Αύξηση ορισμένων μορφών καρκίνου δείχνουν έρευνες στην Κρήτη και γενικότερα στην Ελλάδα, ενώ θεωρείται αρκετά πιθανό να αυξηθεί ο αριθμός πασχόντων από κάποιας μορφής καρκίνου ή καρδιαγγειακού νοσημάτων, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του καθηγητή Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Χρήστου Λιονή, ο οποίος μίλησε για το θέμα στη “Νέα Κρήτη”.
Η εφημερίδα μας επικοινώνησε με τον κ. Λιονή, ο οποίος μας σχολίασε τον βαθμό που η οικονομική κρίση επηρέασε το σύστημα Υγείας, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Δεν είναι μόνο οι υπηρεσίες υγείας που επηρεάζουν την υγεία ενός λαού. Σαφέστατα αποτελούν ένα μεγάλο μέρος. Μεγάλο μέρος αποτελεί όμως και ο πολιτισμός, οι ίδιες οι συνήθειες. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα πως ο πληθυσμός της Κρήτης πριν μερικές δεκαετίες ήταν πολύ γνωστός σε όλο τον κόσμο για τους πολύ καλούς δείκτες υγείας. Είναι αλήθεια ότι η κρίση επηρεάζει και τις υπηρεσίες υγείας και τη συμπεριφορά και το περιβάλλον, αλλά και τους προσδιοριστές της υγείας, που είναι ψυχολογικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί. Η φτώχια, για παράδειγμα, είναι ένας πολύ σημαντικός προσδιοριστής υγείας, γιατί επηρεάζει και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας (π.χ. καινοτόμα φάρμακα, εξειδικευμένες τεχνολογικές παρεμβάσεις), αλλά σαφέστατα επηρεάζει και τη διατροφή. Βοηθάει να τρώμε τροφές πολύ πρόχειρες, αλλά να είμαστε και πιο καταθλιπτικοί».
Η πίεση από την κρίση αποκάλυψε μακροχρόνια προβλήματα σε τομείς όπως η διακυβέρνηση στην Υγεία και την πρωτοβάθμια περίθαλψη. Η εγρήγορση γι’ αυτά τα προβλήματα κατέστησε πιο εύκολο στην κυβέρνηση να θέσει στοχευμένες προτεραιότητες για να προωθήσει μεταρρυθμίσεις εις βάθος.
Οι δείκτες γενικότερα και σωματικής και ψυχικής υγείας θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και η φτώχια δε φαίνονται μόνο στα λοιμώδη νοσήματα, αλλά και τα μεγάλα χρόνια νοσήματα (καρδιαγγειακά, καρκίνου, αναπνευστικά) θέλουν ένα μακρύ χρόνο επώασης
Χρήστος Λιονής,
καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Οι Έλληνες ζουν λιγότερο
Συγκεκριμένα, μια νέα μεγάλη έρευνα στις ΗΠΑ, στην οποία συμμετείχαν και ομογενείς επιστήμονες, έρχεται να καταδείξει πως η λιτότητα τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα κατέστρεψε την υγεία των Ελλήνων και αύξησε τη θνησιμότητα του πληθυσμού. Παράλληλα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ, WHO), σε ανάλυσή του για την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων στον τομέα Υγείας στην Ελλάδα, έκανε λόγο για σημαντικές προκλήσεις, παρά τις φιλόδοξες αλλαγές που έγιναν για την παροχή υπηρεσιών σε ανασφάλιστο πληθυσμό.
Ο ΠΟΥ τόνιζε ότι το σύστημα Υγείας της χώρας επηρεάστηκε βαθιά από την οικονομική κρίση, κάτι που είχε άμεσο αντίκτυπο στην πρόσβαση σε σχετικές υπηρεσίες, την ποιότητα της φροντίδας και την οικονομική προστασία.
