Ασκητικός, φιλάσθενος, πλούσιος, φιλάνθρωπος και μορφωμένος με προσανατολισμό στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο Άγιος που τιμάει η Εκκλησία μας κάθε χρόνο την 1η Ιανουαρίου. Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε ένα υπόδειγμα Αγίου ανθρώπου ο οποίος κατάφερε και συνδύασε την αριστοτελική φιλοσοφία με την Καινή Διαθήκη.
Ο Άγιος Βασίλειος είναι μια φιγούρα εορταστική. Προβάλλεται τέλη Νοεμβρίου και αρχές Δεκεμβρίου με σκοπό να δείξει τον ερχομό των Χριστουγέννων, μιας χριστιανικής εορτής όπου τιμάται η Γέννηση του Ιησού Χριστού. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος ζει στη Λαπωνία και είναι μεγάλος σε ηλικία. Φοράει κόκκινα ρούχα και ταξιδεύει την τελευταία ημέρα του χρόνου για να δώσει σε όλα τα παιδιά το δώρο τους...
Η πραγματικότητα ωστόσο είναι πολύ διαφορετική. Ο Αϊ Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος της χριστιανικής θρησκείας. Ένας άνθρωπος που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. και υπερασπίστηκε τον Χριστιανισμό σε μια περίοδο που η χριστιανική θρησκεία δεν υπέστη διωγμούς, αλλά οι αιρέσεις ήταν άφθονες.
Βιογραφία Μ. Βασιλείου
Η “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με τον επίκουρο καθηγητή Συμβολικής και Δογματικής Θεολογίας Ιωάννη Λίλη, ο οποίος μας έδωσε μερικά βιογραφικά στοιχεία του αγαπημένου μας Αγίου. Όπως έκανε σαφές ο κ. Λίλης, ο Μέγας Βασίλειος ήταν εκείνος που έβαλε τον προσδιορισμό Αγία δίπλα από την Τριάδα (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα) με σκοπό να συμβολίσει την τριπλή υπόσταση του χριστιανικού Θεού. Ταυτόχρονα, ήταν γνώστης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας.
«Ο Μέγας Βασίλειος πέθανε σε ηλικία 49 ετών (γεννήθηκε το 330 μ.Χ. και πέθανε το 379 μ.Χ.). Ήταν από ευκατάστατη οικογένεια και είχε μεγάλη περιουσία. Σπούδασε σε μια μεγάλη σχολή, στη Σχολή του Πλάτωνα. Ήταν συμφοιτητής με τον Γρηγόριο Θεολόγο και τον Ιουλιανό Παραβάτη. Ήταν 15 χρόνια μεγαλύτερος από τον Ιωάννη Χρυσόστομο. Δάσκαλός του ήταν ο Λιβάνιος, ο οποίος χρημάτισε και διδάσκαλος του Ιωάννη του Χρυσοστόμου στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν ένα πρόσωπο ευρείας και υψηλής παιδείας. Αντιμετώπισε την αίρεση του Αρείου, ενώ χρησιμοποίησε τον “εξοπλισμό” της ορολογίας από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Αυτός έβαλε τον χαρακτηρισμό “Αγία Τριάδα” η οποία δεν υπάρχει στην Καινή Διαθήκη ως ακριβής έκφραση», ανέφερε ο κ. Λίλης.
Ο ίδιος αξιοποίησε την έννοια του προσώπου όπως βρίσκεται στο έργο του Αριστοτέλη. Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη είναι εμπειρική και πραγματιστική. Ο Αριστοτέλης έκανε διαχωρισμό της φύσεως και προσώπου. Αυτά ήταν πολύτιμα εργαλεία ώστε ο Μέγας Βασίλειος να τα τοποθετήσει πάνω στον καμβά της Καινής Διαθήκης, το έργο το οποίο αναφέρεται στη διδασκαλία και στο έργο του Υιού κατά τη διάρκεια της επίγειας παρουσίας Του.
Ήταν εκείνος που έκανε τον χωρισμό μεταξύ προσώπου και φύσεως. Ο ίδιος μίλησε για τρία πρόσωπα (τρεις υποστάσεις) και μια ουσία, την Αγία Τριάδα. Αυτούς τους όρους τούς πήρε από τον Αριστοτέλη και με καινοδιαθηκικό περιεχόμενο τούς χρησιμοποίησε ο Μέγας Βασίλειος. Οι όροι του ήταν πολύ συγκεκριμένοι και δεν ξέφευγαν καθόλου από την Καινή Διαθήκη. Μετέπειτα οι Οικουμενικές Σύνοδοι στηρίχτηκαν σε αυτήν την ορολογία», ανέφερε ο κ. Λίλης.
