Με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου με τίτλο "Ωκεανοί χρόνου" από τις Εκδόσεις "Λιβάνη", ο δημοσιογράφος Σταύρος Μουντουφάρης μιλά για το πρώτο βιβλίο της τριλογίας-αλληγορίας τρόμου που δίνει μια άλλη διάσταση στην τρομώδη επικαιρότητα της κρίσης για την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην Κλειώ Τσαλαπάτη για τους "Φίλους της Λογοτεχνίας" ο συγγραφέας μιλά για το τέταρτο κατά σειρά βιβλίο του, αλλά επίσης όσα προηγήθηκαν και εκείνα που έπονται.
«Κομμάτια ενός παζλ»
* Ποιο ήταν το έναυσμα για την ενασχόλησή σας με τον κόσμο της λογοτεχνίας και το αντικείμενο της συγγραφής;
«Απλά καθημερινά πράγματα, εικόνες, λέξεις, συναισθήματα και σκέψεις. Κάθε ένα σαν κομμάτι ενός μεγάλου παζλ που περίμενε υπομονετικά την ώρα που θα έμπαινε στη θέση του για να αποκαλύψει μια μεγάλη εικόνα. Ένα μεγάλο καλάθι που γέμιζε πάντα από ιδέες. Άλλες προορισμένες να αποτελέσουν τον πυρήνα ενός βιβλίου, κάποιες καταδικασμένες να φυλλορροήσουν και άλλες που απλά περίμεναν το... ταίρι τους για να ενωθούν και να συνθέσουν μια πιο μεγάλη εικόνα. Βασικά, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου πειραματίζομαι με τη γραφή. Από παιδί, με τις πρώτες εκθέσεις στο σχολείο και τις πρώτες δειλές απόπειρες στα τετράδια της εποχής. Χωρίς να έχω ποτέ σταματήσει αυτή τη μαγευτική διαδικασία».
«Η έμπνευση σε επιλέγει»
* Από πού αντλείτε την έμπνευση για κάθε έργο σας και κάθε χαρακτήρα και πόσο δύσκολο είναι να συγκεντρώσετε τις απαραίτητες πληροφορίες, όταν αυτές απαιτούνται, ώστε να συνδυάσετε τυχόν ιστορικά γεγονότα, τόπους και μυθοπλασία στα βιβλία σας;
«Η έμπνευση σε επιλέγει. Δεν την κυνηγάς εσύ. Είναι δίπλα σου. Μια λέξη που θα ακούσεις. Κάτι περίεργο που θα δεις. Μια μυρωδιά που θα γαργαλίσει τη μύτη σου. Μια περαστική μορφή που θα γίνει ηρωίδα στο επόμενο βιβλίο. Σαν μυρωδιά ενός εξωτικού φυτού. Αν είναι δυνατή θα σε κυνηγάει μέρα νύχτα μέχρι να σε κατακτήσει. Αλλιώς, απλά θα σου χαρίσει μερικές στιγμές και θα χαθεί παραδομένη στον άνεμο. Από εκεί όμως και μετά ο δρόμος είναι μακρύς. Το να συνδέσεις τόσες παρουσίες "ηρώων" μέσα σε ένα βιβλίο, ενταγμένες σε ένα ευρύ πλαίσιο, στο χώρο και το χρόνο, ειδικά αν αυτό είναι ιστορικό, χωρίς να κάνεις τραγικά λάθη - γιατί είναι αδύνατον να αποφύγεις τουλάχιστον τα πιο ανώδυνα - όσες φορές και αν "χτενίσεις" ένα βιβλίο είναι μια επίπονη διαδικασία. Πιστέψτε με, χάνομαι πολλές φορές κι εγώ ο ίδιος μέσα στις ατέλειωτες σημειώσεις μου, παλιομοδίτικες, με χαρτί και μολύβι. Πάντα όμως το διασκεδάζω, ειδικά αν στην πρώτη γραφή ο ήρωάς μου ξεκινάει να έχει μαύρα μαλλιά και στην πορεία αυτά γίνονται ξανθά, χωρίς να τα έχει... βάψει»!
