Υπό τους Ταλιμπάν, τα μανεκέν –οι κούκλες βιτρίνας– σε καταστήματα γυναικείων ενδυμάτων στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, την Καμπούλ, είναι ένα στοιχειωμένο θέαμα, με τα κεφάλια τους ντυμένα με υφασμάτινα σακιά ή τυλιγμένα σε μαύρες πλαστικές σακούλες.
Τα μανεκέν με κουκούλα είναι ένα σύμβολο της πουριτανικής κυριαρχίας των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Αλλά κατά κάποιον τρόπο είναι επίσης μια μικρή επίδειξη αντίστασης και δημιουργικότητας από τους εμπόρους ενδυμάτων της Καμπούλ.
Αρχικά, οι Ταλιμπάν ήθελαν να αποκεφαλιστούν τα μανεκέν. Λίγο καιρό αφότου κατέλαβαν την εξουσία τον Αύγουστο του 2021, το υπουργείο Ανηθικότητας και Αρετής των Ταλιμπάν αποφάσισε ότι όλα τα μανεκέν πρέπει να αφαιρεθούν από τις βιτρίνες των καταστημάτων ή να αφαιρεθούν τα κεφάλια τους, σύμφωνα με τοπικά μέσα ενημέρωσης, σύμφωνα με την kathimerini.gr. Στήριξαν το διάταγμα σε μια αυστηρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου που απαγορεύει τα αγάλματα και τις εικόνες ανθρώπινης μορφής αφού μπορούσαν να λατρευτούν ως είδωλα – αν και συνδυάζεται επίσης με την εκστρατεία των Ταλιμπάν να εξαναγκάσουν τις γυναίκες να φύγουν από τα φώτα της δημοσιότητας.
Κάποιοι πωλητές ρούχων συμμορφώθηκαν. Άλλοι όμως αντέδρασαν. Παραπονέθηκαν ότι δεν θα μπορούσαν να επιδείξουν σωστά τα ρούχα τους ή ότι θα έπρεπε να καταστρέψουν πολύτιμα μανεκέν. Οι Ταλιμπάν έπρεπε να τροποποιήσουν τη διαταγή τους επιτρέποντας τελικά στους ιδιοκτήτες του καταστήματος να καλύψουν τα κεφάλια των μανεκέν.
Οι ιδιοκτήτες καταστημάτων έπρεπε στη συνέχεια να ισορροπήσουν μεταξύ της υπακοής στους Ταλιμπάν και της προσπάθειας να προσελκύσουν πελάτες. Η ποικιλία των λύσεων που βρήκαν εκτίθεται στην οδό Lycee Maryam, έναν εμπορικό δρόμο με καταστήματα ρούχων στα βόρεια της Καμπούλ. Οι βιτρίνες και οι εκθεσιακοί χώροι των καταστημάτων είναι στολισμένα με μανεκέν με βραδινές τουαλέτες και φορέματα γεμάτα χρώματα και διακόσμηση – και όλα με διάφορους τύπους καλυμμάτων κεφαλής.
Σε ένα κατάστημα, τα κεφάλια των μανεκέν ήταν καλυμμένα με ραμμένα σακιά από το ίδιο υλικό με τα παραδοσιακά φορέματα που σχεδίαζαν. Το ένα, με ένα μωβ φόρεμα με χάντρες με κοχύλια κάουρι, είχε μια ασορτί μοβ κουκούλα. Ένα άλλο, με ένα κόκκινο φόρεμα περίτεχνα κεντημένο σε χρυσό, έμοιαζε περίπου κομψό με μια μάσκα από κόκκινο βελούδο και με ένα χρυσό στέμμα στο κεφάλι.
«Δεν μπορώ να καλύψω τα κεφάλια των μανεκέν με πλαστικά ή άσχημα πράγματα γιατί θα έκανε τη βιτρίνα και το μαγαζί μου να φαίνονται άσχημα», είπε ο Μπασίρ, ιδιοκτήτης καταστήματος. Όπως και άλλοι ιδιοκτήτες, μίλησε στο Associated Press υπό τον όρο ότι θα αναγνωριστεί μόνο με το μικρό του όνομα από φόβο για αντίποινα.
Οι ιδιοκτήτες καταστημάτων πρέπει να κρατούν το εμπόριό τους ελκυστικό – η οικονομία έχει καταρρεύσει μετά την επάνοδο των Ταλιμπάν και την επακόλουθη διακοπή της διεθνούς χρηματοδότησης, οδηγώντας σχεδόν ολόκληρο τον πληθυσμό στη φτώχεια.
