Μουσείο Φυσικής Ιστορίας: Η σύγχρονη τεχνολογία δίνει «φτερά» στη νέα έκθεση

Πολιτισμός
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας: Η σύγχρονη τεχνολογία δίνει «φτερά» στη νέα έκθεση

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Παρά τις δυσκολίες που έχει προκαλέσει η πανδημία, συνεχίζονται τα έργα που αφορούν στα δύο πρώτα επίπεδα του κορυφαίου ΜΦΙ της Ανατολικής Μεσογείου

Οι περισσότεροι Ηρακλειώτες θα θυμούνται την ιστορική έκθεση στα νεώρια το 1994, με την οποία το Πανεπιστήμιο Κρήτης παρουσίασε τους μοναδικούς θησαυρούς του από τη χλωρίδα και την πανίδα της Κρήτης. Μια έκθεση που γνώρισε πρωτοφανή επισκεψιμότητα και κέρδισε το ενδιαφέρον όχι μόνο των κατοίκων του Ηρακλείου, αλλά και όσων είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τα εκθέματα.

Η επιτυχία της έκθεσης έφερε στο προσκήνιο το θέμα της ίδρυσης ενός μουσείου αφιερωμένου στη Φυσική Ιστορία της Κρήτης, προσπάθεια η οποία πέρασε από πολλά στάδια έως ότου ανοίξει ο δρόμος για τον μεγάλο στόχο και όραμα με την παραχώρηση, το 2003, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, της παλιάς Ηλεκτρικής από τον Δήμο και τη ΔΕΗ και τη μετατροπή τού βιομηχανικού κτίσματος σε εκθεσιακούς χώρους του ΜΦΙΚ.

Σήμερα το Μουσείο μπορεί να υπερηφανεύεται ότι έχει στο βιογραφικό του πρωτιές και φήμη που έχουν προ πολλού ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδας και παράλληλα κατακτήσει την αγάπη και το ενδιαφέρον όλων των Κρητικών, ενώ ετοιμάζεται για ακόμα πιο σημαντικά βήματα, παρά τα εμπόδια που έχει δημιουργήσει η πανδημία του νέου κορωνοϊού. Όπως μας εξήγησε ο επικεφαλής του ΜΦΙΚ, επίκουρος καθηγητής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Νίκος Πουλακάκης, αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες που αφορούν στα επίπεδα 0 και -1 του Μουσείου, τα οποία θα αποκτήσουν νέα μορφή και ακόμα μια πιο εντυπωσιακή προσέγγιση στη βιοποικιλότητα της Κρήτης και της Μεσογείου και τους υγροτόπους που αποτελούν και τη θεματική των εν λόγω χώρων.

Παρά τις δυσκολίες που έχει προκαλέσει η πανδημία, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι οι εργασίες βρίσκονται εντός χρονοδιαγράμματος και οι προσδοκίες είναι ότι θα έχουν ολοκληρωθεί ως τα τέλη του καλοκαιριού. Από εκεί και μετά μένει να προχωρήσει η χρηματοδότηση των άλλων υποέργων με τις αντίστοιχες προκηρύξεις, με το Μουσείο να έχει έτοιμη τη σχετική μελέτη ήδη από το 2015-16 και να δηλώνει ώριμο να προχωρήσει στην υλοποίηση του έργου στην πλήρη του μορφή, αναζητώντας την απαιτούμενη χρηματοδότηση.

Ο στόχος είναι να αποκτήσει το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης ένα ακόμα πιο σύγχρονο χαρακτήρα με χρήση υψηλής τεχνολογίας και βιωματικά μέσα, που θα μετατρέψουν την εμπειρία ξενάγησης στους χώρους όχι απλά σε συναρπαστική, αλλά παράλληλα εκπαιδευτική. Ο επισκέπτης δε θα είναι ένας απλός παρατηρητής, όπως μας εξήγησε ο κ. Πουλακάκης, αλλά θα κατανοεί τις θεματικές που παρουσιάζονται και θα λαμβάνει τα απαραίτητα μηνύματα για να γίνει και ο ίδιος όσο πιο ευαισθητοποιημένος γίνεται σε κρίσιμα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την προστασία του περιβάλλοντος του νησιού μας.

