Η Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών του Ιησού Χριστού ονομάζεται η αμέσως επόμενη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ξεκινά από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ, όπου τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι αφιερωμένη στα Πάθη του Ιησού Χριστού, ενώ η ονομασία “Μεγάλη” προκύπτει από την ανάμνηση των γεγονότων που διαδραματίζονται σε κάθε μία από τις ημέρες της και τα οποία θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για τη Χριστιανοσύνη.
Μεγάλη Δευτέρα
Η Μεγάλη Δευτέρα είναι η “εισαγωγική” ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. Είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ, γιου του Ιακώβ αλλά και στην άκαρπη συκιά. Όπως λέει η Εκκλησία, η Μεγάλη Δευτέρα είναι η αφορμή να θυμηθούμε τον Ιωσήφ, που τα αδέρφια του τον πουλάνε δούλο, βρίσκεται στην Αίγυπτο, η γυναίκα του κυρίου του, Πετεφρή, του επιτίθεται ερωτικά, αυτός την αποπέμπει, κλείνεται στη φυλακή, ερμηνεύει τα όνειρα του Φαραώ για τις παχιές και τις ισχνές αγελάδες, γίνεται στη συνέχεια ουσιαστικά πρωθυπουργός της Αιγύπτου και σώζει τον πατέρα του, Ιακώβ, τα αδέρφια του και όλο τον λαό του Ισραήλ. Η Εκκλησία, προβάλλοντας το υπόδειγμα του Ιωσήφ, μας δείχνει το ήθος της, που δεν είναι άλλο από την προσπάθεια απόκτησης της εσωτερικής ελευθερίας και τον παραλληλίζει με τον Χριστό.
Μεγάλη Τρίτη
Στις εκκλησίες ψάλλεται η Ακολουθία του Νυμφίου, με κυρίαρχο το τροπάριο της Κασσιανής «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις...». Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με το τηρούμενο Μηναίο ή Μηνολόγιο, η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη αφενός στη μνεία του Ιερού Ευαγγελίου που αναφέρεται στη δριμύτατη καταγγελία του Ιησού κατά των θρησκευτικών αρχηγών του Ισραήλ, των Γραμματέων και των Φαρισαίων, και αφετέρου στην παραβολή των δέκα παρθένων. Στον Όρθρο διαβάζεται από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (22, 15- 23, 39) η καταδίκη των Φαρισαίων. Στην Ακολουθία συνεχίζεται η ανάγνωση από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου όπου γίνεται λόγος για το Τέλος. Γι’ αυτό μιλούν και οι δύο παραβολές της ημέρας. Η πρώτη αποτελεί την παραβολή των δέκα παρθένων, αναφέρει δηλαδή πέντε φρόνιμες και πέντε μωρές παρθένες, οι οποίες περιμένουν τον Νυμφίο (τον γαμπρό δηλαδή), να έρθει να παραλάβει κάθε νύφη. “Πέντε εξ αυτών ήσαν φρόνιμοι” και είχαν πάρει μαζί με τα λυχνάρια τους και αρκετό λάδι, “πέντε ήσαν μωραί”, τα λυχνάρια τους έσβησαν, καθώς δεν είχαν προνοήσει για το λάδι και έτσι δεν έγιναν δεκτές στο γαμήλιο δείπνο. Η άλλη παραβολή είναι εκείνη των ταλάντων, που μας διδάσκει να είμαστε εργατικοί και να καλλιεργούμε τα πνευματικά μας χαρίσματα, μεριμνώντας για την αύξησή τους. Το βράδυ ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης, όπου είναι αφιερωμένη στην αμαρτωλή γυναίκα (Λουκ. 7,47) που μετανιωμένη αλείβει τα πόδια του Κυρίου με μύρο, και συγχωρείται για τα αμαρτήματά της, καθώς επιδεικνύει μεγάλη αγάπη και πίστη στον Κύριο, ενώ ψάλλεται ένα από τα πιο γνωστά και δημοφιλή τροπάρια της θρησκευτικής Υμνολογίας, για την “εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσης γυναικός”, τροπάριο της Κασσιανής.
