Τόσα όσα εκ πρώτης όψεως κανείς μας δε φαντάζεται. Από πολύτιμα ιστορικά στοιχεία, με βάση τις παραστάσεις που εικονίζονται στον εμπροσθότυπο και τον οπισθότυπό τους και τις επιγραφές που τα συνοδεύουν, έως στιγμιότυπα της καθημερινότητας των ανθρώπων και ενδείξεις για όλο το φάσμα της ζωής, από τα ταξίδια, ανάλογα με τις περιοχές όπου εντοπίζονται υποδηλώνοντας εμπορικές σχέσεις, έως το επίπεδο διαβίωσης των ανθρώπων μιας πόλης.
Και φυσικά αποτελούν αδιαμφισβήτητες χρονολογικές σταθερές, αφού τα περισσότερα χρονολογούνται απόλυτα, δίνοντας έτσι στους αρχαιολόγους μια σταθερά για να βασιστούν ώστε να χρονολογήσουν ένα στρώμα - κυρίως το τελευταίο, της καταστροφής, όπως αποκαλείται εκείνο που "σφράγισε" μια χρονική περίοδο.
Ιστορίες σαν εκείνη ενός "θησαυρού" που έκρυψε κάποιος αρχαίος για να σώσει την περιουσία του σε μια κρίσιμη στιγμή, ενός κέρματος που έπεσε από την τσέπη του κατόχου του σε κάποιον αγωγό και έμεινε εκεί για αιώνες έως ότου το ανακαλύψουν οι αρχαιολόγοι ή ακόμα και ένα νόμισμα που συνόδευε κάποιον άνθρωπο στη μεταθανάτια ζωή για να πληρώσει το τίμημα της μεταφοράς του στον κάτω κόσμο... Ιστορίες συγκλονιστικές, που θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά απόψε, στις 6 μ.μ., όσοι βρεθούν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Θα ξεναγηθούν από τον αρχαιολόγο-νομισματολόγο κ. Κλεάνθη Σιδηρόπουλο, μέσα από τα εκθέματα των προθηκών του Μουσείου, στην ιστορία του νομίσματος και μέσα από αυτό στην αρχαία ιστορία του νησιού μας. Πρόκειται για την πρώτη ξενάγηση με σημείο αναφοράς την αρχαιότητα, την οποία θα ακολουθήσει την Τετάρτη 1 Μαρτίου η δεύτερη, στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, πάλι από τον κ. Σιδηρόπουλο, με ιστορικό ορίζοντα αυτή τη φορά το Μεσαίωνα έως τα νεότερα χρόνια.
Τις ξεναγήσεις διοργανώνει το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, η Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Εθελοντισμού και η ομάδα Εθελοντών Πολιτισμού του Δήμου Ηρακλείου.
Η ιστορία του νομίσματος στην Κρήτη ξεκινάει με εμβρυακούς ρυθμούς με τα χάλκινα τάλαντα, που αποτελούν μια προνομισματική μορφή, ένα μέταλλο σε σταθερή αξία και αναγνωρίσιμη μορφή ως λογιστική αξία από κυπριακό χαλκό, το οποίο χρησιμοποιείτο για συναλλαγές μεγάλης κλίμακας συνιστώντας "αξία".
Την κυοφορούμενη νομισματική στην Κρήτη υποδηλώνουν παράλληλα οι πινακίδες της Γραμμικής Α, με το ιδεόγραμμα του ζυγού και τις συνοδευτικές ποσότητες, τα μινωικά μολύβδινα σταθμία και οι αναλυτικές λογιστικές απογραφές στη λεγόμενη Γραμμική Β, που δίνουν μια εικόνα της κρητικής οικονομίας τα μινωικά χρόνια.
Στο επόμενο στάδιο, όπως μας εξήγησε ο κ. Σιδηρόπουλος, φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν τα μέταλλα, για το περιορισμένο του όγκου, την αντοχή στο χρόνο και την αντικειμενικότητα της αξίας τους. Από το 10ο ως και τον 7ο-6ο προχριστιανικό αιώνα χρησιμοποιούνται άλλωστε εκτεταμένα μετάλλινα τέχνεργα, όπλα, ή σκεύη, όπως οι λέβητες, οι τρίποδες και οι οβελοί, ενταγμένα στην πρακτική του δώρου αλλά και της ανταλλακτικής συναλλαγής.
Τα πρώτα νομίσματα της Κρήτης κόπηκαν στο πρωιμότερο εργαστήριο της Κυδωνίας, όπου ζούσαν και άποικοι από την Αίγινα, πόλη όπου "γεννήθηκε" το νόμισμα. Καθώς αντιγράφουν τις παραστάσεις των αιγινίτικων, δηλαδή χελώνα και το λεγόμενο έγκοιλο τετράγωνο αντίστοιχα στην κάθε όψη, δε θεωρούνται καθαυτά κρητικά, χαρακτήρας που αποδίδεται σε νομίσματα τα οποία εκδίδονται πλέον από τα μέσα του 5ου αιώνα. Πρωτοπόρες είναι σε αυτό τον τομέα οι ισχυρές κρητικές πόλεις της Γόρτυνας, της Φαιστού, της Κνωσού, της Λύττου και της Κυδωνίας.
Όπως μας ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Σιδηρόπουλος, «κάθε κρητική πόλη, όταν επιδίωκε να διακηρύξει την αυτονομία της, πολιτειακή, πολιτική ή άλλη, είχε ως "ομιλητικότερο" μέσο προβολής της την έκδοση νομισμάτων με τους δικούς της εικονογραφικούς τύπους και το εθνικό της όνομα». Η Ρωμαιοκρατία στην Κρήτη αναγγέλλεται νομισματικά από τετράδραχμα του κατακτητή της Γόρτυνας, του Μέτελου. Εφεξής στη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στα χρόνια της ειρηνικής μεν αλλά εξαρτημένης οικονομικής ζωής, τα νομισματοκοπεία του νησιού παρακμάζουν. Ουσιαστικά μόνο το λεγόμενο Κοινό των Κρητών, με έδρα την πρωτεύουσα της επαρχίας, τη Γόρτυνα, θα εκδώσει αναλογικά πλούσιες σειρές νομισμάτων με ευρεία διάδοση, αποκλειστικά στο νησί βέβαια, ως τα μέσα του 2ου μ.Χ. αιώνα.
Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης
