Ο ομότιμος καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης του ΕΚΠΑ, Ιωάννης Κόντος, είναι πτυχιούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός με ειδίκευση στην Πληροφορική του Πολυτεχνείου της Γλασκόβης (Strathclyde University). Στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμινχαμ έλαβε το διδακτορικό δίπλωμα (PhD) στην Πληροφορική. Έλαβε τον τίτλο του υφηγητή Ηλεκτρονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και ήταν πρώην μέλος του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος.
Έχει εργαστεί ως ερευνητής στο ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”. Ήταν ο ιδρυτής και ο πρώτος διευθυντής του Τμήματος Πληροφορικής του Κέντρου, όπου επέβλεψε και διηύθυνε την κατασκευή του πρώτου ελληνικού ηλεκτρονικού ψηφιακού υπολογιστή γενικής χρήσεως και του πρώτου ελληνικού συστήματος ελέγχου πυροβολικού. Έχει δημοσιεύσει την πρώτη ελληνική εργασία σε Διεθνές Συνέδριο Τεχνητής Νοημοσύνης που έλαβε χώρα στη Ρώμη. Προήδρευσε της επιτροπής επιλογής του πρώτου υπολογιστή του ΥΠΕΘΑ. Το 2021 ήταν προσκεκλημένος ομιλητής του Ινδικού Πανεπιστημίου ICFAI στο Jaipur σε πρόγραμμα μετεκπαίδευσης του διδακτικού του προσωπικού και το 2024 σε Συνέδριο ΤΝ στην Ινδία. Έχει προσκληθεί να δώσει συνέντευξη σε δημοσιογράφο του Forbes με θέμα την Τεχνητή ή Μηχανική Συνείδηση.
«Ο αρχαιότερος πρόδρομος της ΤΝ πρέπει να θεωρηθεί ο Αριστοτέλης, που με τη θεωρία των Συλλογισμών εγκαινιάζει την τυπική (αλγοριθμική) περιγραφή διαδικασία σκέψης, δηλαδή του συμπερασμού τρίτης πρότασης από τον συνδυασμό δύο προτάσεων με κοινό μέρος»
Έχει διδάξει ως καθηγητής ΑΕΙ Τεχνητή Νοημοσύνη στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σε πτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Έχει διατελέσει ιδρυτικό μέλος και πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Τεχνητής Νοημοσύνης από την ίδρυσή της το 1988. Έχει βραβευτεί από τους Alumni του Strathclyde University (Πολυτεχνείο της Γλασκόβης) το 2010 για το έργο του. Από το2020 είναι μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του εκδοτικού οίκου “Elsevier”. Το 2023 βραβεύτηκε για Ακαδημαϊκή Διάκριση στην Τεχνητή Νοημοσύνη από την British Computer Society.
Έχει δημοσιεύσει άνω των 100 πρωτότυπες δημοσιεύσεις Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης, καθώς και 3 βιβλία Τεχνητής Νοημοσύνης: Δύο στην Ελληνική γλώσσα τα έτη 1996 και 2017 και ένα στην Αγγλική το έτος 2015, καθώς και 4 ποιητικά βιβλία. Έχει διευθύνει 10 ερευνητικά προγράμματα Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης.
Το μεγαλύτερο μέρος των πρωτότυπων εργασιών του αφορούν τον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης Απάντηση Ερωτήσεων, με εστίαση από το 1992 στα συστήματα Εξηγήσιμης Απάντησης Ερωτήσεων (Explainable Question Answering) και στην Τεχνητή ή Μηχανική Συνείδηση (Artificialor Machine Consciousness).
Η συνέντευξη παραχωρήθηκε αποκλειστικά για το neakriti.gr και την εφημερίδα “Νέα Κρήτη”.
