Τα Άγια Θεοφάνεια είναι η πρώτη μεγάλη εορτή του έτους, με την μεγάλη αυτή Δεσποτική Εορτή, ολοκληρώνεται το «Άγιο Δωδεκαήμερο». Είναι μία από τις αρχαιότερες εορτές της εκκλησίας μας η οποία θεσπίσθηκε το 2ο αιώνα μ.Χ. και αναφέρεται στη φανέρωση της Αγίας Τριάδας.
Ο κύκλος του Αγίου Δωδεκαημέρου «ανοίγει» με την Γέννηση του Θεανθρώπου (25 Δεκεμβρίου), ακολουθεί την 1η Ιανουαρίου η Περιτομή του Κυρίου και κλείνει με την Βάπτιση του Κυρίου στον Ιορδάνη ποταμό από τον Βαπτιστή Ιωάννη.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους η εορτή του Δωδεκαημέρου ήταν μόνο μια: τα Άγια Θεοφάνεια, τα οποία και αποτελούν την παλαιότερη Δεσποτική εορτή. Ωστόσο, από τον 4ο αιώνα αρχίζουν και υπάρχουν περιπτώσεις χωριστού εορτασμού των εορτών των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, σύμφωνα τόσο με τον Μέγα Βασίλειο, όσο και με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο.
«Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός. Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό κάθετ’ η κυρά μας η Παναγιά. Όργανo βαστάει, κερί κρατεί και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί. Άϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί. Ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό να μαζέψω ρόδα και λίβανο. Καλημέρα…».