Ο μοναδικός πολιτιστικός θεσμός του Δήμου Ηρακλείου με κύρος και πανελλήνια προβολή ήταν το βραβείο "Νίκος Καζαντζάκης".
Είχε καθιερωθεί από το 1977 και επιβράβευε το έργο διακεκριμένων Κρητών από τους χώρους των γραμμάτων, των καλών τεχνών, της μουσικής, των ανθρωπιστικών ερευνών, καθώς και των μελετών για τον Ν. Καζαντζάκη.
Τα πρώτα χρόνια η απονομή γινόταν κατ' έτος και στη συνέχεια ανά διετία. Στη διάρκεια του θεσμού ανάμεσα στις προσωπικότητες που τιμήθηκαν με το συγκεκριμένο βραβείο ήταν καταξιωμένοι επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες.
Ρέα Γαλάνάκη, Μάρω Δούκα, Γιάννης Μαρκόπουλος, Χρήστος Λεοντής, Θεοχάρης Δετοράκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Γιώργος Γιατρομανώλακης... είναι μόνο μερικοί απ' όσους παρέλαβαν το βραβείο ως ένδειξη τιμής για την προσφορά τους, ο καθένας από το δικό του τομέα.
Το 2015 ήταν η σειρά της απονομής του βραβείου για προσωπικότητα η οποία έχει καταξιωθεί στο χώρο των γραμμάτων, όμως η αρμόδια αντιδημαρχία Πολιτισμού δεν επέδειξε το σχετικό ενδιαφέρον για να κινήσει τη διαδικασία.
Αρχές του 2016 και ενώ είχε παρέλθει το έτος που είχε οριστεί για την απονομή, στη Λότζια θυμήθηκαν ξανά το βραβείο. Έστω και έτσι, το θέμα έφτασε στο Δημοτικό Συμβούλιο και ελήφθη απόφαση για τη σύσταση επιτροπής αξιολόγησης των υποψηφιοτήτων για τον κύκλο των γραμμάτων. Από τότε αγνοείται η τύχη του θέματος.
Δεν έχει δημοσιευτεί κάποια σχετική προκήρυξη για τους όρους και τα κριτήρια, χωρίς να υπάρχει περαιτέρω ενημέρωση. Προφανώς και η αρμόδια αντιδήμαρχος θα έχει κάποια σοβαρή εξήγηση, αντίστοιχη του βάρους του βραβείου, για να αιτιολογηθεί πώς εμφανίζεται να έχει "παγώσει" και πάλι η διαδικασία.