Με "όπλο" τη γραφή
* Συνήθως οι περισσότεροι συγγραφείς είτε έχουν σπουδάσει κάποιο αντικείμενο, είτε ασκούν ως επάγγελμα κάτι εντελώς διαφορετικό από τη συγγραφική τους ιδιότητα. Θα θέλατε να μας μιλήσετε σχετικά με αυτό και να μας πείτε πόσο αρμονικός είναι ο συνδυασμός όλων αυτών και κατά πόσο αλληλοεπηρεάζονται οι επιμέρους ιδιότητές σας;
«Ίσως είμαι τυχερός σε αυτόν τον τομέα. Γιατί έχω κάνει τη γραφή επάγγελμα. Ως δημοσιογράφος, ο λόγος, η γραφή, είναι το βασικό όπλο μου στη μάχη της επιβίωσης. Και καθώς έχω σπουδάσει Αρχαιολογία, κάποιος από τους ήρωες ή κάποια από τις σκηνές των βιβλίων μου θα έχουν να κάνουν μοιραία με τη μια ή την άλλη ιδιότητά μου. Βέβαια, κάποια στιγμή θα πρέπει να δώσω μυθιστορηματική πνοή και σε κάποιον πρωταγωνιστή συγγραφέα, αλλά αυτό προς το παρόν μπορεί να περιμένει. Ίσως κάποια από τα επόμενα βιβλία της τριλογίας, είδος που δοκιμάζω για πρώτη φορά».
Το πόσο... «εγώ»
* Έχετε συμπεριλάβει ποτέ σε βιβλία σας κάποια προσωπικά σας βιώματα; Πόσο εύκολο ή επώδυνο ήταν αυτό και πόσο εφικτή ήταν η αντικειμενική προσέγγισή τους συγγραφικά;
«Φυσικά. Κάθε ήρωας ή αντιήρωάς μου έχει ένα κομμάτι από μένα. Μικρό ή μεγάλο. Αυτό που απολαμβάνω περισσότερο είναι το να βλέπω τους αναγνώστες μου, φίλους και γνωστούς, να προσπαθούν να διακρίνουν πόσο "εγώ" έχουν στην πλοκή οι πρωταγωνιστές, οι "δεύτεροι ρόλοι" και οι "κομπάρσοι", και βεβαίως την κορύφωση και την κατάληξη της ιστορίας τους. Τα περισσότερα, όμως, προσωπικά βιώματα βρίσκονται στις τοποθεσίες που επιλέγω να χτίσω το μύθο μου. Όπως καθετί προσωπικό, όμως, είναι καλά καμουφλαρισμένο. Και αρκούντως γριφώδες. Ή τουλάχιστον θέλω να το ελπίζω αυτό».
Περί ιστορίας
* Στα βιβλία σας έχετε καταπιαστεί με πολλά και διαφορετικά θέματα, ενώ κυρίαρχο ρόλο παίζει η επιστημονική φαντασία, συνδυασμένη με πραγματικά ιστορικά γεγονότα. Θεωρείτε, ίσως, ότι η Ιστορία αποτελεί μια σημαντική "πηγή ιδεών" για έναν συγγραφέα;
«Χωρίς την Ιστορία δεν μπορείς να πατάς σε κάποιο σταθερό έδαφος για να δημιουργήσεις. Θα παρασυρθείς σε κινούμενη άμμο. Ειδικά όταν προσπαθείς να είσαι πειστικός σε μια αλληγορία. Στην Ιστορία μπορείς να βρεις και να δεις τα πάντα. Φυσικά μέσα από τη δική σου "ματιέρα", τη δική σου οπτική γωνία. Αυτό βεβαίως προϋποθέτει σκληρή δουλειά για να μην πέσεις σε τραγικές παγίδες. Ειδικά όσον αφορά στο συνδυασμό πραγμάτων που σε πρώτη ανάγνωση μοιάζουν αταίριαστα, όπως η επιστημονική φαντασία και η ίδια η Ιστορία. Μην ξεχνάτε, όμως, ότι η Ιστορία πάντα διδάσκει. Και η επιστημονική φαντασία απλώς αναπαράγει σε μελλοντολογικό πλαίσιο πράγματα και καταστάσεις που έχουν ξανασυμβεί, υπό άλλες βεβαίως συμβάσεις. Και φυσικά, Ιστορία υπάρχει ακόμα, έστω και καλυμμένη, ακόμα και σε βιβλία που δομούνται σε ένα καθαρά φαντασιακό υπόβαθρο».
