Η πολυσυζητημένη ταινία “Υπάρχω”, η οποία αποτελεί μια χαρτογράφηση της ζωής του μεγάλου Στέλιου Καζαντζίδη, εκτός από συζήτηση μάς οδήγησε και στην αναζήτηση των πολιτικών και άγνωστων πτυχών του μεγάλου καλλιτέχνη, οι οποίες φανερώνουν, αν μη τι άλλο, τη διατήρηση της αυθεντικότητάς του και την πίστη του προς τη λαϊκή συναίνεση, παρά τις ιδεολογικές του πεποιθήσεις.
«Η κοντόφθαλμη Αριστερά δεν είδε πως ήταν το πιο ατόφιο, δικό της παιδί. Οι διανοούμενοι περιφρονούσαν και απέρριπταν τα τραγούδια του. Δεν ήταν απλώς ο κορυφαίος Έλληνας τραγουδιστής, αλλά ένα κοινωνικό φαινόμενο», δήλωσε ο συγγραφέας Διονύσης Χαριτόπουλος.
Επ’ αυτού, ο Στέλιος Καζαντζίδης, κορυφαίος Έλληνας λαϊκός τραγουδιστής, υπήρξε αναμφίβολα μια μορφή που ξεπερνούσε τα στενά όρια της τέχνης. Το όνομά του συνδέθηκε με την ψυχή του ελληνικού λαού, τα βάσανά του και τις ελπίδες του. Παρόλο που η πορεία του χαρακτηρίστηκε από μια σταθερή πολιτική ευαισθησία, ο ίδιος δεν εντάχθηκε ποτέ στενά σε κανέναν κομματικό σχηματισμό, παραμένοντας αφοσιωμένος στην αλήθεια της τέχνης του και τη δικαιοσύνη. Ο Καζαντζίδης, παρά τις συνειδητές επιλογές του και τις δημόσιες δηλώσεις του, έμεινε πιστός στον λαό, διατηρώντας μια διαχρονική αυθεντικότητα, που οι περισσότεροι καλλιτέχνες δεν κατόρθωσαν να διαφυλάξουν.
Η αριστερή καταγωγή και το βάρος της ιστορίας
Η ταξική καταγωγή του Καζαντζίδη και οι ιδεολογικές του καταβολές αποτέλεσαν θεμέλιο της διαχρονικής του ταύτισης με τον λαό και την Αριστερά. Γεννημένος σε μια εργατική οικογένεια, μεγάλωσε βιώνοντας τη φτώχια και την κοινωνική αδικία. Η δολοφονία τού πατέρα του το 1945 από ακροδεξιές παρακρατικές ομάδες, λόγω της ένταξής του στην Επιμελητεία του Αντάρτη, διαμόρφωσε βαθιά την πολιτική συνείδηση του νεαρού Στέλιου. Ο ίδιος, αν και δεν εντάχθηκε ποτέ σε οργανωμένα πολιτικά σχήματα, κουβαλούσε το ιδεολογικό φορτίο του παρελθόντος του.
Όπως δήλωσε στον δημοσιογράφο Νάσο Αθανασίου το 1994, «από τη Δεξιά έχω καταστραφεί, δε γνώρισα πατέρα, δεν είχα στοργή πατρική. Από μικρό παιδί ορφάνεψα. Η Δεξιά μού σκότωσε τον πατέρα και ταλαιπωρήθηκα στη ζωή μου».
Η συνειδητή αποστροφή του από τη δεξιά παράταξη, που ταυτίστηκε με τον πόνο και την ορφάνια, ήταν εμφανής σε όλη την πορεία του. Παρ’ όλα αυτά, η προσωπική του ιστορία δεν τον περιόρισε σε κομματικές ταυτότητες ή διαχωριστικές γραμμές, καθώς παρέμεινε ανοιχτός σε κάθε κίνηση που προάσπιζε τα δικαιώματα του λαού.
Το “φλερτ” με το ΠΑΣΟΚ
Η πολιτική δυναμική του Στέλιου Καζαντζίδη δεν πέρασε απαρατήρητη από τους πολιτικούς ηγέτες της εποχής του. Η απήχησή του στα λαϊκά στρώματα ήταν τόσο μεγάλη, που αποτέλεσε αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους κομματικούς σχηματισμούς, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1970 και του 1980.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε τη λαϊκή απήχηση του Καζαντζίδη. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Γιώργο Κοντογιάννη, ο Καζαντζίδης αυτοπροσδιοριζόταν χιουμοριστικά ως «Καζαντζίδης, τα τρία Πι: Πόντιος, ΠΑΣΟΚ, ΠΑΟΚ». Η φράση αυτή αποτύπωνε τη σύνδεσή του με το λαϊκό στοιχείο, ενώ παράλληλα ανέδειξε την ιδεολογική του εγγύτητα με τις αξίες που πρόβαλε το ΠΑΣΟΚ στις αρχές της ύπαρξής του.
