Εξετάζονται στον τόμο αυτόν γιατί η ηγεσία της Ρώμης παρέδωσε τα κλειδιά της ηγεμονίας της οικουμένης στους Έλληνες, πώς εξελίχθηκε στο χρόνο η σχέση του ανθρωποκεντρικού ελληνισμού με τον φεουδαλικό μεσαίωνα και στο σύνολό του το ζήτημα της ταυτότητας του βυζαντινού κόσμου και της σχέσης του με τον προηγούμενο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο.
Θα ακολουθήσουν σύντομα οι δύο επόμενοι τόμοι που αφορούν στην ιδιοσυστασία της βυζαντινής οικουμενικής κοσμόπολης στο κοινωνικοοικονομικό, πολιτειακό, πνευματικό εκκλησιαστικό πεδίο, η σχέση της με την ευρωπαϊκή και αραβική περιφέρεια και εντέλει με τη μετάβαση στο νεότερο κόσμο.
Οι τρεις αυτοί τόμοι ολοκληρώνουν με μια σφαιρική αποτίμηση της νεοτερικής "επιστήμης" για την οποία καταλήγει ότι είναι φορτωμένη με πολύ βαρύ ιδεολογικό φορτίο, ελάχιστη γνωστική προσήλωση στις πηγές και ένα εξαιρετικό γνωσιολογικό έλλειμμα.
Ο Μανουήλ Χρυσολωράς (1355-1415) θα διευκρινίσει με παρρησία ότι, είτε Έλληνες είτε Ρωμαίοι αποκαλούνται οι Βυζαντινοί, ένα είναι βέβαιο: ότι είναι κατά την τάξη της διαδοχής Έλληνες. «Μεμνώμεθα οίων ανδρών έκγονοι γεγόναμεν, ει μεν βούλοιτό τις, λέγοι των προτέρων και αρχαιοτέρων, λέγω δη των πρεσβυτάτων και παλαιών Ελλήνων, ων της δυνάμεώς τε και σοφίας ουδείς ανήκοος μεμένηκεν. Ει δε βούλει, των μετ’εκείνους γενομένων ημίν προγόνων, των παλαιών Ρωμαίων, αφ’ ων νυν ονομαζόμεθα και οί δήπου αξιούμεν είναι, ώ τε και την αρχαίαν σχεδόν αποβαλείν. Μάλλον δε άμφω τούτω τω γένει εφ’ημίν δήπου συνελήλυθε και είτε Έλληνας βούλοιτό τις λέγειν είτε Ρωμαίους, ημείς εσμέν εκείνοι και την Αλεξάνδρου δε και των μετ’ εκείνον ημείς σώζομεν διαδοχήν. Μεμνώμεθα δη των προγόνων ημών…»
(Από το Ελληνικό κοσμοσύστημα τ. Γ, σελ. 349)
https://contogeorgis.blogspot.com/2020/05/3.html