Υπόβαθρο
* Πιστεύετε πως το επιστημονικό υπόβαθρο είναι απαραίτητο για τη συγγραφή ενός βιβλίου, ή αρκούν το έμφυτο συγγραφικό ταλέντο, η φαντασία και οι εμπειρίες του συγγραφέα;
«Το θεμέλιο είναι απαραίτητο αν θέλεις να δομήσεις έναν πειστικό μύθο σε ένα είδος όπως αυτό της επιστημονικής φαντασίας ή του θρίλερ. Αλλιώς αυτός θα καταρρεύσει. Υπόβαθρο που όμως δεν αρκεί να το έχεις αλλά και να το καλλιεργήσεις. Κανένας συγγραφέας δεν είναι μαζί και γιατρός και αστροναύτης και καθηγητής και αρχαιολόγος και πυρηνικός φυσικός. Πρέπει να βρεις τους κατάλληλους ανθρώπους που θα καλύψουν τα κενά που μοιραία συναντάς γράφοντας, για να κάνεις πειστική την ιστορία σου και, κυρίως, να απευθύνεις τις σωστές ερωτήσεις για να πάρεις τις σωστές απαντήσεις. Αν φυσικά γράφεις ένα απλό ερωτικό μυθιστόρημα ή μια κωμωδία χωρίς ιδιαίτερες μυθοπλαστικές απαιτήσεις, τότε η προσωπική εμπειρία και η φαντασία νομίζω ότι είναι αρκετές».
Ο δρόμος των ιδεών: Κατάρα ή ευλογία το "χάρισμα";
* Υπάρχει κάποιο μοτίβο ως προς το πότε σας "επισκέπτεται" η συγγραφική σας έμπνευση; Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ώρα, διάθεση ή τόπος ίσως, που να σας προδιαθέτει να γράψετε, ή είναι κάτι που "ρέει" αβίαστα από μέσα σας συνέχεια;
«Πολλές φορές αναρωτιέμαι αν είναι κατάρα ή ευλογία. Το να πηγαίνεις στο δρόμο και να σε χτυπάει κατά μέτωπο μια ιδέα που "ουρλιάζει" ότι πρέπει εκείνη τη στιγμή να τη βάλεις στο καλάθι για να ωριμάσει και να γίνει κάτι μοναδικό. Και, όπως συμβαίνει σχεδόν κατά κανόνα, δεν έχεις κοντά σου ένα στυλό ή ένα χαρτί εκείνη τη στιγμή. Ή τις νύχτες που προσπαθείς να κλείσεις μάτι και τινάζεσαι από τον ύπνο γιατί σου ήρθε "Η" ιδέα για να ξεκολλήσεις μετά από μέρες ή ακόμα και εβδομάδες από το βάλτο στον οποίο είχες πέσει. Νομίζω ότι η έμπνευση είναι παντού, σαν τη γύρη. Απλώς κάποιες φορές φυσάει ένας πιο δυνατός άνεμος που τη φέρνει πιο κοντά. Και το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να την αφήσεις να κολλήσει πάνω σου μέχρι να πειστείς ότι αξίζει τον κόπο να ασχοληθείς περισσότερο μαζί της».
Δύσκολη κριτική
* Όταν ολοκληρώνετε ένα νέο βιβλίο σας αρκείστε στη δική σας μόνο γνώμη και αξιολόγηση πριν προχωρήσετε στην έκδοσή του, ή αναζητάτε πρώτα την άποψη κάποιου οικείου σας προσώπου, του οποίου την κρίση εμπιστεύεστε;
«Μόλις τελειώσω ένα βιβλίο, κλείνω τα μάτια, χαλαρώνω για ώρα και νιώθω την απέραντη γαλήνη που αισθάνεται κάποιος ο οποίος μόνος πάνω σε ένα βράχο αγναντεύει ένα καλοκαιρινό σούρουπο τον ήλιο να δύει βουτηγμένος μέσα στο νερό της θάλασσας. Χωρίς κανέναν γύρω. Είμαι εγώ, που βλέπω την αυλαία να έχει μόλις πέσει μουσκεμένη από το νερό, να παρασύρεται από το κύμα και να περιμένει να σκοτεινιάσει έως ότου ο ουρανός γεμίσει αστέρια. Αν η αίσθηση που έχω είναι αυτή που σας περιγράφω, τότε είμαι σίγουρος ότι αυτό το βιβλίο είναι εκείνο που με εκφράζει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και προχωράω μπροστά. Οι μόνες φορές που ζητάω την άποψη κάποιου είναι για μεμονωμένα στοιχεία μιας ιστορίας, για κάποιες αμφιβολίες που μπορεί να έχω όσον αφορά στην αποδοχή ενός μέρους της πλοκής. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι, αν η αίσθηση που έχω είναι τόσο δυνατή, θα κάνω πίσω από την αρχική μου άποψη».
