Η κρίσιμη ώρα των ανακοινώσεων για την Προεδρία της Δημοκρατίας πλησιάζει καθώς εντός των επόμενων ημερών ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να αποκαλύψει το πρόσωπο που θα είναι υποψήφιο για το ύψιστο πολιτειακό αξίωμα. Ο πρωθυπουργός συναντάται με την Κατερίνα Σακελλαροπούλου στις 11:30 το πρωί – ραντεβού με ιδιαίτερη σημασία – καθώς εκτιμάται ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα ανακοινώσει στην ΠτΔ την πρόθεσή του για την ανανέωση ή όχι της θητείας της.
Η επιλογή του επόμενου ή της επόμενης Προέδρου της Δημοκρατίας αποτελεί μια από τις πλέον κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις που καλείται να λάβει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, με το ζήτημα να αναδεικνύεται σε πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης, εσωκομματικής ισορροπίας και στρατηγικής για τη μελλοντική κατεύθυνση της χώρας.
Καθώς πλησιάζουμε τα χρονικά πλαίσια της ανακοίνωσης, τα βλέμματα είναι στραμμένα στον πρωθυπουργό, αφού εσωτερικές πληροφορίες αναφέρουν πως ο ίδιος έχει συζητήσει και αποκαλύψει το προτεινόμενο όνομα του ΠτΔ μόνο με άτομα του κλειστού του κύκλου, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να τονίζει σε δηλώσεις του στη Δημόσια Ραδιοτηλεφωνική Τηλεόραση: «Έχω την αίσθηση ότι δε θα αργήσουν οι ανακοινώσεις για τον επόμενο ή την επόμενη Πρόεδρο της Δημοκρατίας», προσθέτοντας πως «στο πλαίσιο της παραπολιτικής συζήτησης να διακινούνται ονόματα, θεωρώ ότι όλα αυτά είναι θεωρίες. Στο τέλος της ημέρας έχει αξία μόνο αυτό το οποίο θα ανακοινώσει ο πρωθυπουργός».
Πάντως, το κεντρικό ερώτημα της πρότασης παραμένει: Ποιο θα είναι το πλαίσιο που θα κινηθεί ο πρωθυπουργός; Αυτό της ανάγκης για ευρύτερη πολιτική συναίνεση, των εσωτερικών πιέσεων της κυβερνητικής πλειοψηφίας ή αποκλειστικά στον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει το ύπατο πολιτειακό αξίωμα του θεσμού του Προέδρου της Δημοκρατίας; Σε αυτό, η θέση της κυβέρνησης φαίνεται να είναι πως «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή η Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να είναι ένα πρόσωπο το οποίο να ενώνει και να εκπέμπει κύρος, και πρόσωπα ενωτικά που εκπέμπουν κύρος έχουν όλοι οι πολιτικοί χώροι, και η Κεντροαριστερά και το Κέντρο και η Κεντροδεξιά».
Το πλαίσιο της απόφασης
Ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Ελλάδα αποτελεί ένα αξίωμα κατά βάση συμβολικό, το οποίο φέρει βαρύτητα σε περιόδους κρίσης ή πολιτικής αβεβαιότητας. Ο θεσμός καλείται να εκπροσωπήσει την ενότητα του έθνους, να αποτελέσει σύμβολο κύρους και αξιοπιστίας, καθώς και να λειτουργεί υπερκομματικά.
Στο παρελθόν, η εκλογή του αποτελούσε αιτία πολιτικών ανακατατάξεων, ενώ ορισμένες φορές εργαλειοποιήθηκε ως μέσο στρατηγικών συμμαχιών ή αντιπαραθέσεων.
