Σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα «Νέα Κρήτη», για το νόημα των Χριστουγέννων, προχώρησε ο επίκουρος καθηγητής Συμβολικής και Δογματικής Θεολογίας Ιωάννης Λίλης.
Ο κ. Λίλης μίλησε για το νόημα των Χριστουγέννων, το οποίο είναι η ενανθρώπιση του Κυρίου, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την κρίση των ηθικών αξιών. Παράλληλα, έκανε λόγο και για τον Άγιο Βασίλειο, ο οποίος αποτέλεσε ένα πρότυπο ασκητικού ανθρώπου και κακώς τον συνδέουμε με αυτή γραφική φιγούρα που δεσπόζει στις βιτρίνες των καταστημάτων τέτοιες ημέρες.
* Όλο και περισσότερος κόσμος επισκέπτεται μοναστήρια και ναούς ενόψει της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων. Οι λόγοι επισκεψιμότητας αφορούν την προσπάθεια του ατόμου να βρει την πνευματική γαλήνη μέσα του ή το κάνει για εθιμικούς λόγους;
«Πιστεύω ότι συνδυάζει την αναζήτηση μιας πνευματικής ηρεμίας, που προσφέρεται ευκολότερα αυτές τις ημέρες, εξαιτίας έντονης λειτουργικής ζωής και διακοπών, μαζί με κορυφαίες παραδόσεις του ελληνικού πολιτισμού. Αυτές οι μέρες είναι γιορτινές και ο άνθρωπος κατανοεί πως είναι κάτι ξεχωριστό και για την Εκκλησία μας και για τον Ελληνισμό. Το χρησιμοποιεί ως μια πολύ καλή ευκαιρία για τη δική του πνευματική γαλήνη μέσα στον πολιτισμό που ζει, αναπνέει και παρέλαβε».
* Πόσο σημαντική είναι η γιορτή των Χριστουγέννων για τον πιστό;
«Είναι πολύ σημαντική, γιατί έχει να κάνει με τον λειτουργικό κύκλο της Εκκλησίας που είναι το Πάσχα. Εκεί ξεκινούν και τελειώνουν όλα. Έρχονται τα Χριστούγεννα ως αρχή της επίγειας παρουσίας του Κυρίου και θα φτάσει η κορύφωση στη Σταύρωση και την Ανάσταση. Εδώ είναι αναγκαίο να επισημανθεί πως η Εκκλησία μας για 4 αιώνες περίπου γιόρταζε τα Χριστούγεννα την ίδια μέρα με τα Θεοφάνια. Αναγκάστηκε για διαφόρους λόγους, πρακτικούς και ιστορικούς, να χωρίσει την εορτή και δείχνει πολύ καθαρά ποιο είναι το περιεχόμενό της θεολογικά. Θεοφάνια είναι το ακριβές περιεχόμενο των Χριστουγέννων, και τα Χριστούγεννα είναι η τέλεια θεοφάνεια, γιατί ο Θεός έγινε άνθρωπος και έμεινε μαζί μας για 33 ολόκληρα χρόνια. Οι θεοφάνειες της Παλαιάς Διαθήκης ήταν λίγα λεπτά ή λίγη ώρα ή λίγες μέρες, όπως για παράδειγμα στην καιόμενη Βάτο που είδε ο Μωυσής ή στη φιλοξενία των Τριών Αγγέλων που συναντάμε στον Αβραάμ, στις βελανιδιές του Μαμβρή. Τώρα είναι η κορύφωση των Θεοφανίων και η διαρκέστερη θεοφάνεια, που κρατάει τριάντα τρία ολόκληρα χρόνια».
* Σε ποιο βαθμό έχει εισβάλει ο σύγχρονος τρόπος ζωής στην εορτή των Χριστουγέννων;
«Όποιος και να είναι ο πολιτισμός, τα Χριστούγεννα θα έχουν πάντα το ίδιο περιεχόμενο. Είτε υπάρχει Οθωμανική Αυτοκρατορία, είτε δουλεία, είτε ελευθερία, είτε δημοκρατία στα σύγχρονα κράτη του Γαλλικού Διαφωτισμού, το νόημα είναι πάντα ένα. Το νόημα των Χριστουγέννων είναι η ενανθρώπιση του Κυρίου. Αφού αλλάζουν όμως οι ιστορικές συνθήκες, θα πρέπει να βρει και διαφορετικό τρόπο για να το πει. Σήμερα πρέπει να βρει κάτι διαφορετικό για να το πει σε αυτό το κοσμικό κράτος. Από την άλλη μεριά, και συγκεκριμένα από την πλευρά της Εκκλησίας, το περιεχόμενο είναι πάντα ίδιο και ένα. Η ενανθρώπιση ως η Τέλεια Θεοφάνεια του Κυρίου πάνω στη Γη».
* Και για τους άπιστους; Για τους σκεπτικιστές που ο αριθμός αυξάνεται; Τα Χριστούγεννα τι σηματοδοτούν;
«Το νόημα είναι ίδιο. Ο τρόπος που πρέπει να το διαδώσουμε αλλάζει, με την έννοια πως ένα είναι το περιεχόμενο, το θεολογικό. Απλά, πρέπει τώρα να το πούμε σε ανθρώπους που είναι άθεοι, αγνωστικιστές. Παλαιότερα ίσως ήταν λιγότεροι και είχαμε μια μεγαλύτερη ευκολία στον τρόπο, αλλά όχι στο περιεχόμενο. Και ο τρόπος δείχνει πως όποιος και να είναι ο πολιτισμός πρέπει σε αυτόν τον πολιτισμό η Εκκλησία να πει το μήνυμά της. Πάντοτε, όπου και να είμαστε, πρέπει να έρχεται και να αλλάζει τον πολιτισμό και να λέει αυτό το μήνυμα που είναι θεανθρώπινο και συγκεκριμένα του αγιασμού της ανθρώπινης φύσεως».