"Πάντρεμα" φαντασίας και τρόμου με την επικαιρότητα
* Από τα τέσσερα μυθιστορήματά σας υπάρχει κάποιο το οποίο ξεχωρίζετε, στο οποίο ίσως έχετε μεγαλύτερη αδυναμία, και γιατί; Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το κάθε βιβλίο σας και, γιατί όχι, την ιστορία "πίσω από την ιστορία" του καθενός;
«Κάθε βιβλίο έχει τη δική του ιδιαιτερότητα, τη δική του ιστορία πίσω από την ιστορία. Άλλη εποχή, άλλοι ήρωες, "άλλος" συγγραφέας, πιο ώριμος πια, πιο απαιτητικός. Όπως αλλάζω εγώ, έτσι αλλάζει και η γραφή μου, έτσι αλλάζει η μυθοπλασία. Κάθε βιβλίο έχει το δικό του πλαίσιο μέσα στη ζωή μου, ανήκει σε μια άλλη εποχή από το τώρα. Ίσως οι "Ωκεανοί Χρόνου" να είναι αυτή που θεωρώ μέχρι στιγμής την πιο σημαντική δουλειά που έχω κάνει, γιατί έχω ρίξει για πρώτη φορά τόσο πολύ βάρος στο "πάντρεμα" φαντασίας και τρόμου με την επικαιρότητα των τελευταίων χρόνων. Και, φυσικά, είναι μια μεγάλη πρόκληση για μένα το ότι επιχειρώ αυτό το άλμα μιας τριλογίας, κάτι για το οποίο ευχαριστώ από καρδιάς τον κ. Ηλία Λιβάνη».
Τα ταξίδια
* Πιστεύετε πως ο συγγραφέας πρέπει να ταξιδεύει ώστε να έχει κάποια βιώματα από τις χώρες και τις τοποθεσίες τις οποίες, τυχόν, περιγράφει στα βιβλία του και πόσο εφικτό είναι αυτό στην πράξη κατά τη γνώμη σας; Είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο, απλά και μόνο, για τη "διεύρυνση των οριζόντων" του;
«Μην ξεχνάτε ότι η συγγραφή είναι ταξίδι. Και μιλώντας για μένα, δηλώνω απλά ταξιδιώτης του κόσμου. Έχω την αίσθηση όμως ότι η φαντασία μπορεί να συμπληρώσει, αν όχι καλύψει, το κενό αν κάποιος συγγραφέας δεν έχει τη δυνατότητα να ταξιδεύει, κάτι που βεβαίως απαιτεί πολύ κόπο. Προσωπικά νιώθω τυχερός που έχω ταξιδέψει αρκετά και αυτό με έχει βοηθήσει πολύ στη συγγραφή, όσο και αν δεν έχω καταφέρει να "ξεκολλήσω" σε μεγάλο βαθμό τις ιστορίες μου από το Ηράκλειο όπου ζω».
* Θεωρείτε ότι ο συγγραφέας θα πρέπει να ασχολείται με διαφορετικά είδη λογοτεχνίας και να "πειραματίζεται" θεματολογικά, ρισκάροντας το υπάρχον αναγνωστικό του κοινό, ή θα όφειλε να εμμένει στο είδος που τον έχει καθιερώσει;
«Νομίζω ότι κάθε συγγραφέας μπορεί να πειραματιστεί ακόμα και μέσα στο ίδιο το είδος που έχει επιλέξει. Δεν πιστεύω όμως ότι μπορεί κάποιος με το ίδιο μεράκι να μεταπηδά από το ένα λογοτεχνικό είδος σε κάποιο άλλο. Έχω την αίσθηση ότι ακόμα και το είδος που γράφεις σε επιλέγει. Γιατί απλά, όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο..! Προσωπικά έχω πειραματιστεί με πολλά είδη. Επιστρέφω όμως πάντα στην αφετηρία μου. Με τον τρόμο και το μυστήριο, την επιστημονική φαντασία και την αγωνία να έχουν αρκετές δόσεις και από ταξιδιωτικά κείμενα και ιστορικά και γιατί όχι με αρκετές - θέλω να ελπίζω - δόσεις χιούμορ».