Επ’ αυτού, η πρόκληση για τον πρωθυπουργό είναι διττή: από τη μια εκτείνεται στο πλαίσιο επιλογής ενός προσώπου που θα ενώνει και θα αποπνέει κύρος και από την άλλη θα πρέπει να εξασφαλίσει τη στήριξη της Βουλής, διατηρώντας τις απαραίτητες ισορροπίες. Συγκεκριμένα, η επιλογή ενός Προέδρου ή μίας Προέδρου από τον χώρο της Κεντροαριστεράς θα μπορούσε να σηματοδοτήσει άνοιγμα προς τις προοδευτικές δυνάμεις, ενώ μια επιλογή από τη συντηρητική παράταξη θα έστελνε μήνυμα συσπείρωσης της “γαλάζιας” και δεξιάς βάσης.
Υποψήφιοι και πολιτικά σενάρια
Για την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας τα σενάρια που φαίνεται να εξετάζονται περιλαμβάνουν ονόματα όπως του προέδρου της Βουλής, Κωνσταντίνου Τασούλα, ενώ στα ίδια πλαίσια συζητείται το ενδεχόμενο επανεκλογής της Κατερίνας Σακελλαροπούλου, η οποία αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα στο ύπατο αξίωμα, συμβολίζοντας την ανάγκη για ισότητα και προοδευτικές αλλαγές. Εδώ η επανεκλογή δε φαίνεται να βρίσκεται στο τραπέζι. Και τούτο διότι, σύμφωνα με τις δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, υποστηρίζεται πως «όσο σημαντική είναι η ανακοίνωση ως προς το όνομα, τόσο σημαντική είναι και η ανακοίνωση ως προς την αιτιολόγηση», της οποίας η υπόσταση θα ήταν ιδιαίτερα σημαντική σε περίπτωση αλλαγής του προσώπου.
Πέραν αυτών, η απόφαση του πρωθυπουργού φαίνεται να μην περιορίζεται μόνο στην επιλογή ενός προσώπου, αλλά συνδέεται με τη γενικότερη στρατηγική της κυβέρνησης για την επόμενη ημέρα. Ειδικότερα, μια επιλογή από την Κεντροαριστερά θα μπορούσε να ενισχύσει το προφίλ της Νέας Δημοκρατίας ως παράταξης που προάγει τη συναίνεση, με τα ονόματα που συζητούνται να συμπεριλαμβάνουν τον Ευάγγελο Βενιζέλο, τον Γιάννη Στουρνάρα, τον Αλέκο Παπαδόπουλο και τη Μαρία Δαμανάκη.
Από την άλλη, μια καθαρά “γαλάζια” επιλογή θα στόχευε στην αποφυγή διαρροών προς την ακροδεξιά.
Στον αντίποδα, οι πολιτικές παρατάξεις φαίνεται να έχουν ήδη ξεκινήσει τη διατύπωση θέσεων και προτάσεων, με τον ΣΥΡΙΖΑ να προτείνει την πρώην υπουργό Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Λούκα Κατσέλη, με τον πρόεδρο του κόμματος, Σωκράτη Φάμελλο, να δηλώνει πως είναι «ένα πρόσωπο που έχει συνδέσει το όνομά του με εφαρμοσμένες πολιτικές για την ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη, τη μείωση των ανισοτήτων, την προστασία των οικονομικά ευάλωτων, την κοινωνική πολιτική και τα εργασιακά δικαιώματα».
Σε αξιολογικό επίπεδο, η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται ιδιαίτερα στοχευμένη, ειδικά εάν επικαλεστεί το έργο της κ. Κατσέλη προς την ψήφιση του Νόμου 3869/2010, ΦΕΚ Α 130/2010 ή “νόμου Κατσέλη”, για τη ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων και την προστασία της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμό.
Από την πλευρά του, το ΠΑΣΟΚ διατηρεί την άποψη ότι ο νέος Πρόεδρος δεν πρέπει να προέρχεται από το κυβερνητικό χώρο, ώστε να διασφαλιστεί η θεσμική ανεξαρτησία.