Η νέα έρευνα
Το έργο της μεταρρύθμισης στην Υγεία δεν είναι εύκολο πάντως, ή όχι αρκετά ταχύ. Στα ευρήματα της νέας έρευνας αναφέρεται ότι η υγεία του πληθυσμού της Ελλάδας μειώθηκε σημαντικά και οι θάνατοι αυξήθηκαν ραγδαία μετά την επιβολή σκληρών μέτρων λιτότητας από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ το 2010. Σε αυτή επισημαίνεται ότι οι κυβερνητικές δαπάνες για την Υγεία μειώθηκαν κατά πολύ στην Ελλάδα και ότι τα αίτια θανάτου που αυξήθηκαν περισσότερο ήταν κυρίως αυτά που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν από το σύστημα περίθαλψης.
Οι ερευνητές αναφέρουν ότι η μείωση των δαπανών στον τομέα, που οφείλεται στην απαίτηση για μέτρα λιτότητας, δεν έγινε χωρίς να ληφθούν μέτρα για την προστασία του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Ως προς το παραπάνω, ο κ. Λιονής σχολίασε, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Γενικά, οι υπηρεσίες Υγείας στην Ελλάδα και πριν και σήμερα δεν είναι σχεδιασμένες για να αλλάξουν τη συμπεριφορά της υγείας. Έχουν ένα νοσοκομειακό χαρακτήρα που επηρεάζει τους δείκτες της υγείας. Εάν δούμε τους δείκτες υγείας στα καρδιοαγγειακά νοσήματα, που αποτελούν στην Ελλάδα την πρώτη αιτία θανάτου αλλά και νοσηρότητας, θα διαπιστώσουμε ότι η Ελλάδα και πριν τα χρόνια της κρίσης παρουσίαζε μείωση των δεικτών νοσηρότητας και θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα. Αλλά η πτώση αυτή ήταν σε τέτοιο βαθμό, ώστε η Ελλάδα να μένει αρκετά πίσω από τους δείκτες που παρουσίαζαν οι 15 χώρες της Ε.Ε.
Η Ελλάδα και το σύστημα Υγεία της από πριν, ιδιαιτέρως νοσοκομειακό, δε θα ήταν εκείνο που θα στήριζε μια μακροχρόνια βελτίωση στον βαθμό που είναι δυνατόν για τον ελληνικό πληθυσμό».
Αναφερόμενος στην ελληνική κρίση, ο κ. Λιονής υπογράμμισε: «Η ελληνική κρίση επιδείνωσε σαφέστατα το σύστημα, μειώνει τις δαπάνες, εξαντλεί περισσότερο το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά και αλλάζει το προφίλ του Έλληνα. Ο Έλληνας είναι πιο δυστυχισμένος απ’ ό,τι ήταν πριν. Υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης, προσεγγίζει πιο εύκολα τα πρόχειρα φαγητά και δεν ασκείται. Χάνει έναν υποστηρικτικό μηχανισμό που κουβαλούσε πριν μερικά χρόνια. Το περιβάλλον τώρα είναι δυσμενέστερο. Βεβαιότερα γίνονται προσπάθειες να οργανωθεί η πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας και να αποτελέσει τον πρώτο πυλώνα. Δε γίνεται εύκολα μέσα από τους νόμους ή από γιατρούς που έχουν ενσωματωθεί σ’ ένα σύστημα που ονομάζεται πρωτοβάθμιο σύστημα, που είναι θετικό γιατί αλλάζει τα δυναμικά.
Από εκεί και πέρα, χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό γιατρό, ο οποίος θα μιλήσει πολύ διαφορετικά στην ελληνική οικογένεια, που και αυτή έχει σοβαρά προβλήματα μέσα στην κρίση και φαινόμενα διάσπασης. Μπορεί να αλλάξει αυτή η εικόνα χωρίς αλλαγή παιδείας ή κουλτούρας ή μιας άλλης προσέγγισης μέσα στο σύστημα Υγείας που δεν προσφέρει μόνο συνταγές φαρμάκων, αλλά κοιτάει άλλες αποφάσεις στον χώρο της Υγείας; Χρειάζεται μια προσπάθεια όλων των τομέων Υγείας, αλλά θέλει και μια συνεργασία της δημόσιας και κοινωνικής ζωής».