* Τα Χριστούγεννα ως μια χριστιανική εορτή αλλάζουν τον τρόπο θέασης του πιστού που νιώθει εγκλωβισμένος σε μια σκληρή πραγματικότητα;
«Στα προβλήματα που συναντάμε ως πιστοί, όπως η ανεργία, ο θάνατος, λιγότερα χρήματα, κ.ά., από εμάς εξαρτάται πώς θα καταλάβουμε το μήνυμα των Χριστουγέννων και πώς θα το φέρουμε μέσα στην προσωπική μας ζωή. Δεν μπορεί να μας το βάλει ο Θεός. Ο Θεός μας λέει ποια είναι η αλήθεια. Εμείς πρέπει να συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα μόνοι μας. Το κυριότερο με το οποίο λειτουργεί ο άνθρωπος της Εκκλησίας είναι η μετάνοια. Δηλαδή, βλέπει στα προβλήματα που έχει, όπως η ανεργία, μόνο τα λάθη που έχει κάνει ο ίδιος. Αυτό είναι η μετάνοια. Κοιτάω με ελευθερία τον εαυτό μου και όχι τον άλλο. Εάν τον εαυτό μου τον βρω κατά πάντα πολύ καλό, και π.χ. στην ανεργία δεν ευθύνομαι εγώ, τότε αντιμετωπίζω αναλόγως το πρόβλημα και προχωρώ. Εάν βρω σε μένα ότι έχω το πρόβλημα, κοιτάζω πάντα τον εαυτό μου - και να έχω δίκιο και να μην έχω δίκιο - και ποτέ δεν κατηγορώ κανέναν αλλά βλέπω τη δική μου αντίληψη, πού ήταν λανθασμένη και πού σωστή. Έτσι δρα ο εκκλησιολογικός άνθρωπος. Ο κοινωνικός άνθρωπος δεν αντιδρά έτσι. Ο άνθρωπος της κοσμικής κοινωνίας θα δει η κοινωνία ποια λάθη έχει και μετά θα δει τον καθένα προσωπικά ποια λάθη έκανε».
* Μιας και έρχεται και η Πρωτοχρονιά, τι έχετε να μας πείτε για τον Αϊ Βασίλη;
«Ο Αϊ Βασίλης, αυτή η γραφική φιγούρα της Πρωτοχρονιάς, ήρθε μέσα από τον δυτικό πολιτισμό και κυρίως τον προτεσταντισμό. Το πρόσωπο αυτό το στήριξε και ο Ρωμαιοκαθολικισμός. Κυρίως όμως οι προτεστάντες. Εμείς έχουμε άλλο Άγιο Βασίλειο, που εορτάζει την 1η Ιανουαρίου για τη δική μας Εκκλησία. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν Επίσκοπος Καισαρείας, ασκητής, και πέθανε νέος. Ήταν ασκητικός και φιλάσθενος σε όλη του τη ζωή. Καμία σχέση με αυτόν τον ηλικιωμένο παππούλη ο οποίος ήρθε από την προτεσταντική παράδοση και διαδόθηκε εύκολα, γιατί και ο τεχνικός πολιτισμός μπορούσε να τον διαδώσει, αλλά ίσως και να εξυπηρετούσε και οικονομικά συμφέροντα αλλά και την παγκόσμια οικονομία. Η οικονομία θέλει ένα σύμβολο για να διαδώσει κάποια προϊόντα ή να κυλήσει το χρήμα. Το χρήμα τι είναι έτσι και αλλιώς; Ένα χαρτί, ένα σύμβολο όπου απλά αποτυπώνεται ένας αριθμός. Σε αυτόν τον οικονομικό κόσμο των συμβόλων, το σύμβολο του Αϊ Βασίλη εξυπηρετούσε πολύ δυνατά την οικονομική διάδοση εμπορικών προϊόντων τις εορτές της Πρωτοχρονιάς. Για εμάς, ο Αϊ Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος. Το μόνο κοινό είναι ότι εορτάζουν την ίδια μέρα και συγκεκριμένα την Πρωτοχρονιά».
* Θέλετε να στείλετε μια ευχή στους αναγνώστες της εφημερίδας μας;
«Είναι ωραίο να μιλούμε ως άνθρωποι της Εκκλησίας και της μετάνοιας. Ο καθένας μας ελεύθερα ας βρει στον εαυτό του τα δικά του λάθη, τις δικές του αρετές και τις δικές του αγαθές πράξεις, διότι, εάν τα βρει, δε θα επαναλάβει τα ίδια λάθη και θα εκτιμήσει τις αρετές του ως δώρα του Θεού. Δεν έχει νόημα να έρχονται οι άλλοι και να του λένε με το ζόρι το ποιος είναι. Το να το κάνει μόνος του είναι το πιο ελεύθερο και εκκλησιολογικό μήνυμα, και αυτό είναι η μετάνοια μέσα στις καθαρά εκκλησιολογικές προϋποθέσεις».