* Πιστεύετε πως οι συγγραφείς οφείλουν να προβληματίζουν τους αναγνώστες "κεντρίζοντας" τη σκέψη τους, ή ο σκοπός των βιβλίων τους θα έπρεπε να είναι καθαρά και μόνο ψυχαγωγικός; Εσείς ποια μηνύματα επιδιώκετε να περάσετε στους αναγνώστες σας και σε ποιο είδος αναγνωστικού κοινού, συνήθως, απευθύνεστε μέσα από το συγγραφικό έργο σας;
«Δε μ' αρέσει η κατηγοριοποίηση. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν αναγνώστες που διαβάζουν μόνο θρίλερ, όπως δεν υπάρχουν "ταινιοφάγοι" που βλέπουν μόνο ταινίες τρόμου. Ούτε και ηλικίες. Είθισται να λέμε ότι οι ταινίες μυστηρίου και τρόμου απευθύνονται μόνο στο νεανικό κοινό. Επιτρέψτε μου να έχω άλλη άποψη, ξέροντας πολλούς συνομήλικούς μου που δεν μπορούν να αντισταθούν στον πειρασμό ενός καλού θρίλερ. Όσο για τα μηνύματα, η μαγεία της συγγραφής είναι να τα ανακαλύπτει ο κάθε αναγνώστης σελίδα τη σελίδα. Ζώντας τη δική του περιπέτεια».
* Θεωρείτε πως η σύγχρονη πραγματικότητα μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για ένα συγγραφέα και, ειδικότερα, οι τόσο δύσκολες καταστάσεις που βιώνουμε τελευταία στην πατρίδα μας; Ή μήπως το ζητούμενο από τους αναγνώστες είναι ακριβώς η "φυγή" από αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα;
«Την απάντηση αυτή θα προτιμούσα να τη δώσετε εσείς μόλις φτάσετε στην τελευταία σελίδα αυτού του βιβλίου. Γιατί αναφέρεται ακριβώς σε αυτό που λέτε: Την κρίση και όσα βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Με μια διαφορετική προσέγγιση, μέσα από μια "γοτθική" οπτική. Και μην ξεχνάτε ότι ο σκοπός ενός βιβλίου, μιας ιστορίας, μιας ταινίας, όπως μας δίδαξαν οι αρχαίοι, είναι πάντα η κάθαρση, κάτι που αφορά ειδικά στο είδος της λογοτεχνίας του φανταστικού.
Το πρώτο βιβλίο
* Είχατε κάποιους "ενδοιασμούς" όταν αποφασίσατε να δώσετε το πρώτο σας βιβλίο προς έκδοση; Αγωνιούσατε ως προς την αποδοχή που θα τύχαινε από το αναγνωστικό κοινό; Η θεματολογία των περισσότερων βιβλίων σας πιστεύετε πως παίζει το δικό της ρόλο στην αποδοχή αυτή;
«Φυσικά. Όμως, μπήκα απότομα στα βαθιά νερά και κολύμπησα. Όταν αποφάσισα ότι ήρθε η ώρα να σταματήσω να γράφω μόνο για μένα. Να βγάλω από το συρτάρι τα χειρόγραφά μου και να τολμήσω. Και το πέτυχα. Ξενύχτησα, δάκρυσα από ευτυχία όταν έμαθα ότι θα βγει το πρώτο μου βιβλίο, συγκινήθηκα όταν το είδα για πρώτη φορά στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων, καρδιοχτύπησα διαβάζοντας την πρώτη κριτική... Δεν υπέκυψα όμως στον πειρασμό να επιλέξω ένα πιο εμπορικό είδος, αλλά άφησα ελεύθερη την πένα μου να κάνει εκείνο που πάντα ήθελα, να προσπαθήσω να βάλω τη δική μου σφραγίδα στο χώρο του ελληνικού θρίλερ. Και οφείλω να ευχαριστήσω τον Οίκο "Λιβάνη" για την εμπιστοσύνη του τόσα χρόνια, ειδικά σε ένα τόσο δύσκολο για την Ελλάδα χώρο, όπως αυτός της εγχώριας λογοτεχνίας του φανταστικού».
«Το βιβλίο σε επιλέγει»
* Εσείς, με την έως τώρα πείρα σας στο χώρο της συγγραφής, τι θα συμβουλεύατε όλους τους νέους επίδοξους συγγραφείς, που ονειρεύονται να δουν κάποτε ένα βιβλίο τους στις προθήκες των βιβλιοπωλείων και, ιδιαίτερα, εν μέσω αυτής της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας;
«Να γράφουν. Να ακολουθήσουν την καρδιά τους. Να αφήσουν την πένα τους να κυλήσει στο χαρτί και να ζήσουν την εμπειρία να γράψουν ένα βιβλίο. Να το παλέψουν και να απολαύσουν την κάθε στιγμή. Μια ιδέα, όπως και ένα βιβλίο ίσως δεν το επιλέγεις εσύ. Σε επιλέγει αυτό.
