default-image

Πού είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος;

Πολιτισμός
Πού είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Εκατόν σαράντα απόπειρες εγκεκριμένες από το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου και άπειρες άλλες, είτε στο πεδίο σε Αίγυπτο και Ελλάδα, είτε στις βιβλιοθήκες, για την αναζήτηση του πιο θρυλικού τάφου στην ιστορία, εκείνου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όλες στο κενό. Με μεγαλύτερο ή μικρότερο θόρυβο. Ώσπου ήρθε ο τύμβος και ο τάφος της Αμφίπολης για να φουντώσει και πάλι ο πυρετός γύρω από τον τόπο ταφής του Μακεδόνα στρατηλάτη, που άλλαξε το ρου της ιστορίας και τον κόσμο.

Το μυστήριο αποτελεί από τα γοητευτικότερα διαχρονικά, καθώς το όνομα και μόνο του Αλεξάνδρου αποτελεί μαγνήτη με στρατιές επιστημόνων να ψάχνουν εναγωνίως στην Αλεξάνδρεια, τη Βεργίνα και την Όαση Σίουα κάποιο ίχνος από το χαμένο εδώ και αιώνες τάφο. Χωρίς καμιά ως τα σήμερα επιτυχία.

Στην Αλεξάνδρεια

Η πιθανότερη εκδοχή στην οποία συνηγορούν ιστορικές πηγές είναι ότι ο Αλέξανδρος τάφηκε στην πόλη που φέρει το όνομά του, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την οποία έχτισε ο ίδιος το 331 π.Χ., στο αποκορύφωμα μιας διαμάχης γύρω από το σώμα του, το οποίο φυσικά αποτελούσε πολιτικό όπλο στα χέρια εκείνου που το "έλεγχε" και κανείς δεν είχε σκοπό να χάσει τη μοναδική ευκαιρία που του προσφερόταν. Άλλωστε, ακόμα και νεκρός, ο Αλέξανδρος παρέμενε ο πιο λαμπρός ηγεμόνας της εποχής και μια μορφή που μπορούσε να προσφέρει πολλά πολιτικά οφέλη, τόσο στην αρχαιότητα, όσο και στη σημερινή φυσικά εποχή.

Οι διαπραγματεύσεις

Είναι χαρακτηριστικό ότι αμέσως μετά το θάνατό του στη Βαβυλώνα, στο ανάκτορο του Ναβουχοδονόσορα ΙΙ, στις 10 Ιουνίου 323 π.Χ., σε ηλικία 32 ετών και 11 μηνών από ελονοσία, οι διάδοχοί του ξεκίνησαν πυρετώδεις διαπραγματεύσεις για τον τόπο ταφής του στρατηλάτη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής, λίγο πριν πεθάνει οι στρατηγοί του επέτρεψαν σε όλους τους στρατιώτες του να περάσουν από το νεκροκρέβατό του για το τελευταίο αντίο, ενώ πριν αφήσει την τελευταία του πνοή ρωτήθηκε σε ποιον αφήνει την Αυτοκρατορία που ο ίδιος δημιούργησε, απαντώντας «τω κρατίστω», δηλαδή στον καλύτερο.

Και από εδώ ξεκινά το μεγάλο μυστήριο. Οι διάδοχοι επιθυμούσαν, αντί για τη Βαβυλώνα, να ταφεί ο Αλέξανδρος είτε στις Αιγές, τη σημερινή Βεργίνα της Μακεδονίας, είτε στην Όαση Σίουα, όπου είχε θεοποιηθεί ως Άμμωνας Δίας, είτε στην Αλεξάνδρεια και σε καμιά περίπτωση στη Βαβυλώνα. Η επιλογή της Αλεξάνδρειας ήταν μάλλον αυτονόητη λόγω της σημασίας που είχε η πόλη και του συμβολισμού με το ίδιο το όνομα του Αλέξανδρου.

Μουμιοποίηση

Το σώμα του στρατηλάτη μουμιοποιήθηκε, σύμφωνα με τα αιγυπτιακά έθιμα και τοποθετήθηκε σε μια χρυσή σαρκοφάγο, την οποία μνημονεύουν ο Διόδωρος, ο Στράβωνας και ο Ρούφος. Η χρυσή αυτή σαρκοφάγος φαίνεται ότι το 89-90 π.Χ. καταστράφηκε και αντικαταστάθηκε με ένα γυάλινο ή κρυστάλλινο φέρετρο. Ένας άλλος θρύλος αναφέρει ότι το σώμα του Αλεξάνδρου είχε τοποθετηθεί μέσα σε μια λάρνακα γεμάτη μέλι, γεγονός που διατήρησε το σώμα του σε άριστη κατάσταση για αιώνες ολάκερους. Ο θρύλος αυτός όμως μάλλον στερείται ιστορικής αλήθειας, καθώς οι περιγραφές της εποχής είναι εξαιρετικά παραστατικές, περιγράφοντας τη χρυσή λάρνακα, η οποία, μετά από προετοιμασία δύο ολόκληρων μηνών για την ταφή του Αλέξανδρου, ξεκίνησε από τη Βαβυλώνα για το τελευταίο ταξίδι του Στρατηλάτη.

