Σε μια οικονομία όπως είναι εκείνη της Ελλάδας, η κυρία μορφή απασχόλησης είναι οι θέσεις χαμηλού έως μεσαίου επιπέδου δεξιοτήτων, οι οποίες δημιουργούν χαμηλές αμοιβές για τους μισθωτούς εργαζόμενους που επιθυμούν να εργαστούν. Αυτό είναι το κυρίαρχο εργασιακό μοντέλο που επικρατεί. Οι μισθωτοί εργαζόμενοι από την πλευρά τους, καθώς δεν μπορούν να ανεχθούν τους χαμηλούς μισθούς, στρέφονται στην αυτοαπασχόληση και την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων χαμηλής παραγωγικότητας και προστιθέμενης αξίας, στερώντας κρίσιμο δυναμικό από την εγχώρια αγορά εργασίας και την οικονομία.
Σύμφωνα με την “Καθημερινή”, το σοβαρό, ποιοτικό πρόβλημα της εγχώριας αγοράς εργασίας διαπιστώνεται στην εθνική στρατηγική για την απασχόληση, σε μια προσπάθεια του υπουργείου Εργασίας σε συνεργασία με τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ - τ. ΟΑΕΔ) να σχεδιάσουν τις απαιτούμενες παρεμβάσεις-διορθώσεις τόσο σε επίπεδο προσφοράς, όσο και σε αυτό της ζήτησης. Και αυτό γιατί όλα τα στοιχεία σε εγχώριο και ευρωπαϊκό επίπεδο δείχνουν ότι πρακτικά απαιτείται έμφαση τόσο στην ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού, μέσω της αναβάθμισης δεξιοτήτων ή της κατάρτισης σε νέες δεξιότητες, όσο και στη δημιουργία νέων, ποιοτικών θέσεων εργασίας από τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Το ποιοτικό πρόβλημα
Πέρα από το ζήτημα της ποσότητας, ήτοι τον αριθμό των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τους διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας, από την εξέταση των δεδομένων προκύπτει και ένα ουσιώδες ζήτημα “ποιότητας” των νέων θέσεων (μισθωτής) απασχόλησης. Και αυτό γιατί φαίνεται ότι από το 2010 έως το 2019 δημιουργήθηκε μεγάλος αριθμός νέων θέσεων εργασίας χαμηλών απαιτήσεων δεξιοτήτων, ενώ καταγράφηκε αρνητικός αριθμός νέων θέσεων εργασίας μεσαίων και υψηλών απαιτήσεων.
Σε αντίστοιχα συμπεράσματα οδηγεί και η εξέταση των εκροών του μηχανισμού διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας (ΜΔΑΑΕ) του υπουργείου Εργασίας. Συγκεκριμένα, εξετάζοντας τον δυναμισμό των θέσεων μισθωτής απασχόλησης ιδιωτικού δικαίου για το διάστημα 2016-2021, υπό το πρίσμα των δεξιοτήτων που απαιτούν οι θέσεις αυτές, προκύπτει πως οι περισσότερες θέσεις εργασίας απαιτούσαν ένα μέτριο-προς χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων, αφού αντιστοιχούν στο επίπεδο 2 από τα 4 επίπεδα δεξιοτήτων που διακρίνει η ταξινόμηση της διεθνούς οργάνωσης εργασίας.
Ειδικότερα, ποσοστό περίπου 14,5% των θέσεων μισθωτής απασχόλησης, που κινείται σε παρόμοια επίπεδα από το 2016 έως το 2021, απαιτούσαν το χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων 1, και αφορούσαν κατά κύριο λόγο ανειδίκευτους εργάτες στη βιομηχανία και τη μεταποίηση, καθαριστές γραφείων και ξενοδοχείων, ανειδίκευτους εργάτες σε δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, παρόχους οικιακών υπηρεσιών κ.ά.
Ποσοστό περίπου 65% (μεσοσταθμικά την περίοδο 2016-2021) των θέσεων μισθωτής εργασίας απαιτούσαν επίπεδο δεξιοτήτων 2 και αφορούσαν κατά κύριο λόγο πωλητές, οδηγούς επαγγελματικών οχημάτων, χειριστές μηχανημάτων στις μεταφορές και κατασκευές, εργαζόμενους στους κλάδους της φιλοξενίας και εστίασης κ.ά. Ποσοστό περίπου 9% (μεσοσταθμικά την περίοδο 2016-2021) των θέσεων μισθωτής εργασίας απαιτούσαν επίπεδο δεξιοτήτων 3, και αφορούσαν κυρίως επαγγελματίες προπονητές και αθλητές, νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικοθεραπευτές.