Τα περίτεχνα φορέματα ήταν πάντα δημοφιλή στο Αφγανιστάν για γάμους, οι οποίοι ακόμα και πριν από τους Ταλιμπάν ήταν συνήθως διαχωρισμένοι με βάση το φύλο, δίνοντας στις γυναίκες την ευκαιρία να κάνουν ιδιαίτερη εμφάνιση στη συντηρητική κοινωνία της χώρας. Υπό τους Ταλιμπάν, οι γάμοι είναι μία από τις λίγες εναπομείνασες ευκαιρίες για κοινωνικές συγκεντρώσεις. Αλλά με τα εισοδήματα τόσο περιορισμένα, τα ενδύματα έχουν γίνει λιγότερο περίτεχνα.
Ο Μπασίρ είπε ότι οι πωλήσεις του είναι οι μισές από αυτές που ήταν παλιά.
«Η αγορά νυφικών, βραδινών και παραδοσιακών φορεμάτων δεν είναι πλέον προτεραιότητα για τους ανθρώπους», είπε. «Οι άνθρωποι σκέφτονται περισσότερο να βρουν φαγητό και να επιβιώσουν».
Ένας άλλος ιδιοκτήτης καταστήματος, ο Χακίμ, διαμόρφωσε αλουμινόχαρτο πάνω από τα κεφάλια των μανεκέν του. Προσθέτει μια ορισμένη λάμψη στα εμπορεύματά του, όπως αποφάσισε.
«Δημιούργησα ευκαιρία από αυτή την απειλή και την απαγόρευση και το έκανα έτσι ώστε τα μανεκέν να είναι ακόμα πιο ελκυστικά από πριν», είπε.
Δεν μπορούν όλα να είναι τόσο περίπλοκα. Σε ένα κατάστημα, τα μανεκέν με αμάνικα φορέματα είχαν όλα μαύρους πλαστικούς σάκους πάνω από τα κεφάλια τους. Ο ιδιοκτήτης είπε ότι δεν μπορούσε να αντέξει η τσέπη του περισσότερα.
Ένας άλλος ιδιοκτήτης καταστήματος, ο Αζίζ, είπε ότι πράκτορες του υπουργείου Ανηθικότητας και Αρετής περιπολούν τακτικά καταστήματα και εμπορικά κέντρα για να βεβαιωθούν ότι τα μανεκέν είναι αποκεφαλισμένα ή καλυμμένα. Απέρριψε την αιτιολόγηση των κανόνων από τους Ταλιμπάν. «Όλοι γνωρίζουν ότι τα μανεκέν δεν είναι είδωλα και κανείς δεν πρόκειται να τα προσκυνήσει. Σε όλες τις μουσουλμανικές χώρες, τα μανεκέν χρησιμοποιούνται για να εκτίθενται ρούχα».
Έναν μικρό αριθμό ανδρικών μανεκέν μπορεί να δει κανείς στις βιτρίνες, επίσης με καλυμμένα τα κεφάλια τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι αρχές εφαρμόζουν την απαγόρευση κάθετα.
Οι Ταλιμπάν αρχικά είπαν ότι δεν θα επιβάλουν τους ίδιους σκληρούς κανόνες στην κοινωνία όπως έκαναν κατά την πρώτη διακυβέρνησή τους στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αλλά σταδιακά έχουν επιβάλει περισσότερους περιορισμούς, ιδιαίτερα στις γυναίκες. Απαγόρευσαν σε γυναίκες και κορίτσια το σχολείο πέραν της έκτης τάξης, τις απέκλεισαν από τις περισσότερες δουλειές και ζήτησαν να καλύπτουν τα πρόσωπά τους όταν βρίσκονταν έξω.
Πρόσφατα, μια γυναίκα που ψώνιζε στην οδό Lycee Maryam κοίταξε τα κουκούλα μανεκέν. «Όταν τα βλέπω, νιώθω ότι και αυτά τα μανεκέν είναι αιχμαλωτισμένα και παγιδευμένα, και νιώθω ένα αίσθημα φόβου», είπε η γυναίκα, η οποία έδωσε μόνο το μικρό της όνομα – Ραχίμα.
«Νιώθω σαν να βλέπω τον εαυτό μου πίσω από αυτές τις βιτρίνες, μια Αφγανή που έχει στερηθεί όλα τα δικαιώματά της».