Τη σαρκοφάγο έσυραν εκατό άλογα, ενώ ακολουθούσε μια ολόκληρη στρατιά από εργάτες που άνοιγαν δρόμους ή τους επισκεύαζαν για να περάσει η πομπή, στρατιώτες και πλήθος κόσμου. Η ευθύνη για την πομπή και όλες τις λεπτομέρειες της ταφής είχαν ανατεθεί στον Αριδαίο από τη συνέλευση των εταίρων και των σωματοφυλάκων του Αλέξανδρου, την οποία αποτελούσαν οι Περδίκκας, Λεοννάτος, Πτολεμαίος, Πείθων, Αριστόνους και Αριδαίος, όπως αναφέρει ο αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (80 π.Χ.-20 π.Χ.).

Η τελευταία κατοικία

Όμως, ποιος ήταν ο προορισμός της; Ο ίδιος ο Αλέξανδρος, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Κουίντου Κούρτιου Ρούφου, είχε ζητήσει να ταφεί στον ξακουστό ναό και μαντείο του Άμμωνα Δία, στην όαση της Σίβα, η οποία είχε ιδιαίτερη σημασία για τον ίδιο, και όχι στη Μακεδονία. Αν δεν υπήρχε η μαρτυρία του περιηγητή Παυσανία, ο οποίος σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις πόλεων που περιγράφει στην Ελλάδα είναι απόλυτα ακριβής, τότε τα πράγματα θα ήταν μάλλον απλά για τη λύση του γρίφου.

Όμως ο Παυσανίας το 2ο αιώνα μ.Χ., στα "Αττικά", μας παραθέτει την πληροφορία η οποία παρατίθεται και στο λεγόμενο "Πάριον Χρονικόν", για μια πρώτη ταφή του Αλέξανδρου στη Μέμφιδα της Αιγύπτου, στο Ναό του Νεκτανεβώ ΙΙ. Εκεί η σορός αναφέρεται ότι έμεινε 40 χρόνια έως ότου, μετά τη σύμφωνη γνώμη του μαντείου του Σεράπειου για τη μεταφορά του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια, η μούμια του ξεθάφτηκε και ξανατάφηκε στην πόλη από το γιο του Πτολεμαίου Σωτήρα, Πτολεμαίο ΙΙ Φιλάδελφο, περί τα 280 π.Χ. Με τη μεταφορά της σορού στην Αλεξάνδρεια συμφωνεί και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο οποίος μαρτυρεί ότι στα σύνορα της Αιγύπτου με τη Συρία ο Πτολεμαίος του Λάγου, συμπολεμιστής του Αλεξάνδρου, αποφάσισε να αλλάξει δρόμο η πομπή και να μην ταφεί ο Μακεδόνας στρατηλάτης στο ναό του Άμμωνα, αλλά σε ένα πολυτελές μαυσωλείο στο κέντρο της Αλεξάνδρειας.

Το "Σώμα"

Η σορός του Αλέξανδρου τοποθετήθηκε σε ένα μεγαλόπρεπο μαυσωλείο, το οποίο ονομαζόταν Σώμα ή Σήμα, όνομα το οποίο άλλωστε έδωσε σε ολόκληρη τη συνοικία της Αλεξάνδρειας, όπου και βρισκόταν. Πληθώρα συγγραφέων, ανάμεσά τους ο Αρριανός, ο Στράβωνας και ο Δίων ο Κάσσιος, μνημονεύουν την ταφή του Αλέξανδρου στο "Σώμα", θέση που σήμερα είναι άγνωστη.

Η αριστοκρατική αυτή συνοικία, η οποία φερόταν να βρίσκονται στη συμβολή της οδού του Σώματος και της Κανωπικής οδού, στη σημερινή απίστευτα πυκνοδομημένη αιγυπτιακή μεγαλούπολη, έχει "εξαφανιστεί" από το χάρτη, καθώς το γύρισμα των αιώνων στην ταραγμένη ιστορία της πόλης έκρυψε από το οπτικό πεδίο μας τις μαρτυρίες για την ακριβή της θέση.

Πολλές θεωρίες τοποθετούν το "Σώμα" στο λεγόμενο Ύψωμα των Σωμάτων, στη θέση που βρίσκεται το μουσουλμανικό τέμενος Ναμπί Ντανιέλ, το οποίο κατασκευάστηκε όταν μπήκαν οι μουσουλμάνοι στην Αλεξάνδρεια και, σύμφωνα με αρκετούς, βρίσκεται πάνω από το μαυσωλείο του Αλέξανδρου.

