Η Επανάσταση του 1821 είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Σηματοδότησε την κορυφαία στιγμή του ελληνικού έθνους-κράτους. Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) μέχρι και το 1821, ο ελληνικός λαός θα μείνει υποταγμένος στον οθωμανικό ζυγό. Το 1821, όλα ανατρέπονται. Η Φιλική Εταιρεία έδωσε το έναυσμα το 1814. Για έξι ολόκληρα χρόνια, όλοι οι Έλληνες ετοιμάζονταν για την εθνική τους απελευθέρωση. Και των ίδιων και των μελλούμενων γενεών. Όλοι ήταν παρόντες. Κοτσαμπάσηδες, προεστοί, κατώτερος και ανώτερος κλήρος, φτωχοί αγρότες συμμετείχαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Όλοι αγκάλιασαν το αίσθημα της ελευθερίας που απέπνεε η Επανάσταση του 1821.
Ωστόσο, το επιτυχές εγχείρημα της Επανάστασης του 1821, όπως ευοδώθηκε το 1830, ήταν ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Αυτό σημαίνει πως η θετική έκβασις είναι απόρροια πολλών παραγόντων. Και πράγματι, εάν προχωρήσουμε σε μια ιστορική ανασκόπηση, θα διαπιστώσουμε πως υπήρξαν γεγονότα που είχαν μείζονα σημασία για το ελληνικό έθνος.
Ένα πρώτο γεγονός ήταν ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Ο Γαλλικός Διαφωτισμός είχε βασικούς εκπροσώπους τον Βολταίρο και τον Ρουσσώ. Οι άνθρωποι αυτοί προσπάθησαν μέσω του γραπτού λόγου να εξυμνήσουν τις αρχές της ελευθερίας και το ιδεώδες της αστικής δημοκρατίας. Και ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός είχε σημαντικούς εκπροσώπους, όπως ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) και ο Αδαμάντιος Κοραής. Αυτές οι δύο προσωπικότητες είναι οι πιο χαρακτηριστικές του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ο Ρήγας Φεραίος, εμπνευσμένος από την ιακωβινική φάση της Γαλλικής Επανάστασης, ζητούσε άμεση απεξάρτηση από τον οθωμανικό ζυγό και τη συνένωση των λαών υπό το πρίσμα μιας ομοσπονδίας. Ο Κοραής εξύμνησε τα γράμματα και την αρχαία ελληνική γλώσσα. Πίστευε ακράδαντα στην πνευματική ωρίμανση του έθνους, ως βασική προϋπόθεση απεξάρτησης από τον οθωμανικό ζυγό.
Άλλα γεγονότα που επηρέασαν την Επανάσταση ήταν η συνάντηση Ελλήνων καπεταναίων με πολίτες άλλων κρατών που είχαν αποφανθεί θετικά υπέρ της θεωρητικής κληρονομιάς που άφησε η Ναπολεόντεια εκστρατεία. Η ώσμωση αυτή ενδυνάμωσε αξιακά και συνειδησιακά τους Έλληνες, οι οποίοι οραματίστηκαν ένα έθνος το οποίο θα στεγάζεται υπό κρατική στέγη. Το πιο καθοριστικό γεγονός, ωστόσο, που έπλασε συνειδησιακά τους Έλληνες ήταν η συστηματική και η ενδελεχής αδικία που υπέστησαν από τους Οθωμανούς. Η αγριότητα και ο μη σεβασμός σε ιερά πρόσωπα των Ελλήνων φάνηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
Μέσα από το φύλλο της εφημερίδας, η "Νέα Κρήτη" πραγματοποιεί ένα δισέλιδο αφιέρωμα για τα 200 χρόνια νεότερης ελληνικής ιστορίας, με σκοπό αφενός να ενημερώσει χρονικά τους αναγνώστες της για τα συμβάντα και τα γεγονότα της Επανάστασης, και αφετέρου να αποτίσει φόρο τιμής στους προγόνους μας, οι οποίοι «εάν δεν ήταν τρελοί, δε θα έκαναν την επανάσταση», για να αξιοποιήσουμε τα λόγια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, λαμβάνοντας υπόψη την τεράστια διαφορά σε επίπεδο δυναμικής Ελλήνων-Οθωμανών.
