Μια φωνή που άφησε εποχή, μια παρουσία που σημάδεψε το μεταπολεμικό Ηράκλειο, η πρώτη γυναίκα ηθοποιός στην πόλη, η πρώτη του αιώνα, σε μια εποχή κατά την οποία το θέατρο αποτελούσε τη μοναδική διασκέδαση των Ηρακλειωτών μαζί με τον προδρομικό τότε κινηματογράφο, σώπασε για πάντα. Το τραγούδι της θα ακούγεται πια μόνο ανάμεσα στους αγγέλους και θα αντηχεί στις μνήμες όσων τη γνώρισαν και όσων άκουσαν ιστορίες από εκείνα τα χρόνια της φτώχιας, της απόγνωσης και της ελπίδας μέσα από την τέχνη που έλαμπε σαν φάρος στη σκοτεινή εκείνη εποχή πάνω στα ερείπια που άφησε η κατοχή.
Η Στυλιανή Παπαδημητρίου δεν πρόλαβε να ξεδιπλώσει τις αναμνήσεις της καθώς ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι χωρίς επιστροφή πριν από μερικές ημέρες, σε ηλικία 94 ετών. Όμως τα όσα έζησε και τα όσα πρόσφερε στην τέχνη ζουν μέσα από τη μαρτυρία του ανιψιού της, Κώστα Χατζηλεοντίου, ο οποίος ξεφύλλισε μαζί μας το άλμπουμ των αναμνήσεων με νότες, εικόνες και λέξεις.
Ηράκλειο του '44
Χρόνια δύσκολα, οι πρώτες μέρες μετά την κατοχή. Το Ηράκλειο ήταν μια πόλη λαβωμένη, χτυπημένη ανελέητα από τις κακουχίες της Κατοχής. Και η μόνη αχτίδα φωτός για τους κατοίκους, για να ξεχαστούν και να ξεχάσουν, ήταν το θέατρο. Μια χούφτα άνθρωποι, αυτοδίδακτοι και ταλαντούχοι, προσέφεραν την ίδια τους την ψυχή προσπαθώντας να σκορπίσουν χαμόγελα με το πιο ισχυρό "όπλο" που διέθεταν, την πρόζα, το χορό και το τραγούδι. Ανάμεσά τους η μόνη γυναίκα που, παρά τις προκαταλήψεις της εποχής, έλαμπε στο σανίδι, έχοντας δημιουργήσει μαζί με άλλους δύο άντρες ένα θίασο που άφησε εποχή.
Χωρίς αμοιβή
Κατάμεστες οι αίθουσες στο παλιό "Ντορέ" το χειμώνα, ή στο σημερινό Κηποθέατρο το καλοκαίρι, με τους ηθοποιούς να προσφέρουν τον καλύτερο εαυτό τους με το μοναδικό ταλέντο τους χωρίς αμοιβή. Άλλωστε, εκείνες τις εποχές ποιος μπορούσε να έχει χρήματα και ποιος εκείνος που θα ήταν σε θέση να τα ξοδέψει για μια παράσταση; Μόνη ικανοποίηση των ανθρώπων του θεάτρου ήταν το χειροκρότημα, το άπλετο χαμόγελο και ένα χαρτί μακαρόνια, λίγο ρύζι, μερικά αβγά, οτιδήποτε μπορούσε να απαλύνει λίγο τη φτώχια και τον πόνο. Ακόμα και μια πετσέτα, μια ρόμπα, ένα κομμάτι ύφασμα από ένα μαγαζί, από τα λίγα που υπήρχαν τότε στο Ηράκλειο, ήταν αρκετά για την αμοιβή των ηθοποιών της δεκαετίας του '50.
«Ήταν η παλιά στόφα των ηθοποιών, που χωρίς να έχουν διδαχθεί τη δραματική τέχνη, ήταν από τους κορυφαίους των ηθοποιών, παίζοντας, τραγουδώντας και χορεύοντας μαζί», θυμάται ο ανιψιός της, ο άνθρωπος που της έκλεισε πριν από μερικές μέρες τα μάτια.