Αξιοσημείωτη λεπτομέρεια, που θεωρείται από πολλούς ως ένα ισχυρό επιχείρημα για την εν λόγω εκτίμηση, είναι το γεγονός πως οι μουσουλμάνοι τιμούσαν τον Αλέξανδρο, ο οποίος αναφέρεται ως Προφήτης στο Κοράνι, κάτι που θα έκανε απολύτως λογική την κατασκευή του τεμένους πάνω από τον τάφο του μεγάλου στρατηλάτη.

Οι επισκέπτες του τάφου

Αν όλες αυτές οι μαρτυρίες δεν είναι αρκετές ώστε να θεμελιώνεται η άποψη πως ο Αλέξανδρος αναπαύεται ακόμη στην Αλεξάνδρεια σε κάποιο σημείο που μόνο τυχαία πια σε κάποια σωστική ανασκαφή θα μπορούσε να εντοπιστεί, υπάρχει κάτι ακόμα που μάλλον δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Πληθώρα αναφορών για ιστορικά πρόσωπα που επισκέφτηκαν τον τάφο και είδαν τη μούμια, με ορισμένες μάλιστα συγκλονιστικές μαρτυρίες.

Γιατί δύσκολα μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την παρουσία του Ιούλιου Καίσαρα, του Αύγουστου ή του Καρακάλα στο "Σώμα" του Αλέξανδρου. Φυσικά στην Αλεξάνδρεια. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή του Δίωνα του Κάσσιου, ο οποίος στη "Ρωμαϊκή Ιστορία" αναφέρει, εκτός του Σεπτίμιο Σεβήρο, και του Καρακάλα την επίσκεψη και του Ιούλιου Καίσαρα, με το πασίγνωστο στιγμιότυπο που κατέληξε στο σπάσιμο της μούμιας του Αλέξανδρου.

Όπως αναφέρει, ο Καίσαρας μπήκε στο μαυσωλείο μένοντας για ώρα όρθιος και σιωπηλός, μαγεμένος από το πόσο ζωντανός έμοιαζε ο μεγάλος στρατηλάτης. Ήταν δε τέτοια η συγκίνησή του που άγγιξε το πρόσωπο του Αλέξανδρου απρόσεκτα σπάζοντάς του τη... μύτη.

Αύγουστος

Τον τάφο του Αλέξανδρου αναφέρεται ότι επισκέφτηκε και ο αυτοκράτορας Αύγουστος μετά τη νίκη του εναντίον του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στη ναυμαχία του Ακτίου. Όπως περιγράφουν οι μαρτυρίες της εποχής, άφησε ένα στεφάνι δίπλα στη σορό του και ένα χρυσό διάδημα στο κεφάλι και, όταν οι "ξεναγοί" του τον κάλεσαν να επισκεφτεί επίσης τους τάφους των Πτολεμαίων, εκείνος τους απάντησε με νόημα ότι «ήρθα να δω έναν βασιλιά, και όχι νεκρούς!».

Ο Καλιγούλας

Τον κακό εαυτό του έδειξε και ο Καλιγούλας μπροστά στη σορό του Αλέξανδρου καθώς, σύμφωνα με τον Σουιτόνιο, αφαίρεσε το θώρακα από την πανοπλία του ενώ, σύμφωνα με τον Ιωάννη της Αντιόχειας, άρπαξε ακόμα το χιτώνα, το δαχτυλίδι, τη ζώνη και άλλα πολύτιμα αντικείμενα που τον συνόδευαν στην τελευταία του κατοικία.

Αξιοσημείωτη λεπτομέρεια αποτελεί το γεγονός ότι ο παράφρων αυτοκράτορας πίστευε ότι ήταν ενσάρκωση του Αλεξάνδρου. Μερικά χρόνια νωρίτερα, στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ., ο πατέρας του, Σεπτίμιος Σεβήρος, είχε κλείσει το μαυσωλείο στο κοινό φοβούμενος για την ασφάλειά του, καθώς δε σταματούσαν οι στρατιές των τουριστών που το επισκέπτονταν.

Σύμφωνα μάλιστα με ένα θρύλο, μέσα στον τάφο είχε κρύψει πολλά απόκρυφα βιβλία που δεν έπρεπε να δει κανένα ανθρώπινο μάτι ποτέ.