Τέλος, ποσοστό περίπου 10% (μεσοσταθμικά την περίοδο 2016-2021) των θέσεων μισθωτής εργασίας απαιτούσαν το υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων 4 και αφορούσαν κατά κύριο λόγο σχεδιαστές, αναλυτές και προγραμματιστές υπολογιστικών και πληροφοριακών συστημάτων, διευθυντικά στελέχη παραγωγικών και λειτουργικών μεγάλων μονάδων και διοικητικά στελέχη, έμπειρους λογιστές και επιχειρηματικούς συμβούλους κ.ά.
Χαμηλά προσόντα
Απέναντι σε αυτή τη νέα διαμορφούμενη κατάσταση, εκπρόσωποι των εργατικών σωματείων και κέντρων της Κρήτης υποστήριξαν πως το τωρινό παραγωγικό μοντέλο είναι αναποτελεσματικό και σίγουρα έχει πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει. Οι χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας πρέπει να αντικατασταθούν από μόνιμες και πλήρους ωραρίου θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα έγινε λόγος για την επαγγελματική βιωσιμότητα μερικών σχολών.
Ο πρόεδρος Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Λασιθίου και μέλος Δ.Σ. της ΓΣΕΕ, Μανόλης Πεπόνης, είπε: «Πράγματι, η αλήθεια είναι πως η ανεργία έχει περιοριστεί ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης των θέσεων εργασίας με χαμηλά προσόντα. Οι άνθρωποι αυτοί αργότερα θα εργαστούν είτε ως αυτοαπασχολούμενοι είτε θα αναζητήσουν το Ταμείο Ανεργίας. Δεν υπάρχουν θέσεις πλήρους απασχόλησης. Αυτό είναι το βασικό πρόβλημα του παραγωγικού μας τομέα. Οι θέσεις εργασίας πρέπει να είναι μόνιμες και πλήρους απασχόλησης. Εκεί υπάρχει σοβαρό ζήτημα και, δυστυχώς, πρέπει να υπάρξουν οι απαραίτητες πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή. Όσο πιο σωστή και βιώσιμη είναι η απασχολησιμότητα, τόσο πιο σταθερή είναι η εθνική μας οικονομία».
Δε βρίσκουν δουλειά στο αντικείμενό τους
«Αυτή τη στιγμή, η μείωση της ανεργίας δημιουργείται από την τωρινή και μεγάλη ζήτηση που υπάρχει στον χώρο της εστίασης και του επισιτισμού. Επίσης, πρέπει να επισημανθεί πως στη χώρα μας υπάρχει σε μεγάλα ποσοστά η “μαύρη” και η ανασφάλιστη εργασία. Ο περιορισμός της ανεργίας μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι πολλοί φοιτητές ή απόφοιτοι από σχολές που δεν υπάρχει μεγάλη ζήτηση γι’ αυτούς εξαιτίας του παραγωγικού μοντέλου που υπάρχει στρέφονται στον επισιτισμό και στην εστίαση. Αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί. Δεν υπάρχει δουλειά στο αντικείμενό τους και στρέφονται σε επαγγέλματα της εστίασης και του επισιτισμού», είπε ο γενικός γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου και πρόεδρος του Σωματείου Μαγείρων και Ζαχαροπλαστών του ν. Ηρακλείου, Νεκτάριος Μωυσάκης.
«Το τωρινό εργασιακό περιβάλλον μπορεί να παρομοιαστεί μ’ ένα νόμισμα: Αφενός υπάρχει μείωση της ανεργίας και αφετέρου υπάρχει ζήτηση για θέσεις εργασίας που δεν είναι υψηλά αμειβόμενες. Είναι χαμηλά αμειβόμενες. Υπάρχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να εξετάσει κάποιος. Για παράδειγμα, δεν είναι σωστό να λέμε ότι περιορίστηκε η ανεργία, όταν στην Κρήτη για παράδειγμα υπάρχουν χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας στον επισιτισμό και τον χώρο των ξενοδοχοϋπαλλήλων, την ώρα που βλέπουμε να εργάζονται τόσοι ανήλικοι. Αυτό που απαιτείται είναι να δημιουργηθούν ποιοτικές θέσεις εργασίας και να υπάρχει η προστασία από την Πολιτεία για τις συγκεκριμένες θέσεις εργασίας», είπε από την πλευρά του ο πρόεδρος του Σωματείου Επισιτισμού-Τουρισμού, Μιχάλης Ριζικιανάκης.
