπορούσε να φέρει μια νέα “τεχνοφουτουριστική” γραφειοκρατία.
Επιπλέον, ο καθηγητής αναφέρθηκε στη χρήση της λέξης “M.A.G.A”. Μια φράση η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά την προεκλογική εκστρατεία του προέδρου Τραμπ και αφορά το σύνθημά του, «Κάντε την Αμερική μεγάλη ξανά». Όπως αναφέρει ο Μπάνον, «το απόλυτο μετερίζι της παγκοσμιοποίησης μπορεί να εξασθενίσει μόνο μέσα από την έκφραση του λαϊκισμού».
Η διττή φύση του λαϊκισμού
Ο Αποστόλου ανέδειξε την ανάγκη να εξεταστεί ο λαϊκισμός μέσα από επιστημονικές και φιλοσοφικές οπτικές. Κεντρικό ζήτημα της συζήτησης αποτέλεσε «ποιος λαϊκισμός; Εκείνος του 19ου αιώνα; Εκείνος του 20ού αιώνα, που ήταν αντιδραστικός και συνεργάστηκε και με απολυταρχικά καθεστώτα;», προσθέτοντας σε αυτή τη ρητορική ερώτηση πως «η σκέψη του λαϊκισμού έχει φύγει εδώ και καιρό σε μια άλλη κατεύθυνση και τούτο διότι πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τις εξελίξεις της ζωής μέσα από την επίτιμη της γνωσιολογίας».
Επομένως, αναφερόμενος στην εργασία της Λάουρα Γκρέιταν, η οποία περιγράφει τον λαϊκισμό ως δύναμη δημοκρατικής αναγέννησης, επισημαίνει πως ο λαϊκισμός μπορεί να δράσει ως αντίβαρο στην κυριαρχία των οικονομικών ελίτ, ενισχύοντας τη λαϊκή συμμετοχή και προσφέροντας νέες ευκαιρίες πολιτικής αυτοδιάθεσης.
Σημαντικό σημείο της αντίληψής του, περί των εκφάνσεων του σύγχρονου λαϊκισμού, υπογραμμίζει πως «έχουμε επιστρέψει σε μια μεσσιανική φεουδαρχική κοινωνία, όπου εκείνο που σήμερα εκφράζει την αντίθετη άποψη ή ενδεχομένως και έναν πολιτικό λαϊκισμό είναι υποκείμενος σε μορφές παραλογισμού και εκφράζει μια νοσολογική οντότητα. Είναι δηλαδή αρρωστημένη, ψεκασμένη και μιάσματα που συνιστούν έναν τύπο περιθωριοποίησης και αποκλεισμού», προσθέτοντας πως «τα πράγματα έρχονται σε μια σύγκρουση. Από αυτή τη σύγκρουση με τη νέα-νέα τάξη πραγμάτων που έρχεται από τον Τραμπ θα δούμε στο μέλλον πώς θα λειτουργήσουν όλα αυτά και σε σχέση με τη δημοκρατία και τα υπόλοιπα».
Επ’ αυτής της συγκρουσιακής λογικής, ο κ. Αποστόλου παρουσίασε μια άλλη πτυχή, η οποία βασίζεται στην άποψη της συνεργατικής δημοκρατίας, ως προϊόν σκέψης του Αμερικανού φιλόσοφου και παιδαγωγού, Τζον Ντιούι, ο οποίος λέει ότι μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα από κοινού.
«Εδώ αντιδρούν οι ευρωπαϊκές ελίτ, οι οποίες είναι πλήρως χρεωκοπημένες, οι οποίες δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον από το να βγάζουν χρήματα και στο βάθος θα δούμε τι μπορεί να έλθει από τον Τραμπ», επισημαίνει εμφατικά.
Η «διπλωματία του τρελού»
Ο κ. Αποστόλου, σχολιάζοντας τις τακτικές του Τραμπ, ανέδειξε τη στρατηγική που συχνά αποκαλείται «διπλωματία του τρελού». Πρόκειται για μια προσέγγιση που βασίζεται στη δημιουργία απρόβλεπτων καταστάσεων, προκαλώντας αβεβαιότητα στους αντιπάλους.
Ο Αποστόλου τόνισε πως αυτή η τακτική έχει ρίζες στην αμερικανική πολιτική κουλτούρα και χρησιμοποιείται για να επαναπροσδιορίσει τη θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο σύστημα εξουσίας.
Η νέα τάξη πραγμάτων και οι προοπτικές
Επιπλέον, ο κ. Αποστόλου, προσθέτοντας στον αντίλογο, επισήμανε ότι αυτό παλινδρομεί μεταξύ της σύγκρουσης με τη γραφειοκρατία που αποχωρεί και τη νέα γραφειοκρατία, που διαφαίνεται ότι θα παρουσιάσει και θα δημιουργήσει ο πρόεδρος Τραμπ, η οποία χαρακτηρίζεται ως μια «τεχνοφουτουριστική γραφειοκρατία».
Η μετάβαση σε μια νέα πολιτική πραγματικότητα φέρνει ευκαιρίες και κινδύνους. Ο ίδιος υπογραμμίζει ταυτόχρονα ότι οι πολίτες δεν πρέπει να περιμένουν έτοιμες λύσεις από την εξουσία. Αντίθετα, οφείλουν να δημιουργήσουν τα δικά τους εργαλεία δράσης. Ο “τεχνολιμπεραλισμός”, όπως χαρακτηρίστηκε, θέτει νέα διλήμματα για τη δημοκρατία, αλλά και δυνατότητες, ώστε να σπάσουν οι ελίτ και να ενισχυθεί η συμμετοχική διακυβέρνηση.
Ένα μέλλον υπό διαμόρφωση
Το ερώτημα που παραμένει είναι αν η νέα αυτή πολιτική τάξη θα οδηγήσει σε μια κοινωνία μεγαλύτερης ελευθερίας ή απλώς σε μια ψευδαίσθησή της. Ο Αποστόλου τόνισε πως η τεχνολογία και η γνώση μπορούν να λειτουργήσουν ως μοχλοί κοινωνικής αλλαγής, εφόσον οι πολίτες διεκδικήσουν ενεργό ρόλο.
«Βρισκόμαστε ενώπιον μιας νέας τάξης πραγμάτων, και η ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε τη θέση μας στο σύστημα είναι τώρα», κατέληξε.
Η συζήτηση αυτή ανοίγει έναν σημαντικό διάλογο για το μέλλον της δημοκρατίας σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, με πρωταγωνιστές προσωπικότητες που επαναπροσδιορίζουν τις έννοιες της εξουσίας και της λαϊκής κυριαρχίας.
Aκούστε τι είπε ο Απόστολος Αποστόλου στον 98,4:
