Με αφορμή τη μετατροπή της Αγία του Θεού Σοφίας σε Τζαμί, μια σειρά από σπάνιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μοναδικά ντοκουμέντα μας μιας άλλης εποχής, μας θυμίζουν την στιγμή της αποκάλυψης των σπανίων ψηφιδωτών του ναού. Ήταν το 1934.
Το 1931, η Ελλάδα προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της μετά την άδοξη περιπέτεια της Μεγάλης Ιδέας την αιματηρή Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Την ίδια χρονιά στη γειτονική Τουρκία ο Κεμάλ ανακοίνωνε με ιδιόγραφο σημείωμά του στην κεντρική πύλη το κλείσιμο της Αγίας Σοφίας: «Κλειστό λόγω επισκευών».
Είχαν προηγηθεί οι ειρηνευτικές συνομιλίες με τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Ο Κεμάλ επιχειρούσε το άνοιγμα της Τουρκίας προς τη Δύση. Θεμελίωνε την αρχή μιας Νέας Τουρκίας, μακριά από το οθωμανικό της παρελθόν.
Η μετατροπή της Αγία Σοφία σε μουσείο θα ήταν το σήμα κατατεθέν, του, νέου του κοσμικού κράτους.
Υπήρχε, όμως, ένα πρόβλημα. Τα χρήματα που απαιτούνταν ήταν πολλά.
Η μεγάλη βοήθεια, πάντως, ήρθε εξ Αμερικής.
Ο βυζαντινολόγος, Τόμας Γουίτμορ (Thomas Whittemore) διευθυντής του Βυζαντινού Ινστιτούτου Αμερικής, συγκέντρωσε τα απαραίτητα χρήματα από χορηγίες.
Το Αμερικανικό Βυζαντινό Ινστιτούτο, και συγκεκριμένα ο ιδρυτής και διευθυντής του, ο Αμερικανός αρχαιολόγος Τόμας Γουίτμορ (Thomas Whittemore, 1871-1950) διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε μουσείο.
Ο Γουίτμορ διατηρούσε άριστες σχέσεις, σε προσωπικό επίπεδο, με τον Κεμάλ, ενώ διέθετε ένα ισχυρό δίκτυο γνωριμιών στην αμερικανική κοινωνία, κυρίως πρόσωπα από τον χώρο της πολιτικής και της οικονομίας.
Για την αποκατάσταση και συντήρηση των τοιχογραφιών και των γλυπτών του ναού εργάστηκαν Έλληνες και Ιταλοί τεχνίτες, ενώ μέρος των εργασιών επέβλεψε ο ίδιος ο Γουιτμορ.
Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Αύγουστο 1934.
Η ομάδα του Αμερικανού Τόμας Γουιτμορ αφαιρεί τα κονιάματα και έτσι αποκαλύπτονται μετά από 500 χρόνια τα καλυμμένα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας.
Την 1η Φεβρουαρίου 1935 έγιναν τα εγκαίνια του Μουσείου από τον ίδιο τον Κεμάλ.
Πηγή - φωτογραφίες: hagiasophiaturkey.com
