Άγνωστες πτυχές της ιστορίας του ολοκαυτώματος των Εβραίων την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με έμφαση στα παιδιά που έπεσαν θύματα αυτής της αγριότητας, παρουσιάζονται σε βίντεο που δημιούργησαν μαθητές του Εκκλησιαστικού Λυκείου Χανίων.
Το βίντεο με τίτλο «Το παιδί θύμα του ολοκαυτώματος», διακρίθηκε σε πανελλήνιο διαγωνισμό της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας για την πρωτοτυπία του και το βάθος της ιστορικής έρευνας των μαθητών.
Το πρωτότυπο στοιχείο του βίντεο ήταν η προβολή, με την έγκριση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, της έκθεσης ενός Εβραίου μαθητή δημοτικού ο οποίος πνίγηκε στο πλοίο Ταναϊς που βυθίστηκε στις 7 Ιουνίου του 1944. Οι Γερμανοί είχαν επιβιβάσει στο πλοίο όλους τους Κρητικούς που κρατούσαν στις φυλακές, όσους θεωρούσαν επικίνδυνους για τις κατοχικές δυνάμεις καθώς και τους Εβραίους της Κρήτης.
Το Εκκλησιαστικό Λύκειο Χανίων ήταν το μοναδικό από την Κρήτη που συμμετείχε στο διαγωνισμό και πρώτευσε μεταξύ όλων των επαρχιακών σχολείων από την υπόλοιπη Ελλάδα. Το βίντεο είναι αποτέλεσμα έρευνας την οποία έκαναν όλοι οι μαθητές της Β΄ Λυκείου με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών τους Αγγελικής Δημητρούλια, Σπύρου Ξηρουχάκη και Γιάννη Φραγκάκη.
Η εμπειρία της έρευνας της ιστορίας του ολοκαυτώματος των Εβραίων ήταν για τους μαθητές ξεχωριστή. Όπως είπαν στη Ν.Κ. ,τους δόθηκε η ευκαιρία να μάθουν για τους Εβραίους της Κρήτης και να κάνουν παραλληλισμούς με άλλα ιστορικά γεγονότα όπως η γενοκτονία των Ποντίων, που εξολοθρεύθηκαν επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί αλλά και τη συστηματική εξόντωση των Ελληνικών πληθυσμών της Μικρά Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου.
Ο Χρυσοβαλάντης Μαθιουδάκης που φοιτά στη δευτέρα τάξη του Εκκλησιαστικού Λυκείου Χανίων σημειώνει: «Δεν είχα ασχοληθεί ποτέ πριν με το θέμα των Εβραίων, δεν ήξερα καν ότι υπήρχαν στην Κρήτη και ήθελα να ασχοληθώ με αυτό το κομμάτι της ιστορίας και να μάθω περισσότερα».
Ο Χρυσοβαλάντης μαζί με έναν ακόμη μαθητή, τον Γιώργο Βραχνάκη και την εκπαιδευτικό κ. Αγγελική Δημητρούλια πρόκειται να συμμετάσχουν σε ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων επίσκεψη κρατικό μνημείο και Μουσείο του Άουσβιτς στην Πολωνία
Η κ. Αγγελική Δημητρούλια, οικονομολόγος, η οποία διδάσκει στο σχολείο και συνέδραμε στη δημιουργία του βίντεο, τόνισε ότι σκοπός ήταν οι μαθητές να συμμετάσχουν στην ιστορική έρευνα, να μάθουν από το παρελθόν πώς να αποφεύγουμε στο μέλλον παρόμοια φαινόμενα φασισμού και γενοκτονιών.
«Οι μαθητές που συμμετείχαν είδαν διάφορες πτυχές του θέματος όπως για παράδειγμα κρυμμένα παιδιά Εβραίων στην κατοχή, πλαστά έγγραφα που εξέδιδαν οι ελληνικές αρχές για να τα σώσουν σε ορφανοτροφεία», επισημαίνει η κ. Δημητρούλια.