Φιλανθρωπική δραστηριότητα
Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε σε μια εύπορη οικογένεια. Ωστόσο, ο ίδιος πρέσβευε πάντοτε μέσα από κηρύγματα και διδασκαλίες πως ο υλικός πλούτος δεν μπορεί να εξαγοράσει τη συνείδηση του Θεού. Ο άνθρωπος πρέπει να πορεύεται με γνώμονα τη διδασκαλία του Θεού, μετέχοντας στη Θεία Λατρεία. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Μέγας Βασίλειος ίδρυσε γηροκομεία και ιδρύματα για τους άπορους και για τις ευάλωτες ομάδες ανθρώπων.
«Ο Μέγας Βασίλειος ήταν πάρα πολύ πλούσιος και έδωσε την περιουσία του για το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας. Χρημάτισε Επίσκοπος Καισαρείας και ίδρυσε τη Βασιλειάδα, ένα μεγάλο γηροκομείο και ένα μεγάλο πτωχοκομείο που φρόντιζε τους φτωχούς. Είναι ο θεμελιωτής του μοναχισμού», ανέφερε ο κ. Λίλης.
Πολέμιος του Αρειανισμού
Στον 4ο αιώνα μ.Χ., οι αιρέσεις ήταν πολλές. Μια αίρεση που έπρεπε να πολεμηθεί με κάθε μέσο ήταν εκείνη του Αρείου. Ο Άρειος πίστευε πως ο Πατήρ είναι ανώτερος και ο Υιός είναι δημιούργημά Του. Επομένως, σύμφωνα με τον Αρειανισμό (έτσι ονομάστηκε η αίρεση), η χριστιανική θρησκεία είναι μια θρησκεία όπου ο Πατήρ ηγείται ως ανώτερος έναντι των άλλων δύο προσώπων της Αγίας Τριάδας.
Μια τέτοια αντίληψη είναι εσφαλμένη. Η χριστιανική ορθόδοξη θρησκεία αποδέχεται δύο φύσεις στο πρόσωπο του Χριστού (την ανθρώπινη και τη θεϊκή) και την ισοτιμία μεταξύ Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος.
Εν έτει 2021 συμφωνούμε απόλυτα πως τα πρόσωπα που απαρτίζουν την Αγία Τριάδα βρίσκονται σε καθεστώς ισοτιμίας. Δεκαέξι αιώνες πριν όμως, ο Άρειος με θέρμη υποστήριζε πως ο Υιός είναι δημιούργημα του Πατρός. Απέναντι σε αυτήν την αντίληψη, τάχθηκε ενάντια ο Μέγας Βασίλειος.
«Ο Υιός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, είναι δημιούργημα, έλεγε ο Άρειος. Ο Μέγας Βασίλειος έλεγε πως είναι ισότιμο πρόσωπο, Θεός, όπως είναι ο Πατήρ, το πρώτο πρόσωπο. Ο Άρειος μπερδευόταν και έλεγε πως ο Πατήρ ήθελε και τον έκανε. Άρα, ο Υιός είναι δημιούργημα. Απέναντι σε αυτήν τη ρητορική, ο Μέγας Βασίλειος υποστηρίζει πως ο Υιός είναι η ίδια η θέληση του Πατρός», αναφέρει ο κ. Λίλης, ενώ συνεχίζει λέγοντας: «Όταν ο Μέγας Βασίλειος δεν κατάφερε να ολοκληρώσει ακριβώς τη συνέχεια της αντιρρήσεώς του απέναντι στον Ευνόμιο, που ήταν μαθητής του Αρείου, τη συνέχισε ο Γρηγόριος Νύσσης. Σε όλη τη διαδρομή της συγγραφικής πορείας του Βασιλείου, είναι κατανοητή η αριστοτελική φιλοσοφία και ορολογία μέσα στο περιεχόμενο της Θεολογίας».
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ, ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΥΝΑ
Άγιοι και τα αδέρφια του
Μια σημαντική πληροφορία είναι πως ο Μέγας Βασίλειος δεν ήταν ο μοναδικός στην οικογένειά του που έλαβε το χρίσμα του Αγίου. Άγιοι ήταν και τρία από τα αδέρφια του. Ειδικά ο Γρηγόριος Νύσσης αποτέλεσε επίσης ένα λαμπρό παράδειγμα πολυγραφότατου αγίου. Και μάλιστα, όπως τονίζει ο κ. Λίλης, ο κάθε αδερφός επηρεαζόταν ως προς τα θεολογικά του πορίσματα από τον Μ. Βασίλειο.
«Δε φοβήθηκε τους άθεους της εποχής εκείνης. Ήταν ασκητικός και φιλάσθενος. Και ο αδερφός του, ο Γρηγόριος Νύσσης, ήταν μεγάλη προσωπικότητα και έγινε άγιος επίσης. Αλλά και ο αδερφός του ο Πέτρος και η αδερφή του η Μακρύνα έγιναν άγιοι. Ο Μέγας Βασίλειος είχε πολλά αδέρφια... Εξ αυτών τα τρία ανακηρύχθηκαν επίσημα Άγιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας... Ο καθένας επηρεαζόταν από τον Μέγα Βασίλειο», έκανε σαφές ο κ. Λίλης.
(Φωτογραφία Αρχείου)