Μακέτα της ενότητας που θα είναι αφιερωμένη στις προσαρμογές στη νέα έκθεση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Ο εκσυγχρονισμός του ΜΦΙΚ με ψηφιακά μέσα θα δώσει ώθηση στην προσπάθεια να καταστεί το Μουσείο όχι απλά ένα από τα πιο σημαντικά στην Ευρώπη, αλλά παράλληλα και από τα πιο σύγχρονα. Ο επισκέπτης θα είναι σε θέση να αγγίξει και να επιλέξει αυτά τα εκθέματα που τον ενδιαφέρουν περισσότερο και να μάθει από εκείνα που του έχουν κεντρίσει περισσότερο το ενδιαφέρον. Με τη βοήθεια διαδραστικών χαρτών που θα αλλάζουν, θα βιώνει την όλη εμπειρία βλέποντας ανάλογα με τις προτιμήσεις του αυτό που θα προβάλλεται από 15 τηλεοπτικές οθόνες.

Οι δύο βασικές ενότητες του επιπέδου -1 οργανώνονται με βάση το αντιθετικό δίπολο νερού και ξηρασίας, μέσα από συγκριτικά διοράματα, αλλά και έκθεση ζώων σε ειδικά διαμορφωμένα terrarium.

Από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία θα είναι η λεγόμενη “παρέλαση των ζώων”, ένας διάδρομος από τον οποίο θα περνούν οι επισκέπτες συναντώντας τα πιο αντιπροσωπευτικά από τα 20.000 περίπου είδη της Κρήτης να ζωντανεύουν μπροστά του με τη βοήθεια της εικονικής πραγματικότητας. Η μελέτη προβλέπει επίσης τη δημιουργία ενός ζωντανού οικοσυστήματος, ενός μικρού υγροβιότοπου μέσα στον οποίο θα κυκλοφορεί ο ταξιδιώτης στον μαγευτικό κόσμο των φυτών και των ζώων της Κρήτης και της Μεσογείου, μέσα από τις αίθουσες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας. Όταν μελλοντικά ολοκληρωθεί σε πλήρη μορφή το έργο και το Μουσείο αποκτήσει τη νέα του όψη συνολικά, τότε, όπως μας αποκάλυψε ο κ. Πουλακάκης, ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να περιηγηθεί σε ένα ολόκληρο βουνό που θα έχει στηθεί στον εκθεσιακό χώρο. Αυτό θα αποτελείται από επίπεδα σε κάθε ένα από τα οποία ο επισκέπτης θα μπορεί να δει και κάτι διαφορετικό, ανάλογο των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στο αντίστοιχο επίπεδο ενός αληθινού βουνού. Στο δε εσωτερικό του θα υπάρχει μια ολόκληρη σπηλιά με το οικοσύστημα που αυτή περιλαμβάνει.

Το σημαντικό στοιχείο που θέλει να συμπεριλάβει στη νέα έκθεση του το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας είναι, όπως μας εξήγησε ο επικεφαλής του, να μπορεί ο επισκέπτης να παίρνει ένα μήνυμα μαζί του, στο σπίτι του, είτε αυτό έχει να κάνει με την ερημοποίηση, είτε με τον υπερπληθυσμό είτε με όλα τα κρίσιμα προβλήματα της εποχής μας, εκείνα που σταδιακά οδηγούν στη συρρίκνωση της βιοποικιλότητας. «Επίσης σκεφτόμαστε να υπάρξει και ένα ολόγραμμα του Δαρβίνου, το οποίο θα ξεναγεί τους επισκέπτες στο επίπεδο το οποίο θα έχει να κάνει με την εξέλιξη των ειδών και του ανθρώπου», όπως μας είπε ο κ. Πουλακάκης. Φυσικά η επιλογή του Δαρβίνου δεν είναι τυχαία, με δεδομένο το ότι ο Άγγλος φυσιοδίφης και γεωλόγος Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, άφησε το στίγμα του στην επιστήμη ως ο θεμελιωτής της θεωρίας της εξέλιξης. «Πιθανολογούμε ότι στην επόμενη φάση θα είναι ένα μεγάλο κομμάτι από εκείνα στα οποία στοχεύουμε, και αυτά στα σίγουρα θα είναι πολλά, καινοτόμα και ενδιαφέροντα. Η ελπίδα είναι ότι ως τις αρχές του 2023, αν βεβαίως όλα πάνε καλά και κυρίως αν βρεθεί η απαιτούμενη χρηματοδότηση μέσα στο 2021, το νέο Μουσείο θα υποδεχτεί τους επισκέπτες του στον καινούργιο κόσμο που θα έχει δημιουργήσει. Μέχρι τότε το Μουσείο θα συνεχίσει την πολυδιάστατη παρουσία του όχι μόνο στο εκθεσιακό κομμάτι αλλά και το επιστημονικό, με σημαντική δράση που καλύπτει μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου. Και φυσικά μένει να επουλώσει και αυτό τις πληγές που έχει ανοίξει η πανδημία στο μεγάλο διάστημα που παραμένει κλειστό. Με δεδομένο το ότι εξαρτάται αναφορικά με την επισκεψιμότητα από σχολεία και βεβαίως τον τουρισμό, το κενό σε οικονομικό επίπεδο είναι μεγάλο. Ωστόσο οι άνθρωποι του Μουσείου είναι αισιόδοξοι, ενώ αυτή τη στιγμή δίνεται μάχη για να διασωθούν οι θέσεις εργασίας, με δεδομένο και το ότι οι εργαζόμενοι σε αυτό απασχολούνται με σχέση εργασίας ορισμένου χρόνου.