Παρόλο που το ΠΑΣΟΚ τού πρότεινε να πολιτευτεί πριν τις εκλογές του 1981, ο Καζαντζίδης αρνήθηκε. Όπως σημείωσε ο δημοσιογράφος και κουμπάρος του, Κυριάκος Διακογιάννης, οι ασφυκτικές πιέσεις που δέχτηκε από εσωκομματικούς κύκλους του ΠΑΣΟΚ, αλλά και ο φόβος ότι η πολιτική του δημοτικότητα θα γινόταν αντικείμενο εκμετάλλευσης, τον ώθησαν να απορρίψει την πρόταση. Ο ίδιος προτίμησε να παραμείνει κοντά στον λαό, χωρίς να ενταχθεί στον κομματικό μηχανισμό.
Η υποψηφιότητα στις δημοτικές εκλογές
Μετά τις εκλογές του 1981, ο Καζαντζίδης αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα για δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Πεύκης, με το συνδυασμό “Δημοκρατική Ενότητα”, που υποστηρίχθηκε από το ΚΚΕ. Στη διπλή εκλογική διαδικασία του Φεβρουαρίου 1982, ο ίδιος δεν εξελέγη, παρά τη μεγάλη του δημοτικότητα.
Παράλληλα, ο Καζαντζίδης στήριξε ενεργά τις προσπάθειες του ΚΚΕ στις δημοτικές εκλογές εκείνης της περιόδου. Συνυπέγραψε διακήρυξη στήριξης στον Παναγιώτη Μακρή, υποψήφιο δήμαρχο Καισαριανής, ενώ έστειλε μήνυμα συμπαράστασης στον Γιάννη Δομνάκη, υποψήφιο δήμαρχο Νέας Ιωνίας. Οι κινήσεις αυτές ενίσχυσαν την εικόνα του ως ενός καλλιτέχνη με κοινωνική και πολιτική ευαισθησία, ο οποίος όμως παρέμενε ελεύθερος από κομματικές δεσμεύσεις.
Το ρήγμα με την Αριστερά
Παρόλο που υποστήριξε το ΚΚΕ το 1982, ο Καζαντζίδης δε δίστασε να εκφράσει την απογοήτευσή του για τη στάση της Αριστεράς προς το πρόσωπό του. Σε συνέντευξή του το 1996, εξέφρασε την πικρία του, κατηγορώντας το ΚΚΕ για αχαριστία και έλλειψη στήριξης στο λαϊκό τραγούδι.
«Εμένα ο στόχος μου δεν είναι το νυχτερινό μεροκάματο. Ήθελα να βοηθήσουν να υπάρχει λαϊκό τραγούδι. Γιατί μιλάνε για λαό και δε στηρίζουν το τραγούδι του;», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Οι δηλώσεις αυτές ανέδειξαν τη σύγκρουσή του με μια κοντόφθαλμη Αριστερά, που δεν μπόρεσε να αναγνωρίσει στο πρόσωπό του έναν αυθεντικό εκφραστή των λαϊκών αγώνων.
Η ανεξαρτησία και η πολιτική απογοήτευση
Η πορεία του Καζαντζίδη, μακριά από κομματικές ταμπέλες, του επέτρεψε να εκφράσει ελεύθερα τις απόψεις του για τη γενικότερη πολιτική κατάσταση. Σε μια συνέντευξη λίγο πριν τον θάνατό του, δήλωσε πως δεν ανήκει σε κανένα κόμμα, καταδικάζοντας τις πελατειακές σχέσεις και την αστική δημοκρατία.
«Δεν είμαι ούτε ΠΑΣΟΚ, ούτε Νέα Δημοκρατία, ούτε ΚΚΕ. Είμαι άνθρωπος του δικαίου και της αλήθειας. Γι’ αυτό με αγαπάει το πανελλήνιο». Αυτή η δήλωση συμπύκνωσε την ουσία της σχέσης του με τον λαό. Ο Καζαντζίδης δεν ήταν ποτέ ένας «κομματικός τραγουδιστής», αλλά ένας καλλιτέχνης που, μέσα από την τέχνη του, έδωσε φωνή στις ελπίδες και τα προβλήματα του λαού.
Η πολιτική και καλλιτεχνική πτυχή του Στέλιου Καζαντζίδη αναδεικνύει έναν καλλιτέχνη που, παρά την εμπλοκή του με διάφορες ιδεολογικές τάσεις, παρέμεινε πιστός στην αυθεντικότητα του λαϊκού τραγουδιού. Οι επιλογές του, οι δηλώσεις του και η στάση ζωής του τον κατατάσσουν σε μια μοναδική κατηγορία καλλιτεχνών, που αρνήθηκαν να υποταχθούν στους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού.
Ο Καζαντζίδης συνεχίζει να ηχεί στις καρδιές των ανθρώπων, όχι μόνο για τη φωνή του, αλλά και για το θάρρος του να είναι αυτό που ήταν: ένας αυθεντικός εκπρόσωπος του λαού, μακριά από την πολιτική εκμετάλλευση και τις ευκαιριακές συμμαχίες. Διότι, όπως και ο ίδιος ερμήνευσε, «είμαι τραγούδι, είμαι λαός... Δεν είμαι σκλάβος κανενός».