Για το θέμα του βίντεο αντλήθηκαν στοιχεία από την τοπική Συναγωγή των Χανίων και την ιστορία της, την οποία οι μαθητές επισκέφτηκαν, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων και το Μουσείο Ιστορίας Κρήτης στο Ηράκλειο καθώς και από το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος.
Οι Εβραίοι της Κρήτης κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Κατά την απογραφή του έτους 1900 οι Εβραίοι της Κρήτης ανέρχονται σε 726, με την πλειοψηφία να κατοικεί στα Χανιά. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν έμποροι, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων ή εργάτες. Κατά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Εβραϊκές Κοινότητες της Κρήτης αριθμούν γύρω στις 400.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 20ης Μαϊου 1944, παραδόθηκε από τους Γερμανούς σε κάθε εβραϊκό σπίτι της Κρήτης μια διαταγή γραμμένη στα ελληνικά, που ανέφερε τα εξής:
«Διά την μεταφορά σας πρέπει μαζί με τους εις την οικογένειαν συγκαταλέγοντες εβραϊκής φυλής να ετοιμασθήτε αμέσως προς αναχώρησιν. Έχετε 45 λεπτά να ετοιμασθήτε. Εσείς και οι δικοί σας πρέπει να πάρετε μαζί σας α) όλα τα προσωπικά χαρτιά, β) όλα τα κοσμήματα και άλλα πράγματα αξίας, γ) σημειώσεις περί τραπεζικών πιστώσεων συμμετοχής εις οικονομικές επιχειρήσεις περί γαιοκτησίας κ.λπ, δ) κουβέρτες φορέματα και ρούχα καθώς και πρόχειρα τρόφιμα διά 8 ημέρες. Το συνολικό βάρος αυτών των πραγμάτων οφείλει 50 κιλά να μην υπερβαίνει».
Το βράδυ της ίδιας μέρας συλλαμβάνονται περίπου 300 Εβραίοι στα Χανιά, 26 στο Ηράκλειο και 5 στο Ρέθυμνο. Την επόμενη μέρα η τοπική εφημερίδα «Παρατηρητής» του Ρεθύμνου, κάνει αναφορά στο γεγονός δημοσιεύοντας μια είδηση λίγων γραμμών υπό τον προπαγανδιστικό τίτλο «Μετοικεσία Εβραίων»: « Εν τω πλαισίω της γενικής διαταγής μεταφοράς των Εβραϊων της Ελλάδος, συγκεντρώθηκαν χτες την πρωίαν πάντες οι εν τη πόλει μας διαμένοντες Ισραηλίται προκειμένου να μεταφερθούν και μετοικήσουν εις την ηπειρωτικήν Ευρώπην».
Η σύλληψη και ο εκτοπισμός του εβραϊκού πληθυσμού της Κρήτης
Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν αρχικά στις φυλακές Αγυιάς Χανίων, όπου παρέμειναν κάτω από άθλιες συνθήκες μέχρι την 3η Ιουνίου. Ακολούθως διακομίσθηκαν στην στοά Μακάσι του Ηρακλείου, η οποία αποτελεί μια από τις πολλές στοές του ενετικού τείχους της πόλης και είχε μετατραπεί από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής σε φυλακή. Πηγές μιλούν για ένα σύνολο 350 Εβραίων, μαζί με 250 Κρητικούς και Ιταλούς κρατούμενους από διάφορες φυλακές. Το απόγευμα της 7ης Ιουνίου υποχρεώθηκαν να επιβιβαστούν στο εμπορικό πλοίο Τάναϊς με προορισμό τον Πειραιά.
Την 7η Ιουνίου 1944 συμμετέχοντας σε γερμανική νηοπομπή από το Ηράκλειο προς τον Πειραιά τορπιλίστηκε γύρω στις 03.00 το πρωί από το βρετανικό υποβρύχιο VIVID παρασύροντας στον βυθό διακόσιους πενήντα Κρητικούς και τριακόσιους πενήντα Εβραίους, μεταξύ αυτών και 88 παιδιά έως 16 χρονών,- όλους τους Εβραίους της Κρήτης.
Ρεπορτάζ: Βίκυ Παπαδογιαννάκη