Η Επανάσταση ξεκινά το 1821 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
* 1821: Ξεκινάει η Επανάσταση του 1821 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης είναι γόνος ευκατάστατης Φαναριώτικης οικογένειας, ενώ ο ίδιος είναι αξιωματικός του ρωσικού στρατού. Αφού ο Καποδίστριας αρνήθηκε δις να λάβει το χρίσμα της ηγεσίας της Φιλικής Εταιρείας, ο Αλ. Υψηλάντης το παίρνει. Οι πρώτες ένοπλες αντιπαραθέσεις με τους Οθωμανούς στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες δεν είχαν αίσιο τέλος. Ο Ιερός Λόχος, που ήταν μερικές εκατοντάδες νέοι άνθρωποι που είχαν θαυμασμό στην αρχαία ελληνική ιστορία και φιλοσοφία, ηττήθηκε. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέφυγε στην Αυστρία και συνελήφθη. Είναι αξιοσημείωτο πως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' καταδίκασε την Επανάσταση και μέχρι και σήμερα οι ιστορικοί διαφέρουν σημαντικά στις απόψεις τους ως προς το ποια ήταν τα πραγματικά κίνητρα του αφορισμού από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε'.
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε', ο οποίος απαγχονίστηκε μπροστά από την πύλη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που μέχρι και σήμερα μένει κλειστή, αγιοποιήθηκε από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η αποτυχία του εγχειρήματος στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες διαμόρφωσε συνθήκες συσπείρωσης στην περιοχή της Πελοποννήσου και της Ρούμελης. Λαμβάνοντας υπόψη πως ο Σουλτάνος το 1821 είχε να αντιμετωπίσει τον Τουρκαλβανό Αλί Πασά στην περιοχή των Ιωαννίνων, οι Έλληνες της Πελοποννήσου συσπειρώθηκαν και μέχρι τα τέλη του 1821 οι Έλληνες έχουν τις πρώτες τους νίκες.
Ένα γεγονός που δεν τονίζεται ιδιαίτερα αφορά τον Μάιο του 1821. Τότε οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης πραγματοποίησαν συνδιάσκεψη στο Λάιμπαχ. Οι Μ. Δυνάμεις της Ευρώπης είχαν αρχικά εναντιωθεί σε κάθε είδους επαναστατικής πράξης. Αυτό είχαν υποδείξει στη Συνδιάσκεψη της Βιέννης. Και πράγματι, τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία είχαν πληρώσει ακριβά την επαναστατική τους συμπεριφορά. Στο συνέδριο του Λάιμπαχ, οι Μ. Δυνάμεις έλαβαν μια στάση ουδετερότητας απέναντι στην Ελλάδα. Δεν κινήθηκαν εναντίον της, καθώς ο Ι. Καποδίστριας μετρίασε την επιθετικότητά τους και όλοι μαζί υποστήριξαν την ουδετερότητα, δηλαδή τη μη στρατιωτική παρέμβαση είτε υπέρ είτε κατά των Ελλήνων.
Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης, ενώ οι Έλληνες επαναστάτες ορκίζονται στον Θεό γι’ αυτήν. Θεόδωρος Βρυζάκης, 1865.
* 1822: Για πρώτη φορά, οι Έλληνες αυτοσυγκροτούνται σε συλλογικό σώμα και υιοθετούν το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας στην Επίδαυρο, ένα αρκετά φιλελεύθερο σύνταγμα για τα δεδομένα της εποχής. Στις 15 Ιανουαρίου, πρόεδρος του Βουλευτικού εκλέγεται ο αδερφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Δημήτριος Υψηλάντης. Στο παρασκήνιο έχει ξεκινήσει μια έντονη συζήτηση εάν πρέπει ο Δ. Υψηλάντης να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στα επαναστατικά πεπραγμένα.
