«…Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα,
μονάχος στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
Άφησέ με να ’ρθω μαζί σου».
Η σονάτα του σεληνόφωτος, Αθήνα, Ιούνιος 1956, Κέδρος
Σπουδαίος και πολυγραφότατος, με διεθνή απήχηση. Ο «Επιτάφιος», η «Ρωμιοσύνη» και η «Σονάτα υπό το Σεληνόφως» είναι τρία από τα πιο γνωστά έργα του.
Το 1975 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την πρωτομαγιά του 1909. Ήταν το μικρότερο από τα τέσσερα παιδιά του μεγαλοκτηματία Ελευθέριου Ρίτσου και της Ελευθερίας Βουζουναρά.
Η δεκαετία του 20’ θα του φερθεί σκληρά, καθώς μαζί με την οικονομική καταστροφή της οικογένειάς του θα φύγουν και από τη ζωή ο αδερφός του Μίμης και η μητέρα του.
Το 1925 ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Γύθειο και έφυγε με την αδερφή του τη Λούλα για την Αθήνα. Το 1926 θα προσβληθεί και ο ίδιος από φυματίωση.
Νοσηλεύτηκε το σανατόριο «Σωτηρία», όπου έμεινε εκεί για τρία χρόνια. Στη «Σωτηρία» ο Ρίτσος, γνωρίστηκε με τη Μαρία Πολυδούρη και με μαρξιστές και διανοούμενους της εποχής του το αριστερό κομουνιστικό κίνημα που αναπτύσσετε εκείνη την εποχή των άφορα. Η επίσημη ένταξη του στο ΚΚΕ θα γίνει το 1934.
Και έφτασε η στιγμή που το ημερολόγιο θα έγραφε 1936. Η μεγάλη απεργία και διαδήλωση των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη έμελλε να πνιγεί στο αίμα από την δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά. Η σφαγή προκαλεί την αγανάκτηση.
Σε μία γωνιά του δρόμου μια μάνα θα μοιρολογεί τον νεκρό γιό της. Η στιγμή θα απαθανατιστεί και θα μετατρεπόταν σε μία από τις γνωστότερες φωτογραφίες στην Ελλάδα του 20ου αιώνα. Ο πόνος αυτής της φωτογραφίας φτάνει στην κατακόκκινη καρδιά του Ρίτσου και επί δύο μερόνυχτα γραφεί στο χαρτί. Έτσι γεννήθηκε ο Επιτάφιος.
Και έτσι ο κόσμος ανακάλυψε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, τον «παρηγορητή του κόσμου» που από την «πληγή» του, «κοίταξε του κόσμου την πληγή».
Η ζωή όμως δεν σταμάτα να του δείχνει το σκληρό πρόσωπο της. Το 1937, συγκλονίζετε από την ψυχική ασθένεια της αγαπημένης του αδελφής Λούλας, που οδηγείται στο Δαφνί. Γράφει «Το τραγούδι της αδελφής μου» (στο ίδιο ίδρυμα βρίσκεται ο πατέρας του από το 1932). Είναι το ποίημα για την αδελφή του , θα του εξασφαλίσει το «χρίσμα» από τον ηλικιωμένο Κ. Παλαμά ο οποίος θα πει : «Παραμερίζουμε, Ποιητή, για να περάσεις».
Στην Κατοχή, παρότι κατάκοιτος, δραστηριοποιήθηκε στο μορφωτικό τομέα του ΕΑΜ.
Μεταξύ του 1945 και 1947 συγγράφει τη «Ρωμιοσύνη».
Το 1948 εξορίζεται στη Λήμνο.
Τον Μάιο του 1949 μεταφέρεται στο κολαστήριο της Μακρονήσου.
Ο Ρίτσος προτιμούσε να μη μιλά για αυτό το μέρος, παρά μόνο μέσω των ποιημάτων του. Τα χειρόγραφα της Μακρονήσου διασώθηκαν από τον φίλο του ηθοποιό, Μάνο Κατράκη σε μπουκάλια που θάφτηκαν στη γη.
Το 1952 ο ποιητής απελευθερώνεται και αρχίζει να γράφει την «Ανυπότακτη Πολιτεία». Παντρεύεται την Φαλίτσα Γεωργιάδη και το 1955 αποκτούν την μοναχοκόρη του Έρη. Για αυτήν γράφει το «Πρωινό Άστρο».
Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου ο Ρίτσος οδεύει προς στο σπίτι του. Στο Σταθμό Λαρίσης αντικρίζει τανκς. Ο Ρίτσος αμέσως κατάλαβε… Πραξικόπημα. Το μεγαλύτερο μέρος της Χούντας θα το περάσει ξανά εξόριστος σε τρία νησιά: τη Γαύδο, τη Λέρο και τη Σάμο.
Στις 17 Νοεμβρίου 1973, ο ποιητής θα ζήσει από κοντά τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Την επόμενη μέρα θα συνθέσει το «Ημερολόγιο μιας Εβδομάδας» αναλύοντας το χρονικό της εξέγερσης.
Ο Ρίτσος παρακολουθεί με ταραχή και το πραξικόπημα στην Κύπρο και συνθέτει το ποίημα «Ύμνος και Θρήνος για την Κύπρο».
Το 1977, θα κερδίσει την ύψιστη διάκριση: Το Βραβείο Λένιν, για την Ειρήνη και τη Φιλία των Λαών.
Αν και προτάθηκε δύο φορές για το Βραβείο Νόμπελ, λέγεται ότι δεν το πήρε για πολιτικούς λόγου .
Το 1986 θα λάβει το βραβείο του ΟΗΕ, «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης».
Ο Γιάννης Ρίτσος πέθανε στην Αθήνα στις 11 Νοεμβρίου 1990, σε ηλικία 79 ετών. Η σορός του ενταφιάστηκε στην αγαπημένη του Μονεμβασία.
Συνδυάζοντας τις μεγάλες αφηγήσεις με τα ολιγόστιχα ποιήματα.
Τα επικά ποιήματα για τις μεγάλες στιγμές της Ιστορίας, με τους μικρούς μονολόγους για την ανθρώπινη μοίρα, ο Ρίτσος κάλυψε πραγματικά ολόκληρο το πεδίο της ανθρώπινης φύσης και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές του κόσμου.
Ας θυμηθούμε 5 από τις γνωστότερες φράσεις-αποφθέγματα του Γιάννη Ρίτσου:
- «Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του».
- «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις -εκεί που πάει να σκύψει με το σουγιά στο κόκαλο, με το λουρί στο σβέρκο, να τη, πετιέται αποξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύει και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου».
- «Εμείς δεν ξέρουμε τι είναι η ομίχλη. Εμείς που λες όλα τα φτιάχνουμε στο φως».
- «Μάθε ν' αγαπάς αυτούς που δεν πληγώνουν την αγάπη».
- «Αυτά που χάθηκαν, αυτά που δεν ήρθαν μην τα κλαις. Αυτά που τα 'χες και δεν τα 'δωσες κλάφ’ τα».
Πηγή - Φωτογραφίες: yannisritsos.gr, kedros.gr