Οι μουσουλμάνοι

Οι αναφορές για τον τάφο του Αλέξανδρου στην Αλεξάνδρεια συνεχίζονται και μετά τη μουσουλμανική κατάκτηση της πόλης. Ενδεχομένως πολλές από τις πληροφορίες που θα έριχναν φως στο μυστήριο να βρίσκονταν στη φημισμένη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, όμως αυτές θεωρούνται πια χαμένες για πάντα. Οι απόπειρες για την ανακάλυψη του θρυλικού τάφου και τα άπειρα σενάρια που περιλαμβάνουν ακόμα και μυστική μεταφορά της σορού στη Μακεδονία αποδεικνύουν το διαχρονικό ενδιαφέρον για το στρατηλάτη, το όνομα του οποίου συνεχίζει να μαγεύει τα πλήθη και σε πολλές περιπτώσεις τα τραγικά λάθη στα οποία οδηγεί ο πυρετός της... δόξας. Όπως η διεθνής διαπόμπευση της Ελλάδας στα 1995 με την περίφημη πια «ανακάλυψη» του τάφου του Αλέξανδρου στην όαση Σίβα.

Η χαμένη γνώση: Πού βρίσκεται το "Σώμα";

Και τώρα οι φήμες γύρω από τον ένοικο του τάφου της Αμφίπολης, που εμπλέκουν ξανά τον Αλέξανδρο και την υποτιθέμενη ταφή του στην πόλη. Αν όμως ο μεγάλος αυτός άντρας δεν είχε ταφεί στην Αλεξάνδρεια, τότε γιατί τόσες γραπτές μαρτυρίες γύρω από το "Σώμα". Και αν δεν είδαν τον Αλέξανδρο νεκρό ο Καίσαρας, ο Αύγουστος και τόσοι ακόμη, τότε ποιον είδαν; Μάλλον δύσκολο να θεωρήσει κανείς ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είναι θαμμένος οπουδήποτε αλλού εκτός από την πόλη του, την Αλεξάνδρεια, και μάλλον απίθανο πια να βρεθεί το μνημείο, αν δε βοηθήσει η ίδια η τύχη σε κάποια σωστική ανασκαφή. Αυτή θα είναι και η είδηση της χιλιετίας, χωρίς υπερβολή, καθώς από τον 4ο αιώνα μ.Χ. κανείς πια δεν είδε ξανά το μαυσωλείο.

Είναι ενδεικτική η ιστορική αναφορά για τον Αρχιεπίσκοπο της Κωνσταντινούπολης Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο (347-407), ο οποίος ρωτούσε τους ανθρώπους αν ήξεραν πού βρίσκεται το "Σώμα" του Αλέξανδρου, μη λαμβάνοντας την απάντηση που θα επιθυμούσε, σημάδι ότι ακόμα και η μνήμη είχε πια χαθεί οριστικά.

Βασιλικοί τάφοι Σιδώνας: Η "σαρκοφάγος του Αλεξάνδρου"

Υπάρχει ένα μοναδικό αρχαιολογικό εύρημα που παραπέμπει ευθέως στον Αλέξανδρο, αν και δεν έχει την παραμικρή, ιστορική σχέση με το πρόσωπό του, παρά μονάχα εικονογραφική. Η λεγόμενη "Σαρκοφάγος του Αλεξάνδρου", η οποία ανακαλύφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στους Βασιλικούς τάφους της Σιδώνας. Η εκπληκτικής ομορφιάς αυτή λάρνακα, η οποία σήμερα φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης, κοσμείται με ανάγλυφα τα οποία εικονίζουν τον Μ. Αλέξανδρο κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού άγριων ζώων και στη μάχη της Ισσού.

Η σαρκοφάγος, που βρέθηκε κενή, θεωρείται πιθανό έργο του Λυσίππου, προσωπικού γλύπτη και φίλου του Αλεξάνδρου. Εξαιτίας της εικονογραφίας θεωρήθηκε λανθασμένα ότι είχε χρησιμοποιηθεί για την ταφή του Μακεδόνα Βασιλιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα από τα μοναδικά χαρακτηριστικά της είναι τα ίχνη από τη ζωγραφική διακόσμηση των ανάγλυφων.

Ο θρήνος του Αγ. Σισώη: Ο Έλληνας Άγιος και ο Αλέξανδρος

Στο νάρθηκα της Μονής Βαρλαάμ στα Μετέωρα του 1566 βρίσκεται μια εικονογραφική παράσταση μοναδική στο είδος της. Έργο του ιερέα Γεωργίου απεικονίζει τον Άγιο Σισώη να θρηνεί μπροστά στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο εν λόγω Άγιος ήταν ένας διάσημος Αιγύπτιος ασκητής επί 62 ολόκληρα χρόνια, ο οποίος έζησε στο ίδιο βουνό όπου πέθανε ο Άγιος Αντώνιος και απεβίωσε στα 429. Η μνήμη του τιμάται την 6η Ιουλίου.

Του Σταύρου Μουντουφάρη

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News