Τον Ιούλιο του 1822, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έχει πετύχει μια σειρά από εκπληκτικές νίκες στην περιοχή της Πελοποννήσου, με σημαντικότερη τη νίκη στα Δερβενάκια. Η νίκη στα Δερβενάκια με αντίπαλο τον πασά Δράμαλη θα τον καταξιώσει στα μάτια των Ελλήνων ως μια στρατηγική ιδιοφυΐα, που γνωρίζει τη μάχη του πολέμου και την τέχνη της στρατηγικής. Ο μύθος του Κολοκοτρώνη ως στρατιωτικού ηγέτη της Επανάστασης μόλις φτιάχνεται.
Τον Αύγουστο του 1822 αυτοκτονεί ο υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, ο Κάσλρεϊ. Ο Κάσλρεϊ ήταν ένας συντηρητικός πολιτικός, χωρίς πρόθεση διαλόγου. Ήταν ένας πολιτικός που υποστήριζε πως η Βρετανία πρέπει να απέχει από ενδεχόμενες εμπλοκές με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα κατεδαφιστεί κάποια στιγμή. Αυτό υποστήριζαν όλες οι Μ. Δυνάμεις της Ευρώπης. Και ο Κάσλρεϊ ήταν υπέρμαχος της ουδετερότητας και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η Βρετανία να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις. Η αυτοκτονία του Κάσλρεϊ είχε ως αποτέλεσμα στη θέση του υπουργού Εξωτερικών να αναρριχηθεί ο Τζορτζ Κάνινγκ, ο οποίος είναι πιο διαλεκτικός και υπέρμαχος του γρήγορου διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
* 1823: Διεξάγεται η Β' Εθνοσυνέλευση στο Άστρος. Εκεί ο ανταγωνισμός ήταν ισχυρός. Κανένας δεν έδειξε τον απαιτούμενο συμβιβασμό και συναίνεση, με αποτέλεσμα η αντιπαράθεση να είναι έντονη και διάχυτη. Τέλη 1823 ξεκινάει ο εμφύλιος πόλεμος, που θα οδηγήσει τους Έλληνες σε μια πολεμική αντιπαράθεση που θα κοστίσει.
* 1824: Ξεκινάει το πρώτο εξάμηνο η πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου. Τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα είναι οι πρόκριτοι και οι κλεφτοκαπεταναίοι. Ο πόλεμος έληξε ύστερα από έξι μήνες με νίκη των προκρίτων.
Στο δεύτερο εξάμηνο πραγματοποιήθηκε ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος. Στον δεύτερο εμφύλιο πόλεμο, τα στρατόπεδα συγκροτήθηκαν στη βάση τοπικιστικών κριτηρίων. Το ένα το αποτελούσαν Πελοποννήσιοι πρόκριτοι και στρατιωτικοί, και το άλλο Υδραίοι και Σπετσιώτες, που υποστηρίζονταν από Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς. Ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος ήταν πιο καταστροφικός, καθώς κατέδειξε πως η αντιπαράθεση μεταξύ των Ελλήνων μπορεί να αποφέρει ολέθριες συνέπειες. Σε αυτόν τον εμφύλιο πόλεμο πέθαναν ο γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και ο Μάρκος Μπότσαρης. Νικητής του δεύτερου εμφυλίου πολέμου αναδείχτηκε ο Αλ. Μαυροκορδάτος. Ο Αλ. Μαυροκορδάτος μαζί με τον Ι. Κωλέττη θα διαμορφώσουν τα πρώτα κόμματα της επαναστατικής Ελλάδας, το αγγλικό και το γαλλικό κόμμα αντίστοιχα. Τα κόμματα αυτά είναι ουσιαστικά πολιτικές ομαδοποιήσεις Ελλήνων, που θεωρούν ότι οι απόψεις τους συγγενεύουν με τις αντιλήψεις της Αγγλίας ή της Γαλλίας. Σε καμία περίπτωση δε μιλάμε για κόμματα όπως είναι τα σημερινά, με την οργάνωση και τη δομή που διαθέτουν.