Το Θείο Δράμα οδεύει προς την ολοκλήρωση
Μεγάλη Τετάρτη
Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στη μετάνοια και την προδοσία, ενώ σηματοδοτεί και την αρχή του τέλους για τον Ιησού με το Μυστικό Δείπνο. Κατά τη Μ. Τετάρτη αναφέρεται η μετάνοια και η μεταστροφή της πόρνης που άλειψε με μύρο τα πόδια του Ιησού, ο Μυστικός Δείπνος, δηλαδή η παράδοση της Θείας Ευχαριστίας, η προσευχή του Χριστού στο Όρος των Ελαιών και η προδοσία του Ιούδα, δηλαδή η αρχή των Παθών του Χριστού. Κατά τη διάρκεια του Εσπερινού της Μεγάλης Τετάρτης διαβάζεται η περικοπή από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, όμως το περιεχόμενο και η υμνολογία της ημέρας είναι εμπνευσμένη από την περικοπή του Ευαγγελίου του Λουκά.
Μεγάλη Πέμπτη
Τη Μεγάλη Πέμπτη το Θείο Δράμα οδεύει προς την ολοκλήρωσή του. Ο Χριστός γνωρίζει ότι έφτασε το τέλος της επί Γης παρουσίας Του. Η προδοσία του αγνώμονα μαθητή, η σύλληψη, οι εξευτελισμοί, η καταδίκη και ο σταυρικός θάνατος είναι θέμα ωρών... Στο τραπέζι του Μυστικού Δείπνου, ενώ οι μαθητές φιλονικούν μεταξύ τους για τις πρωτοκαθεδρίες, ο Ιησούς προβαίνει σε μια ασυνήθιστη πράξη: Γονατίζει και αρχίζει να πλένει τα πόδια τους. Οι μαθητές τον παρακολουθούν με αμηχανία. Η αμηχανία τους γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, αργότερα, όταν τους αποκαλύπτει πως ένας απ’ όλους θα τον προδώσει.
Ακολουθεί η σύσταση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Ο Χριστός κόβει έναν άρτο σε κομμάτια και τα προσφέρει στους μαθητές: «Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου». Υψώνοντας ένα κύπελλο, τους δίνει και κρασί: «Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο γαρ εστί το αίμα μου». Ακολουθεί η αξιοθαύμαστη προσευχή στη Γεσθημανή και η εκούσια πορεία του Κυρίου προς το Πάθος.
Η σύλληψη του Ιησού στον κήπο της Γεθσημανής γίνεται αμέσως μετά το φιλί του Ιούδα, το οποίο χαρακτηρίζεται έως και σήμερα ως πράξη προδοσίας. Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης είναι το πιο αμφιλεγόμενο πρόσωπο της Καινής Διαθήκης. Ο άνθρωπος που πρόδωσε τον Ιησού Χριστό για 30 αργύρια και ύστερα, κυνηγημένος από τύψεις, αυτοκτόνησε.
Κατά τη σύλληψη του Ιησού και ενώ οι στρατιώτες του δένουν τα χέρια, αναφέρεται η μνημειώδης φράση «μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις». Τη φράση αυτή τη λέει ο Ιησούς στον Πέτρο, όταν εκείνος βγάζει ένα μαχαίρι και κόβει το αφτί ενός δούλου που συνόδευε τους στρατιώτες. Στην εκκλησία το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης τελείται η “Ακολουθία των Αγίων και Αχράντων Παθών”, μέσω της οποίας οι πιστοί θυμούνται τα Πάθη του Σωτήρα Ιησού. Διαβάζονται τα Δώδεκα Εωθινά Ευαγγέλια, δηλαδή αποσπάσματα από τα τέσσερα Ευαγγέλια με θέμα το Άγιο Πάθος του Χριστού.