* Από πότε εμφανίζεται η έννοια ή καλύτερα η σύλληψη της ιδέας της Τεχνητής Νοημοσύνης από τη δεκαετία του 1940, όπου έχουμε την πρώτη μαθηματική περιγραφή τεχνητού νευρωνικού δικτύου; Από το 1950, όταν ο μαθηματικός Άλαν Τούρινγκ, πατέρας της θεωρίας υπολογισμού και σχεδόν εισηγητής της Τεχνητής Νοημοσύνης, πρότεινε τη δοκιμή Τούρινγκ; Ή από το 1956, όταν οι Τζον Μακάρθι, Μάρβιν Μίνσκυ, Κλοντ Σάνον κ.λπ. αναφέρονται για πρώτη φορά στο Logic Theorist, δηλαδή σ' ένα πρόγραμμα το οποίο στηρίζεται σε συμπερασματικούς κανόνες τυπικής λογικής και σε ευρετικούς αλγορίθμους στην προσπάθεια αναζήτησης αλλά και απόδειξης μαθηματικών θεωρημάτων;
«Όλα αυτά συνέβαλαν στην έναρξη της προσπάθειας συγγραφής προγραμμάτων που διεκδικούν “Νοημοσύνη”, αλλά ο όρος “Artificial Intelligence” (Τεχνητή Νοημοσύνη ή ΤΝ) καθιερώθηκε τυπικά ως επιστημονικό πεδίο στη συνάντηση ορισμένων επιφανών Αμερικανών επιστημόνων (Τζον Μακάρθι, Μάρβιν Μίνσκυ, Κλοντ Σάνον κ.ά.), πρωτοπόρων του τομέα, στο συνέδριο (workshop) που έγινε στο Dartmouth College το 1956, καθοριστικού για την ονομασία και τη γέννηση της ΤΝ. Το νέο πεδίο προέκυψε εν μέρει από την Κυβερνητική, αλλά είχε γενικότερο περιεχόμενο. Ο αρχαιότερος πρόδρομος της ΤΝ πρέπει να θεωρηθεί ο Αριστοτέλης που με τη θεωρία των Συλλογισμών εγκαινιάζει την τυπική (αλγοριθμική) περιγραφή διαδικασία σκέψης, δηλαδή του συμπερασμού τρίτης πρότασης από τον συνδυασμό δύο προτάσεων με κοινό μέρος».
* Στην Ελλάδα έχω την εντύπωση ότι γίνεται ένα μπέρδεμα της ΤΝ και άλλων λειτουργιών που συνοψίζουν κάποιες μεθοδολογίες της ΤΝ. Τι λέτε επ' αυτού;
«Συμφωνώ ότι υπάρχει η τάση στην Ελλάδα που είναι και διεθνής, να χαρακτηρίζονται πολλά υπολογιστικά συστήματα ως ΤΝ χωρίς να είναι. Ακόμη και τα περιβόητα προγράμματα του τύπου GPT μπορεί οριακά μόνον να θεωρηθούν ως ΤΝ, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της λειτουργίας τους στηρίζεται στον απλό συνδυασμό κειμένων από το διαδίκτυο. Επιπλέον, δε, η στατιστική μέθοδος επεξεργασίας των κειμένων που χρησιμοποιούν τα οδηγεί σε ασυνεπή συμπεριφορά.
Η σύγχυση εν μέρει οφείλεται στην ανυπαρξία ικανοποιητικού ορισμού της ΤΝ. Κατά τη γνώμη μου, όπως αναφέρω και στο βιβλίο μου “Τεχνητή Νοημοσύνη και Ελληνικές Εφαρμογές” του 2016, μόνο χωριστά καθένας από τις δεκάδες των κλάδων της ΤΝ μπορεί να οριστεί ικανοποιητικά. Οπότε, αν ένα σύστημα δεν εμπίπτει σε έναν από τους κλάδους, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει στην ΤΝ. Βασική απαίτηση είναι το σύστημα να μη δίνει αντιφατικές απαντήσεις, όπως συμβαίνει με τα τύπου GPT, και το έχω αποδείξει πειραματικά ως αναφέρεται σε πρόσφατη εργασία μου».
* Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα της ΤΝ;
«Το κυριότερο πλεονέκτημα της ΤΝ είναι η συναισθηματική ψυχρότητα και η ταχύτητα λήψης αποφάσεων εν μέσω κρίσεων, όπου η ανθρώπινη σκέψη μπορεί να πάσχει λόγω συναισθηματισμού. Αλλά ακόμη και στην περίπτωση αυτήν πρέπει να εξασφαλίζεται ο ανθρώπινος έλεγχος με μεθόδους της “Explainable Artificial Intelligence” (XAI) ή “Επεξηγηματικής ΤΝ” (ΕΤΝ), που μαζί με την όποια απάντηση παράγουν και εξήγηση ελέγξιμη από τον ανθρώπινο χρήστη. Στον τομέα αυτόν έχω εργαστεί από το 1991 και δημοσίευσα σχετική εργασία το 1992. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έθεσε την ΕΤΝ ως βασικό στόχο της στρατηγικής της για την ΤΝ το 2016.
Άλλα πλεονεκτήματα είναι η απαλλαγή του ανθρώπου από την εκτέλεση πολύπλοκων αλλά επικίνδυνων, κουραστικών ή βαρετών εργασιών, όπως ισχύει και για απλούστερες εργασίες για την παραδοσιακή Πληροφορική».
Η πρώτη εμφάνιση της ΤΝ στην Ελλάδα
* Μιλήστε μας για την αρχή και την εξέλιξη της ΤΝ στην Ελλάδα;
«Ως πρώτη επίσημη εμφάνιση της Ελλάδας στον χώρο της ΤΝ μπορεί να θεωρηθεί η ανακοίνωση εργασίας μου στο πρώτο Ευρωπαϊκό Συνέδριο ΤΝ που έγινε στη Ρώμη το 1971. Εν συνεχεία έγιναν πολλά, μεταξύ των οποίων και η ίδρυση της Ελληνικής Εταιρείας ΤΝ το 1988, στην οποία ανέλαβα την προεδρία για μερικά χρόνια. Τα πρώτα πανεπιστημιακά μαθήματα ΤΝ έγιναν από εμένα το 1988 στο Τμήμα Πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ακολούθησαν 3 διδακτικά βιβλία μου για ΤΝ, το 1996, το 2015 και το 2016. Επίσης, έχω δημοσιεύσει άνω των 100 πρωτότυπων εργασιών, με αποτέλεσμα τη βράβευσή μου δις από βρετανικούς επιστημονικούς φορείς. Σήμερα υπάρχουν διάφορες ομάδες ΤΝ σε ΑΕΙ και Ερευνητικά Ιδρύματα, καθώς και μαθήματα ΤΝ που διδάσκουν νεότεροι συνάδελφοι. Ακόμη και η κυβέρνηση κάτι προσπαθεί να κάνει τα τελευταία 2 χρόνια παρ’ όλες τις πολλές εισηγήσεις μου από πριν περίπου 50 χρόνια. Προσφάτως δημιουργήθηκε και Συμβουλευτική Επιτροπή παρά τον πρωθυπουργό, που όμως δεν κατάφερε να τον προφυλάξει από το να δηλώσει σε σχετικό συνέδριο ότι πριν 30 χρόνια η ΤΝ ήταν επιστημονική φαντασία, ενώ υπάρχει ως επιστημονική δραστηριότητα ΤΝ, όπως ανέφερα, για περισσότερο από 70 χρόνια. Προσωπικά θεωρώ μικρό το κακό εν συγκρίσει με άλλα άλυτα προβλήματα, όπως της λεηλασίας των συντάξεων, της παράνομης μετανάστευσης, της αμέλειας διεκδίκησης από τη Γερμανία των πολεμικών της οφειλών και τον εξαναγκασμό μας από την Ε.Ε. σε ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου. Τέλος, έχω κάνει διάφορες προτάσεις προς το ΥΠΕΘΑ για την αξιοποίηση της ΤΝ στην ανάπτυξη αμυντικών συστημάτων και έχω αρθρογραφήσει σχετικά.
Συμπερασματικά, πάντως, η πατρίδα μας διαθέτει το ικανό επιστημονικό προσωπικό, ώστε να προοδεύσει στην ΤΝ, αρκεί να διατεθούν οι σχετικά μικροί πόροι που απαιτούνται».
* Ο Απόστολος Αποστόλου είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας.