Μεγάλη καλλιτέχνιδα
Η Στέλλα Παπαδημητρίου καταγόταν από οικογένεια καλλιτεχνών, καθώς και ο αδερφός της ήταν μεγάλο ταλέντο, περιοδεύοντας στην Άπω Ανατολή με θιάσους που εμψύχωναν στρατιώτες, ενώ το μεράκι και το ταλέντο πέρασε και στη νέα γενιά, όσο και αν με μετριοφροσύνη δεν το παραδέχεται ο αγαπημένος ανιψιός της, Κώστας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάποια στιγμή στο Ηράκλειο βρέθηκε με το θίασό της η μεγάλη ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου και αργότερα της τηλεόρασης, Ελένη Χατζηαργύρη, η οποία παρακολούθησε μια από τις παραστάσεις του ηρακλειώτικου θιάσου και ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με τη Στέλλα, που θέλησε να πάρει την ίδια και τη μητέρα της, με την οποία ζούσαν σε ένα σπίτι κάτω από τον τάφο του Καζαντζάκη, στην Αθήνα.
Όμως οι καιροί ήταν δύσκολοι, ειδικά για τις γυναίκες, και η Στέλλα δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την Ελένη, καθώς δεν της το επέτρεψε ο αδερφός της, όπως μας είπε ο κ. Χατζηλεοντίου. Έτσι, η Στυλιανή Παπαδημητρίου παρέμεινε στο Ηράκλειο μέχρι το 1957, οπότε και εγκατέλειψε την πόλη λόγω της άρρωστης μητέρας της, για να ζήσει στην Αθήνα.
Η ευλογία
Οι ρόλοι που έπαιξε και το ανυπέρβλητο ταλέντο της άφησαν εποχή, ενώ χαρακτηριστικό για τη σημασία που είχε το θέατρο εκείνη την εποχή στο Ηράκλειο είναι η μαρτυρία που μας μετέφερε ο ανιψιός της, ότι σε κάθε πρεμιέρα παρευρίσκονταν ο τότε Μητροπολίτης Κρήτης Ευγένιος Ψαλιδάκης, για να ευλογήσει το θίασο για το μεγάλο έργο που προσέφερε και το κοινό, το οποίο συνέρρεε μαζικά στο θέατρο.
Η ίδια δεν ξέχασε ποτέ την αγάπη της για το θέατρο και το τραγούδι ακόμα και μέχρι λίγο πριν αφήσει την τελευταία της πνοή, με μνήμη τέτοια που θύμιζε στον ανιψιό της, με τον οποίο τραγουδούσαν μαζί τα σουξέ της εποχής, τους στίχους.
Δύσκολα χρόνια: Από τη Μικρά Ασία στο Ηράκλειο
Η Στέλλα Παπαδημητρίου είχε μια συγκλονιστική ιστορία. Γεννήθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας στις 17 Μαΐου 1921 και έζησε δύσκολες μέρες. Η μητέρα της έχασε και τους δυο της άντρες με τρόπο δραματικό, όταν ο ένας μετά τον άλλο σφαγιάστηκαν μπροστά στα μάτια της από τους Τούρκους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή βρέθηκαν ως πρόσφυγες στο Ηράκλειο, ξεκινώντας μια νέα ζωή με πολλά εμπόδια και δυσκολίες. Καταφέρνοντας να ριζώσει και να γράψει ιστορία με το ταλέντο, το ταμπεραμέντο, την ψυχική δύναμη και την οξυδέρκειά της, που ξεπέρασε προκαταλήψεις για τις γυναίκες σε μια εποχή που σαν ασπρόμαυρη φωτογραφία διηγείται πια ως παραμύθι..!
Σταύρος Μουντουφάρης