Μεγάλη Παρασκευή
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μέρα απόλυτου πένθους για όλη τη Χριστιανοσύνη, απόλυτης αργίας και νηστείας, η μέρα που λαμβάνει χώρα η κορύφωση του Θείου Δράματος. Την Ενάτη Ώρα της ημέρας λέει το «Τετέλεσται». Η θεία ψυχή Του κατεβαίνει στον Άδη. Το “Πρωτευαγγέλιο”, η πρώτη χαρμόσυνη υπόσχεση του Θεού στους πεσμένους Προπάτορες, αρχίζει να εκπληρώνεται.
Μέχρι λίγο πριν τις 11 το πρωί τελείται η λειτουργία των Μεγάλων Ωρών, όπου οι γυναίκες μοιρολογούν και κλαίνε για τον Χριστό, ενώ άλλοι προσκυνούν και αποτείνουν φόρο τιμής στον σταυρωθέντα Χριστό. Απ’ τα ξημερώματα τις ίδιας μέρας ετοιμάζεται ο Επιτάφιος και τελείται ολονυχτία στις περισσότερες εκκλησίες της Ελλάδας. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας ο Χριστός αποκαθηλώνεται και τοποθετείται στον Επιτάφιο, όπου θα γίνει η περιφορά Του το βράδυ.
Το βράδυ οι πιστοί παρακολουθούν με κατάνυξη τον Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου και την Ακολουθία του Επιταφίου, ενώ ψάλλονται τα Εγκώμια σε τρεις στάσεις: “Η ζωή εν ταφώ”, “Άξιον Εστί” και “Αι γενεαί πάσαι”. Στη συνέχεια, αργά το βράδυ γίνεται η περιφορά του Επιταφίου, ενώ οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα όλη την ημέρα.
Μεγάλο Σάββατο
Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής. Μεγάλο Σάββατο έγινε η ταφή του Κυρίου. Το Σάββατο, αφού συγκεντρώθηκαν οι αρχιερείς και οι φαρισαίοι στον Πόντιο Πιλάτο, τον παρακάλεσαν να ασφαλίσει τον τάφο του Ιησού για τρεις ημέρες διότι, καθώς έλεγαν, «έχουμε υποψία μήπως οι μαθητές Του, αφού κλέψουν τη νύχτα το ενταφιασμένο Του σώμα, κηρύξουν έπειτα στον λαό ως αληθινή την Ανάσταση την οποία προείπε ο πλάνος εκείνος, όταν ακόμη ζούσε·και τότε θα είναι η τελευταία πλάνη χειρότερη της πρώτης». Αυτά είπαν στον Πόντιο Πιλάτο και αφού πήραν την άδειά του, έφυγαν και σφράγισαν τον τάφο, τοποθετώντας εκεί για ασφάλειά του κουστωδία, δηλαδή στρατιωτική φρουρά.
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου γιορτάζουμε “την θεόσωμον ταφήν” και “την εις Άδου κάθοδον”, δηλαδή την ταφή του Κυρίου και την κάθοδό Του στον Άδη, όπου κήρυξε σε όλους τους νεκρούς. Βέβαια, η ταφή έγινε το απόγευμα της Μ. Παρασκευής, ωστόσο η Εκκλησία έκρινε ορθό να αφιερώσει ιδιαίτερη μέρα προς τιμήν και μελέτη του μυστηριώδους αυτού γεγονότος. Αποβραδίς έχουν αλλάξει όλα τα πένθιμα καλύμματα του ναού και έχει στολιστεί με κόκκινα, αναστάσιμα. Στα Ιεροσόλυμα, η τελετή της Αφής του Αγίου Φωτός και της Ανάστασης του Κυρίου, γίνονται το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου.
Στην Ελλάδα η Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως γίνεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας, στις 12 ακριβώς τα μεσάνυχτα, σβήνουν τα φώτα της εκκλησίας και ο ιερέας προβάλει στην Ωραία Πύλη, κρατώντας σε κάθε χέρι από μία δεσμίδα τριάντα τριών κεριών με το Άγιο Φως, και ψάλλοντας το «Δεύτε λάβετε Φως…». Στη συνέχεια ιερείς, ψάλτες και πιστοί βγαίνουν στον περίβολο της εκκλησίας, όπου γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου της Αναστάσεως και ψάλλεται το “Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι, ζωήν χαρισάμενος”.