Το επίπεδο -1 θα χαρακτηρίζεται από τις αντιθέσεις οικοσυστημάτων με κυρίαρχο το υγρό στοιχείο (ποτάμια, εκβολές, ακτές) και οικοσυστημάτων με έλλειψη νερού (έρημοι αμμώδεις, βραχώδεις και φρύγανα).

ΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ

Κορυφαίες συνεργασίες και σημαντικές πρωτοβουλίες

Παρά το γεγονός ότι το Μουσείο είναι κλειστό, η δράση του συνεχίζεται αδιάλειπτα και σε ερευνητικό και σε εκθεσιακό επίπεδο, πέρα βεβαίως των έργων που είναι σε πλήρη εξέλιξη. Πρόσφατα μάλιστα, όπως μας είπε ο κ. Πουλακάκης, εστάλη επιστολή προς τα ερευνητικά Ιδρύματα της Κρήτης να προβάλουν τα τμήματα τους μέσω μιας περιοδικής έκθεσης που θα μπορούσε να προβληθεί στο Μουσείο. Παράλληλα υπάρχει ήδη ένα αξιόλογο υπόβαθρο σε επίπεδο συνεργασιών.

Το ΜΦΙΚ του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι το μοναδικό μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Ελλάδας που είναι μέλος της CETAF (Consortium of European Taxonomic Facilities) και συμμετέχει σε μία από τις μεγαλύτερες ερευνητικές υποδομές στην Ευρώπη, το DiSSCo (Distributed System of Scientific Collections - Κατανεμημένο Σύστημα Επιστημονικών Συλλογών), που αποτελεί ήδη ένα από τα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Forum Στρατηγικής για τις Ερευνητικές Υποδομές ESFRI, τη μεγαλύτερη στον κόσμο. Στην Ελλάδα το DiSSCo έχει λάβει επιστολή στήριξης από την αρμόδια για θέματα Ερευνητικών Υποδομών ΓΓΕΤ. Το ΜΦΙΚ έχει οριστεί ως ο Εθνικός Αντιπρόσωπος στις παραπάνω συμπράξεις, ηγούμενο της αντίστοιχης ελληνικής σύμπραξης, η οποία αριθμεί 12 εταίρους από ελληνικά ΑΕΙ και ένα ιδιωτικό Μουσείο που διατηρούν Συλλογές Φυσικής Ιστορίας.

Έτσι θα είναι η ενότητα που θα είναι αφιερωμένη στις ατμοσφαιρικές διαταραχές στο επίπεδο -2 της νέας έκθεσης του Μουσείου.

Η ΠΛΗΡΗΣ ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

Το μεγάλο έργο της επανέκθεσης των συλλογών

Η Περιφέρεια Κρήτης χρηματοδότησε το 2016 την πλήρη μουσειολογική μελέτη του ΜΦΙΚ. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία TETRAGON (Θεσσαλονίκη) και η οποία είναι μέλος του παγκόσμιου δικτύου της OCTANORM (OSPI Partner) και του πανευρωπαϊκού δικτύου κέντρων και μουσείων επιστημών ECSITE. Η μελέτη έχει παραδοθεί σε επίπεδο οριστικής μελέτης μαζί με τεύχη δημοπράτησης και καλύπτει τόσο λειτουργικούς μη εκθεσιακούς χώρους, όπως την είσοδο, το πωλητήριο, το αναψυκτήριο και τις αίθουσες εκπαίδευσης, όσο και τους εκθεσιακούς χώρους συνολικής επιφάνειας 3.500 τ.μ. Η μουσειολογική αφήγηση κινείται συγκριτικά γύρω από το περιβάλλον της Κρήτης και της Ανατολικής Μεσογείου, προβάλλοντας τις διαδικασίες, την ποικιλότητα, τις ιδιαιτερότητες των περιοχών, καθώς και την ιστορία και τον ρόλο του ανθρώπου. Οι κύριοι θεματικοί άξονες είναι: “Μινωική Κρήτη”, “Γεωλογία”, “Παλαιοντολογία”, “Συγκριτικές προσεγγίσεις οικοσυστημάτων της Ανατολικής Μεσογείου και της Κρήτης”, “Βιοποικιλότητα Κρήτης”, “Προσαρμοστικότητα και εξέλιξη των ειδών” και “Ο άνθρωπος και η εξέλιξή του”.