Οι ερευνητές ακόμη υπογραμμίζουν ότι οι νομοθέτες θα έπρεπε να θέσουν στο επίκεντρο ειδικής προσοχής να διασφαλίσουν ότι το σύστημα Υγείας της χώρας είναι εξοπλισμένο να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών της χώρας.
Η μελέτη διεξήχθη με τη χορηγία του Bill & Melinda Gates Foundation, και βασίζεται στην Global Burden of Diseases, Injuries and Risk Factors Study (GBD) του UW.
Η έρευνα αυτή του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, του 2016, πραγματοποιήθηκε από το Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), και αποτελεί επέκταση της αρχικής του 1997, η οποία ήταν η μεγαλύτερη συστηματική προσπάθεια να χαρτογραφηθεί το εύρος απώλειας υγείας απ’ όλες τις σημαντικές ασθένειες, τραυματισμούς και παράγοντες κινδύνου ανά ηλικία, φύλο και πληθυσμό.
Αύξηση γήρανσης του πληθυσμού
Οι ερευνητές βρήκαν και μια αύξηση στον ρυθμό γήρανσης του πληθυσμού της Ελλάδας, ως ένα ακόμη ανησυχητικό παράγοντα και τόνισαν: «Η αύξηση των συνολικών θανάτων σε μικρά παιδιά, μικρότερα των 5 ετών, και πιο μεγάλων ενηλίκων, σε συνδυασμό με την αύξηση αιτιών ευαίσθητων προς τη διαθεσιμότητα πόρων (όπως η πρόσβαση σε έλεγχο και έκτακτη φροντίδα), δείχνουν ότι το σύστημα Υγείας απαιτεί σημαντική αναδιάρθρωση για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, που είχαν να κάνουν με τη διαθεσιμότητα πόρων, επανατοποθέτηση πόρων και δομή του πληθυσμού».
Ακόμη, έγραψαν ότι, ενώ το συνολικό ποσοστό θνησιμότητας αυξήθηκε το 2010 κατά περίπου 5,6% από το 2000, είχε ραγδαία άνοδο περί το 17,7% τα 6 χρόνια που ακολούθησαν (2010-2016), μετά την επιβολή των μέτρων λιτότητας. Ήταν μια αύξηση τρεις φορές ταχύτερη από το ποσοστό της Δυτικής Ευρώπης και ήρθε σε μια στιγμή που στην πραγματικότητα καταγράφεται μείωση της θνησιμότητας διεθνώς. Η μεγαλύτερη μάλιστα αύξηση ήταν στις ηλικίες των 70+, ενώ και στους πολύ νεότερους υπήρξε μια δυσανάλογη αύξηση. Η αύξηση στη θνησιμότητα συμπίπτει με αλλαγές στις αιτίες θανάτου και με αξιοσημείωτες αυξήσεις σε μεταδοτικές, μητρικές, νεογνικές και διατροφικές ασθένειες.
ΤΙ ΑΛΛΑΞΕ Η ΚΡΙΣΗ
Οι δείκτες θνησιμότητας και νοσηρότητας
Η θνησιμότητα και η νοσηρότητα στην Ελλάδα εξαρτώνται από τα καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά και από τον καρκίνο. Τη δεκαετία του 1960, η Κρήτη έδειχνε μια ικανοποιητική εικόνα, καθώς είχε πολύ καλούς δείκτες υγείας στην Ευρώπη. Ωστόσο, ο σημερινός τρόπος ζωής έχει μεταβάλλει τους δείκτες υγείας, με αποτέλεσμα να έχει αλλάξει και η υγεία του μέσου Κρητικού.
Όσον αφορά τον καρκίνο στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση στην Κρήτη, οι έρευνες δείχνουν πως παρατηρείται αύξηση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας, όπως λέει στη “Νέα Κρήτη” ο κ. Λιονής.
«Σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί, έχει αρχίσει να αλλάζει και η θνησιμότητα και η νοσηρότητα σε ορισμένα είδη καρκίνου. Έχουμε αυξήσεις σε επιλεγμένα είδη καρκίνου. Τα δεδομένα και οι αναλύσεις μας φτάνουν μέχρι το 2013. Οι δείκτες δείχνουν να είναι επηρεασμένοι και σε αρνητική κατεύθυνση. Εξακολουθούν οι δείκτες να είναι χαμηλότεροι από το μέσο επίπεδο των μελών της Ε.Ε. Σε λίγους μήνες θα έχουμε δεδομένα για τη συνολική κατάσταση της οικονομικής κρίσης. Εκτιμούμε πως αυτή η τάση που παρατηρείται από τα πρώτα χρόνια της κρίσης, αλλά και η τάση που παρακολουθούμε για την επιδείνωση των δεικτών της κρίσης, θα παρουσιαστεί και τα επόμενα χρόνια», δήλωσε ο κ. Λιονής.
Όσον αφορά τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα στοιχεία που έχουμε προέρχονται από νοσοκομειακά δεδομένα. Ο κ. Λιονής ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα που έχει μόνο νοσοκομειακά δεδομένα για τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Ίσως μετά από ένα-δυο χρόνια, με τα πρώτα δεδομένα που θα έχουμε, να μπορούμε να πούμε τι συμβαίνει ακριβώς, βάζοντας και δεδομένα εκτός νοσοκομείου. Με βάση τα νοσοκομειακά δεδομένα, έχουν επιδεινωθεί οι δείκτες. Γενικά στην Ελλάδα, η νοσηρότητα από τα καρδιαγγειακά νοσήματα μειώνεται. Έχουμε δεδομένα που έχουν δημοσιευτεί μέχρι το 2016, όπου η θνησιμότητα από το σύνολο των καρδιαγγειακών συμπτωμάτων μειώνεται στην Ελλάδα και μειώνεται ίσως στην Κρήτη. Αυτό μπορεί να το πει και στην περίοδο της κρίσης γιατί, όπως σας είπα, έχουμε δεδομένα μέχρι και το 2016. Όμως, αυτό δεν εφησυχάζει, πρώτον, γιατί η καρδιοαγγειακή νόσος χρειάζεται χρόνια για να αναπτυχθεί και, δεύτερον, γιατί αυτή η μείωση δεν είναι της ταχύτητας και του επιπέδου που παρατηρείται στις 15 χώρες της Ε.Ε. Σαφέστατα, αναμενόταν λόγω υψηλής τεχνολογίας πιο έγκυρης διαγνωστικής προσέγγισης και ίσως καλύτερης θεραπείας, που εξακολουθεί να προσφέρει δυσβάσταχτο κόστος».
Ο κ. Λιονής έκανε και μια εκτίμηση για τα επόμενα χρόνια, δείχνοντας μια κατάσταση που συνεχώς επιδεινώνεται, δηλώνοντας ο ίδιος πως αναμένει επιδημιολογική έκρηξη.
«Οι δείκτες γενικότερα και σωματικής και ψυχικής υγείας θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και η φτώχια δε φαίνονται μόνο στα λοιμώδη νοσήματα, αλλά τα μεγάλα χρόνια νοσήματα (καρδιαγγειακά, καρκίνου, αναπνευστικά) θέλουν ένα μακρύ χρόνο επώασης. Δηλαδή, από τη στιγμή που υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες και αλλάζεις διατροφή, κίνηση και ψυχολογία, πρακτικά σημαίνει πως αυτό θα επηρεάσει τους δείκτες νοσηρότητας και θνησιμότητας, για το οποίο θα χρειαστούν χρόνια. Εκτιμώ ότι θα έχουμε επιδημιολογική έκρηξη μετά από 4-5 χρόνια και στον καρκίνο αλλά και στα καρδιαγγειακά».
Ο κ. Λιονής κατέληξε λέγοντας πως ο πληθυσμός της Κρήτης για εκείνον είναι ένα μοναδικός πληθυσμός, καθώς παρουσιάζει υψηλό δείκτη πνευματικότητας και θρησκευτικότητας, πράγμα που έχει δείξει πως είμαστε λιγότερο καταθλιπτικοί, σύμφωνα με παλιότερη έρευνα, ενώ η αθηρωματική πλάκα, που είναι αιτία για την πρόκληση στεφανιαίας νόσου, παρουσιάζει μικρότερη συχνότητα στην Κρήτη.
