Οι θεατές που έσπευσαν να παρακολουθήσουν την ταινία «Επιχείρησις Απόλλων» ήταν οι πρώτοι που ήρθαν σε επαφή με το «Ζαβαρακατρανέμια», το κομμάτι που έγραψε ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ερμήνευσε μοναδικά ο Νίκος Ξυλούρης και «έντυσε» μουσικά την σκηνή του φιλμ με την Έλενα Ναθαναήλ στο αρχαίο θέατρο.
Όλοι ξεσηκώθηκαν από τον ιδιαίτερα δυναμικό ρυθμό του (χαρακτηριστικό των συνθέσεων του Μαρκόπουλου) και –μετά το πρώτο σοκ- άρχισαν να προσπαθούν να μάθουν τους παράξενους στίχους του τραγουδιού. Τα λόγια ήταν… ακαταλαβίστικα, έδειχναν να μην βγάζουν νόημα, αλλά παράλληλα ακούγονταν πάρα πολύ οικεία στα αφτιά του κοινού.
Το κομμάτι αγαπήθηκε πάρα πολύ από τον κόσμο και αποδείχθηκε ένα από αυτά που ονομάζουμε διαχρονικά. Πάνω από 50 χρόνια μετά την κυκλοφορία και του δίσκου στον οποίο συμπεριλαμβάνεται, οι νέες γενιές έρχονται σε επαφή με αυτόν τον ύμνο, χωρίς και οι ίδιοι να γνωρίζουν τι ακριβώς ακούνε.
Οι θεωρίες και οι απόψεις που αναπτύχθηκαν μέσα σε όλο αυτό το διάστημα ήταν πολλές και διάφορες. Ορισμένοι, μάλιστα, έφτασαν στο σημείο να κάνουν λόγο ακόμη και καπρίτσιο του ίδιου του δημιουργού που είχε βάλει… στοίχημα ότι μπορούσε να γράψει ένα τραγούδι και να το μετατρέψει σε επιτυχία ακόμη κι αν οι στίχοι δεν βγάζουν κανένα απολύτως νόημα. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν έχει την παραμικρή βάση, όπως και άλλοι αστικοί μύθοι που κατά καιρούς ακούστηκαν, όπως αναφέρει το menshouse.gr.
Άλλωστε την απάντηση την έδωσε ο ίδιος ο Γιάννης Μαρκόπουλος, μιλώντας το 2007 στην εκπομπή «Συναντήσεις» της ΕΡΤ1. Στην συζήτηση που είχε με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, αποκάλυψε χαρακτηριστικά: «Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το ’χω ξαναπεί.
Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το Χ. Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη “Μα το Ζα”, το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς του Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι μία λέξη πάρα πολύ και βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία», εξήγησε.
Κι αν θέλουμε να αποκωδικοποιήσουμε με πιο απλά λόγια το μήνυμα που ήθελε να περάσει ο Γιάννης Μαρκόπουλος, μπορούμε να πούμε ότι “ζάβαρα” είναι τα λάβαρα, “κάτρα” είναι τα μαύρα, “νάμα” είναι το βάπτισμα, “λάμα” είναι το μαχαίρι, “νέμια” σημαίνει ανέμισαν και “ίλεως” είναι το έλεος.