Οι παραπάνω θεματικές ενότητες απλώνονται και αναλύονται στον χώρο του Μουσείου, με τον επισκέπτη να κατευθύνεται εστιασμένα για να ξεκινήσει την περιήγησή του από το επίπεδο -2 και να συνεχίζει ανοδικά μέχρι το επίπεδο +1. Το έργο διακρίνεται σε 4 υποέργα με τίτλους:

α) “Βιοποικιλότητα” (επίπεδο -1 και 0 του ΜΦΙΚ).

β) “Φυσικές καταστροφές” (επίπεδο -2 του ΜΦΙΚ).

γ) “Έξυπνη εξειδίκευση” (επίπεδο +1 του ΜΦΙΚ).

δ) Λοιποί χώροι (είσοδος-πωλητήριο, αναψυκτήριο, κέντρο περιβαλλοντικής κατάρτισης, χώρος περιοδικών εκθέσεων).

Η ενότητα στο επίπεδο -2 που θα είναι αφιερωμένη στην Παλαιοντολογία.

Η Περιφέρεια Κρήτης, στην προσπάθεια υλοποίησης του έργου στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, χρηματοδότησε το υποέργο της “Βιοποικιλότητας” με συνολικό προϋπολογισμό 974.957,41 ευρώ. Τα δύο επίπεδα του εκθεσιακού χώρου, που ξεκίνησαν να αναμορφώνονται τον Φεβρουάριο του 2020 και θα ολοκληρωθούν στα τέλη του 2021, είναι τα επίπεδα -1 και 0, που αφορούν στη βιοποικιλότητα της Κρήτης, της Ελλάδας, συγκριτικά με την αντίστοιχη της Ανατολικής Μεσογείου. Οι δύο βασικές ενότητες του επιπέδου -1 οργανώνονται με βάση το αντιθετικό δίπολο νερού και ξηρασίας, μέσα από συγκριτικά διοράματα, αλλά και έκθεση ζώων σε ειδικά διαμορφωμένα terrarium. Το επίπεδο -1 χαρακτηρίζεται από τις αντιθέσεις οικοσυστημάτων με κυρίαρχο το υγρό στοιχείο (ποτάμια, εκβολές, ακτές) και οικοσυστημάτων με έλλειψη νερού (έρημοι αμμώδεις, βραχώδεις και φρύγανα).

Το επίπεδο ±0 φέρει ως βασική θεματολογία τη βιοποικιλότητα της Κρήτης.

Το επίπεδο ±0 φέρει ως βασική θεματολογία τη Βιοποικιλότητα της Κρήτης. Η μουσειολογική πορεία λειτουργεί μη γραμμικά, καλώντας τον επισκέπτη να εξερευνήσει την εντυπωσιακή γεωμορφολογία του νησιού που φιλοξενεί πλούσια ποικιλία πανίδας και χλωρίδας και να συγκρίνει μέσα από τα ημικυκλικά διοράματα των προβόλων την Κρήτη με τα χαρακτηριστικότερα οικοσυστήματα της Ανατολικής Μεσογείου συνολικότερα. Ο όροφος, όπως και ο επόμενος όροφος (επίπεδο 0), ολοκληρώνεται με την περιβαλλοντική υπόμνηση, μία ενότητα με στόχο την ενημέρωση πάνω σε φλέγοντα περιβαλλοντικά ζητήματα και την κοινωνική ευαισθητοποίηση.

Μακέτα για τον εκθεσιακό χώρο της ενότητας που αφορά στα ηφαίστεια της Ανατολικής Μεσογείου.

Νίκος Πουλακάκης επικεφαλής του ΜΦΙΚ Επίκουρος Καθηγητής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. 

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News