Ο σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ζητάει τη βοήθεια του Μεχμέτ Αλί Πασά να καταστείλει την Επανάσταση. Ο Σουλτάνος υπόσχεται στον Μεχμέτ Αλί Πασά πως σε περίπτωση επιτυχίας θα του δώσει την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Ο Πασάς της Αιγύπτου στέλνει βοήθεια στον σουλτάνο τον νόθο γιο του, Ιμπραήμ. Ο Ιμπραήμ ήταν Τουρκο-Αιγύπτιος αξιωματικός με ευρεία στρατηγική σκέψη.
* 1825: Αρχές του 1825, ο Ιμπραήμ έφτασε στην Κάσο και στην Κρήτη. Τα δύο μεγάλα νησιά κατακάηκαν και ο Ιμπραήμ άφησε το αποτύπωμά του. Ανεβαίνει στην Πελοπόννησο και κυρίευσε αρχικά την Τρίπολη και το Ναυαρίνο, ωστόσο η επίθεσή του τον Ιούνιο στην Αργολίδα, στους Μύλους Αργολίδας, αποκρούστηκε από τον Δημήτριο Υψηλάντη. Ο ίδιος φέρθηκε απάνθρωπα. Όχι μόνο δεν άφησε κανένα νέο άνθρωπο ζωντανό, αλλά φέρθηκε απάνθρωπα και στη μέχρι τότε οθωμανική γη. Κατέκαψε την πελοποννησιακή γη, ενώ ζήτησε από κάθε χριστιανό και χριστιανή να προσκυνήσουν όντας ο ίδιος μουσουλμάνος.
* 1826: Το 1826, το Μεσολόγγι πέφτει. Όλη η Ευρώπη συμπαραστέκεται συναισθηματικά στους Έλληνες. Οι αγριότητες και οι βαρβαρότητες των Οθωμανών προκάλεσαν κύματα συμπαράστασης και συμπόνιας στον επαναστατημένο λαό, που ψάχνει την εθνική του ταυτότητα. Όλη η Ευρώπη σοκαρίστηκε με τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε'. Σοκαρίστηκε με τον απαγχονισμό του Κύπριου Αρχιεπισκόπου και των τριών μητροπολιτών. Η βαρβαρότητα των Οθωμανών απέναντι στους Έλληνες είναι ωμή και κτηνώδης. Η έξοδος του Μεσολογγίου προκάλεσε δάκρυα στα μάτια των Ευρωπαίων. Ήταν μια συμβολική στιγμή, που έμεινε χαραγμένη στις ευρωπαϊκές συνειδήσεις. Τα γεγονότα αυτά, σε συνδυασμό με τους διπλωματικούς χειρισμούς ντόπιων και ξένων υψηλόβαθμων υπουργών (π.χ. Τζορτζ Κάνινγκ), έκαναν τους Ευρωπαίους να αλλάξουν γνώμη. Πλέον, δεν είναι ουδέτεροι, αλλά στηρίζουν τον ελληνικό αγώνα.
Η έξοδος του Μεσολογγίου.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ
Η γέννηση του νέου κράτους
1827: Οι Μ. Δυνάμεις προτείνουν την ίδρυση ενός αυτόνομου κράτους. Ο σουλτάνος δεν το αποδέχεται και εκεί ξεκινάει η γέννηση ενός νέου κράτους, του ελληνικού, το οποίο θα είναι εθνικό και ανεξάρτητο. Η ελληνική πλευρά το αποδέχτηκε. Ο Ιμπραήμ, που είχε κατακάψει την Πελοπόννησο, υποστήριξε πως η απόφαση αφορά την Πύλη και εκείνη θα αποφασίσει. Τα πλοία ήταν στην περιοχή του Ναυαρίνου. Και ύστερα από μια σειρά επεισοδίων, ξεκινάει η πολεμική αντιπαράθεση. Ο Ιμπραήμ καταβαραθρώνεται. Μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, οι διπλωματικές ενέργειες για την τύχη της ελληνικής Επανάστασης αυξήθηκαν. Τελικά, τον Φεβρουάριο του 1830 υπογράφηκε στο Λονδίνο Πρωτόκολλο, με το οποίο η Ελλάδα αποκτούσε την ανεξαρτησία της.