Ανασκόπηση των δεδομένων
Οι επόμενες ημέρες φαίνεται πως θα είναι καθοριστικές. Ο πρωθυπουργός καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στις εσωκομματικές πιέσεις, την ανάγκη για θεσμική σοβαρότητα και τη διατήρηση της πολιτικής του στρατηγικής. Η απόφαση για τον επόμενο ένοικο του Προεδρικού Μεγάρου δεν αφορά μόνο το παρόν, αλλά και το μήνυμα που θέλει να εκπέμψει η κυβέρνηση για το μέλλον της χώρας, ενώ το πρόσωπο το οποίο θα επιλεγεί για την ανάληψη του ύπατου αυτού αξιώματος και η ολοκλήρωση των διαδικασιών θα αναδείξουν την ουσία της πολιτικής διακυβέρνησης σε ένα πλαίσιο συγκρουσιακής πολυμέρειας. Δηλαδή, τη δυνατότητα να λαμβάνονται αποφάσεις που ενώνουν, προάγουν τη Δημοκρατία και διασφαλίζουν τη θεσμική συνέχεια.
Το πρόσωπο που θα επιλεγεί για το ύπατο αξίωμα δε θα κριθεί μόνο από τα πολιτικά του χαρακτηριστικά, αλλά και από την ικανότητά του να ανταποκριθεί στις προκλήσεις μιας κοινωνίας που αναζητά σταθερότητα, πρόοδο και ενότητα.
Η σημασία της συναίνεσης με πρόσωπα που ενώνουν
Το ύπατο πολιτειακό αξίωμα απαιτεί πρόσωπα που ενώνουν, μπορούν να διαπεράσουν τις κομματικές γραμμές και χαίρουν ευρείας αποδοχής. Επ’ αυτού, ο Παύλος Μαρινάκης δεν παρέλειψε να υπογραμμίζει τη σημασία της θεσμικής υπευθυνότητας. Από την πλευρά του, ο ΣΥΡΙΖΑ επισήμανε την ανάγκη η διαδικασία να μη μετατραπεί σε κομματικό “παζάρι”, ενώ το ΠΑΣΟΚ ζητά διαφάνεια και σοβαρότητα.
Η πιθανότητα επίτευξης ευρείας συναίνεσης δεν είναι μόνο πολιτικά επωφελής, αλλά και αναγκαία για τη θεσμική σταθερότητα. Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν ότι η πόλωση που χαρακτηρίζει το πολιτικό κλίμα στη χώρα ίσως δυσχεράνει την προσπάθεια για ευρύτερη συνεργασία, με τον κ. Μαρινάκη να απαντά αιχμηρά στις δηλώσεις του Νίκου Ανδρουλάκη ότι «δεν υπάρχει καμία περίπτωση να συγκυβερνήσει το ΠΑΣΟΚ με τη Νέα Δημοκρατία. Το σενάριο είναι μόνο ένα: Η επόμενη κυβέρνηση θα είναι η Νέα Δημοκρατία με κάποια άλλα κόμματα ή το ΠΑΣΟΚ με κάποια άλλα κόμματα ή το ΠΑΣΟΚ ή η Νέα Δημοκρατία με αυτοδυναμία».
Σε αυτό ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απάντησε πως «αργούν οι εκλογές. Έχουμε κάτι παραπάνω από δύο χρόνια μπροστά μας. Δική μας δουλειά είναι να εφαρμόσουμε το πρόγραμμά μας, να είμαστε συνεπείς στο ακέραιο». Ο ίδιος πρόσθεσε πως «ο κ. Ανδρουλάκης μάς είπε στην πραγματικότητα ότι, στηρίζοντας ΠΑΣΟΚ, παίρνεις πακέτο είτε τον ΣΥΡΙΖΑ, που έχει όλα τα πρωταγωνιστικά στη διακυβέρνηση, στην καταστροφική διακυβέρνηση 15-19, είτε το ΚΚΕ, που είναι γνωστές οι θέσεις του, ή τη Νέα Αριστερά».
