Το κρανίο, είχε ανακαλυφθεί από τον Αναγνώστη Αγελαράκη καθηγητή ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο «Adelphi» της Νέας Υόρκης και συναδέλφους αυτού, το 1991 στο φρούριο «Πολύστυλο», αρχαιολογικό χώρο επί της αρχαιοελληνικής πόλης «Άβδηρα», στη Δυτική Θράκη και χρονολογείται στον 14ο αι.. Την περίοδο εκείνη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, δεχόταν επιθέσεις από τους Οθωμανούς.
Σύμφωνα με τον κ. Αγελαράκη –συγγραφέα της νεότερης μελέτης, «το σαγόνι είχε κοπεί σε δύο κομμάτια και μετά είχε ενωθεί με ιδιαίτερη ακρίβεια. Κατόπιν επουλώθηκε.». Ενδιαφέρον, σύμφωνα με τον καθηγητή, αποτελεί το γεγονός ότι ο γιατρός που επιμελήθηκε την επέμβαση φαίνεται να ακολουθούσε πραγματεία -σχετική με τραυματισμούς στο σαγόνι- του Ιπποκράτη, γραμμένη περίπου 1800 πριν τον τραυματισμό ο πολεμιστής.
Δεδομένου του γεγονότος -ο πολεμιστής ήταν αποκεφαλισμένος- το φρούριο δεν παραδόθηκε στους Οθωμανούς, αλλά κατακτήθηκε διά των όπλων και ο πολεμιστής μας αντιστάθηκε μέχρι τελικής πτώσεως, όπως επισημαίνει και ο κ. Αγελαράκης.
Η ανάλυση του τραύματος
Όταν αναλύθηκε το κρανίο του πολεμιστή, διαπιστώθηκε ότι η κάτω γνάθος του, είχε τραυματιστεί σε προηγούμενο επεισόδιο πάρα πολύ άσχημα, περίπου 10 χρόνια πριν τον θάνατό του. Το τραύμα, όμως, είχε χειρουργηθεί από κάποιον ταλαντούχο -αν μη τι άλλο- γιατρό της εποχής! Ειδικότερα, φαίνεται ότι είχε ραφτεί με κάποιο λεπτό συρμάτινο υλικό -πιθανότατα από χρυσάφι, μέχρι να επουλωθεί. Το σπασμένο κομμάτι είχε ενωθεί με την υπόλοιπη γνάθο με σταυρωτό ράψιμο από τη βάση το δοντιών. Σύμφωνα με τον κ. Αγελαράκη, άλλα είδη υλικών θα είχαν αφήσει κάποιο σημάδι επάνω στο τραύμα, ενώ το συγκεκριμένο υλικό έχει χαθεί, χωρίς να αφήσει κάποιο υπόλειμμα, γεγονός που ευνοεί την πιθανότητα να ήταν φτιαγμένο από χρυσό. Μάλιστα, ο χρυσός προτείνεται στην προαναφερθείσα πραγματεία του 5ου αι. π.Χ. του Ιπποκράτη, ως κατάλληλο υλικό για τέτοιες περιπτώσεις, καθώς είναι μαλακός και εύκαμπτος αλλά ισχυρός και μη τοξικός. «Ένα δόντι, μάλιστα, ήταν λίγο τροχισμένο ή λιωμένο, ώστε ο συρμάτινος κόμπος άνωθέν του να μην γρατσουνίζει το μάγουλο. Είναι κάτι πολύ εξελιγμένο για την εποχή του· είναι εκπληκτικό!», συμπληρώνει ο καθηγητής. Η αιτία του τραύματος στην γνάθο παραμένει ασαφής. Σύμφωνα με διάφορες θεωρίες, το τραύμα μπορεί να προκλήθηκε από ισχυρή πτώση κατά τη διάρκεια ιππασίας, από λόγχη δόρατος ή άλλο αιχμηρό όπλο εν ώρα μάχης, ή και από βαλλιστικό βλήμα που πυροδοτήθηκε με μπαρούτι, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο-αρχαιολόγο.
Ο Βυζαντινός πολεμιστής
Με βάση αναλύσεις, ο πολεμιστής ήταν 35 με 40 ετών, όταν αποκεφαλίστηκε. Δεν είναι σαφές αν το τραύμα στο σαγόνι του είχε επηρεάσει την ομιλία του, ή αν είχε τραυματιστεί εξίσου η γλώσσα του. Εμφανισιακά θα μπορούσε να καλύψει το σημάδι αν είχε γένια και μουστάκι. Πάντως, η εφαρμογή μιας τόσο ασυνήθιστης χειρουργικής επέμβασης υποδηλώνει ότι ο άντρας ήταν εξέχων προσωπικότητα της εποχής. «Ήταν ο στρατιωτικός ηγέτης, πιθανότατα του οχυρού», αναφέρει ο κ. Αγελαράκης. «Επομένως, αποκεφαλίστηκε... από τους Οθωμανούς όταν κατέκτησαν το φρούριο», συμπληρώνει ο ίδιος.
Η ταφική κατάσταση
Με την πτώση του οχυρού, οι Οθωμανοί πιθανότατα συνέλαβαν και στη συνέχεια αποκεφάλισαν τον Βυζαντινό πολεμιστή. Κατόπιν κάποιο άγνωστο πρόσωπο πήρε το κεφάλι, κρυφά από τους κατακτητές και το έθαψε -γεγονός που εξηγεί την απουσία του υπόλοιπου σώματος- δεδομένου ότι θεωρούνταν μέγιστη υποτίμηση προς τον νεκρό να μείνει η σωρός του άθαφτη. Βέβαια, δεν είχε ενταφιαστεί σε ξεχωριστό τάφο, αλλά σε προϋπάρχοντα, ενός πεντάχρονου αγοριού στο κέντρο του νεκροταφείου του συγκεκριμένου φρουρίου. Το μικρό αγόρι φορούσε, μάλιστα, ένα χάλκινο βραχιόλι διακοσμημένο με χάντρες. Η σχέση μεταξύ πολεμιστή και αγοριού παραμένει άγνωστη. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Αγελαράκη, δίπλα από το κρανίο υπήρχε ένα σπασμένο κεραμικό σκεύος, που πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για το σκάψιμο του τάφου. Σε μελέτη του ίδιου, το 2017, περιγράφεται λεπτομερώς η συγκεκριμένη ταφική κατάσταση, μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό «Βυζαντινά Σύμμεικτα». Σε εκείνη την μελέτη είχε ασχοληθεί αποκλειστικά με εκείνο το μέρος της έρευνας, ενώ στη νεότερη πραγματεύεται το χειρουργημένο σαγόνι.
Η τοποθεσία
Το φρούριο Πολύστυλον και ο ομώνυμος οικισμός βρισκόταν επί της θέσης της ακρόπολης των Αβδήρων, πόλη που χρονολογείται από το 654 π.Χ. Πιο συγκεκριμένα, το Πολύστυλο οχυρώθηκε κατά τον 7ο ή 8ο αι. μ.Χ., με μεγάλο μέρος των τειχών και της βόρειας πύλης του να δομήθηκε άνωθεν των αρχαίων τειχών που χρονολογούνταν στην κλασική περίοδο. Σύμφωνα με τον βυζαντινό ιστορικό Νικηφόρο Γρηγορά (1295 − 1360), το Πολύστυλον είχε οχυρωθεί το 1342 με έξοδα του Ιωάννη Καταγκουζηνού (1292-1383), βυζαντινό αυτοκράτορα από το 1341 μέχρι το 1354.