Το 1827, μεταξύ άλλων, ψηφίζεται και το τρίτο επαναστατικό Σύνταγμα στην περιοχή της Τροιζήνας. Είναι ένα επαναστατικό, φιλελεύθερο, προοδευτικό και ριζοσπαστικό συνάμα σύνταγμα, αφού κατοχυρώνει τη διάκριση των εξουσιών, τη θέση του κυβερνήτη της χώρας, που είναι ο Ι. Καποδίστριας, και την ελευθερία έκφρασης.
Η άφιξη του Καποδίστρια και ο δρόμος για την εθνική κυριαρχία
Έρχεται στη χώρα μας ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος γίνεται ο πρώτος κυβερνήτης της. Αναδιοργανώνει τον στρατό. Για πρώτη φορά, η Ελλάδα έχει δική της σχολή που εκκολάπτει τους επόμενους Έλληνες αξιωματικούς. Η σχολή αυτή είναι η στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Παρουσιάζει στους Έλληνες αγρότες την καλλιέργεια της πατάτας. Αναδιοργανώνει την εκπαίδευση και γίνονται σημαντικές προσπάθειες εσωτερικών μεταρρυθμίσεων. Ο Ι. Καποδίστριας, ωστόσο, ανέστειλε τη λειτουργία του Συντάγματος του 1827 και επέβαλλε τη λειτουργία του Βουλευτικού, το οποίο ορίζεται από 27 άτομα, τα οποία επέλεξε ο ίδιος.
Η συγκέντρωση τόσων εξουσιών στα χέρια του είχε ως αποτέλεσμα η συνταγματική ιστορία να καθιερώσει την περίοδο διακυβέρνησής του ως δημοκρατικός καισαρισμός. Μάλιστα, κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του, ο Ι. Καποδίστριας δέχεται τα πυρά από πνευματικούς ανθρώπους της εποχής, όπως και από ήρωες της Επανάστασης του 1821. Δε συναινούν με το πνεύμα του φιλελεύθερου απολυταρχισμού που τον διακρίνει. Ανάμεσα σε αυτούς που εκφράζουν την αντιπαράθεσή τους είναι ο Αδ. Κοραής και ο Ι. Μακρυγιάννης.
Το 1828-1829, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ηττάται στον πόλεμο και πλέον δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας. Πλέον, οι Μ. Δυνάμεις δε ζητούν αυτόνομο αλλά ανεξάρτητο κράτος. Οι Μ. Δυνάμεις της Ευρώπης φοβόντουσαν πως ένα αυτόνομο κράτος εύκολα θα γινόταν αποικία της Ρωσίας και γι' αυτό συναινούν στην ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους.
Το ελληνικό κράτος θα αποκτήσει εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία το 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Στη βάση του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου, η Ελλάδα αναγνωρίζεται από τα ευρωπαϊκά κράτη ως ανεξάρτητο, ενώ τα ελληνικά σύνορα αγγίζουν μέχρι τη γραμμή Αχελώου-Σπερχειού ποταμού. Δύο χρόνια αργότερα, το 1832, τα σύνορα του ελληνικού κράτους διευρύνθηκαν στη γραμμή Αμβρακικού κόλπου-Παγασητικού κόλπου. Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου είναι μια κορυφαία στιγμή εθνικής και κρατικής αυτοσυνειδησίας.
Διακόσια χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821, το διακύβευμα παραμένει ίδιο: Να σεβαστούμε την εθνική μας κληρονομιά και να γίνουμε πρεσβευτές των απογόνων μας.
